ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ  (EQF)

Κων/νος Αδριανουπολίτης

Εκπαιδευτικός- ερευνητής

Η ελεύθερη μετακίνηση των εργαζομένων στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. ισχύει επίσημα από την 1^η Ιανουαρίου 1993. Στην πράξη όμως οι ευρωπαίοι πολίτες αντιμετωπίζουν, πολύ συχνά, εμπόδια όταν μεταβαίνουν από μια χώρα σε μια άλλη για εργασία, σπουδές, ή για βελτίωση προηγούμενης εκπαίδευσης ή κατάρτισής τους.

Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος  η Ευρωπαϊκή Επιτροπή  έχει εγκρίνει πρόταση για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου επαγγελματικών Προσόντων EQF (European  Qualifications Frame work) στα πλαίσια της  δια βίου μάθησης.

Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων EQF  θα είναι το πρώτο διεθνές πλαίσιο που σκοπεύει να καλύψει όλο των φάσμα των επαγγελματικών προσόντων: Ανώτατη Εκπαίδευση, Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, Εκπαίδευση Ενηλίκων και Γενική Παιδεία. Οι 27 χώρες της Ε.Ε. θα πρέπει να συνδέσουν τα εθνικά τους συστήματα επαγγελματικών προσόντων (NQF) με το πλαίσιο EQF μέχρι το 2010. Το πλαίσιο αυτό θα συνδέει τα εθνικά επαγγελματικά προσόντα με ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα αναφοράς. Στόχος είναι μέχρι το 2012 όλοι οι νέοι τίτλοι σπουδών που εκδίδονται από εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία ανήκουν σε διαφορετικά τυπικά εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών της Ε.Ε.,  να αναφέρουν σε ποιο επίπεδο επαγγελματικών προσόντων του EQF ανήκουν.

Μετά την εφαρμογή του συστήματος αυτού κάθε τίτλος σπουδών που εκδίδεται σε μια χώρα θα ισοδυναμεί με τίτλους που εκδίδονται σε άλλες χώρες, με αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να μετακινούνται ευκολότερα σε άλλες χώρες προς εύρεση εργασίας και να ενθαρρύνεται η δια βίου μάθηση. Σύμφωνα με το πλαίσιο EQF, είναι σημαντικότερο το τι γνωρίζει και το τι μπορεί να κάνει κάποιος με τις γνώσεις του, από το πού απέκτησε τους τίτλους σπουδών του.

Το EQF θα καταστήσει τα διάφορα εθνικά προσόντα περισσότερο κατανοητά σε ολόκληρη την Ευρώπη και θα προωθήσει την πρόσβαση των πολιτών στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Όταν καθιερωθεί το EQF θα αυξήσει την κινητικότητα των πολιτών στο πλαίσιο της μάθησης ή της εργασίας. Με άλλα λόγια το EQF θα βοηθήσει τους ευρωπαίους πολίτες να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις μιας διεθνούς οικονομίας που βασίζεται στη γνώση και βρίσκεται σε τροχιά παγκοσμιοποίησης.

Η θέσπιση του EQF συνιστά ένα από τα αποτελέσματα του προγράμματος εργασίας «εκπαίδευση και κατάρτιση 2010». Το EQF θεσπίστηκε μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας το 2000 και έχει σκοπό τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών-μελών για τη διασφάλιση των στόχων κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης που συμφωνήθηκαν το Μάρτιο του 2000.

Το χαρακτηριστικό στοιχείο του EQF είναι τα οκτώ επίπεδα αναφοράς τα οποία περιγράφουν τι γνωρίζει, τι καταλαβαίνει και τι μπορεί να κάνει ο εκπαιδευόμενος, δηλ. τα «μαθησιακά αποτελέσματα» τα οποία κατανέμονται σε τρεις κατηγορίες : Γνώσεις,  Δεξιότητες, Ικανότητες.

Τα οκτώ επίπεδα καλύπτουν το πλήρες φάσμα προσόντων από αυτά που αποκτώνται στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης μέχρι αυτά που αποκτώνται στο ανώτατο επίπεδο πανεπιστημιακής και ενδοϋπηρεσιακής, ενδοεπιχειρησιακής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Τα οκτώ επίπεδα αναφοράς για τη σύγκριση των επαγγελματικών προσόντων, στηρίζονται στα αποτελέσματα της μάθησης χωρίς να έχουν άμεση σχέση με τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης.  
Για τον σκοπό  ως μαθησιακές γνώσεις ορίζονται   «όλα όσα ένας εκπαιδευόμενος γνωρίζει  κατανοεί και μπορεί  να κάνει  μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας εκμάθησης»

Το EQF εισάγει τις εξής καινοτομίες οι οποίες θα έχουν θετικά αποτελέσματα:

1. Προωθεί την ουσιαστική Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σε ότι αφορά την σύγκληση σε θέματα εκπαίδευσης, εργασίας και οικονομίας.

2. Προωθεί τον καλύτερο συνδυασμό των αναγκών της αγοράς εργασίας (όσον αφορά  τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες) με την παρεχόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση.

3. Διευκολύνει την επικύρωση της ανεπίσημης και της άτυπης μάθησης.

4. Διευκολύνει τη μεταφορά και τη χρήση προσόντων σε διαφορετικούς χώρους και διαφορετικά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Το ιστορικό για την εγκαθίδρυση του EQF έχει ως εξής:

Το 2004 αρχίζει η ανάπτυξη του EQF.

Το 2008 (Απρίλιος), υπογράφεται από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η σύσταση του σχεδίου. Δημιουργείται για το θέμα αυτό η δημιουργία Συμβουλευτικής Ομάδας.

Το 2010 θα γίνει αντιστοίχηση των εθνικών επιπέδων με το EQF.

Το 2012 θα γίνεται αναφορά του επιπέδου EQF στα πτυχία και διπλώματα.

Με βάση το χρονοδιάγραμμα που αναφέρθηκε η εφαρμογή του EQF που καλύπτουν όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης εισέρχεται σε κρίσιμη φάση. Οι περισσότερες χώρες σημειώνουν σημαντική πρόοδο όσον αφορά την ανάπτυξη εθνικών πλαισίων προσόντων NQF που καλύπτουν όλα τα επίπεδα και είδη εκπαίδευσης και κατάρτισης και την προσαρμογή των δικών τους πλαισίων στο  EQF έως το 2010.

Πρέπει να αναφερθεί ότι όσον αφορά την πρόοδο των χωρών-μελών της Ε.Ε. στη δημιουργία των δικών τους NQF η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία και η Μάλτα έχουν ολοκληρώσει και εφαρμόζουν ήδη τα δικά τους πλαίσια.

Σε διαδικασία ανάπτυξης των πλαισίων τους βρίσκονται η Αυστρία, το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Γερμανία, η Δανία, η Εσθονία, η Ισπανία, η Φινλανδία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Κύπρος, η Λιθουανία, η Λετονία, Το Λουξεμβούργο, η Πολωνία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Σουηδία, η Σλοβενία, και η Σλοβακία.

Μοναδική εξαίρεση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί η Ελλάδα στην οποία  υπάρχει μικρή πρόοδος δίχως ουσιαστικά αποτελέσματα.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η Ελλάδα παρουσιάζει μόνιμα διαφορές από το Ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό, εργασιακό γίγνεσθαι και ατολμία  στη λήψη αποφάσεων για τις απαραίτητες σχετικές θεσμοθετήσεις.

Τέτοια παραδείγματα έχουμε στην περίπτωση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (τρεις κύκλοι σπουδών, ιδιωτικά πανεπιστήμια, κολλέγια), καθυστερημένη, και μετά από καταδικαστικές αποφάσεις, ενσωμάτωση της οδηγίας 36/2005/ΕΚ, ουσιαστική ανυπαρξία συστημάτων πιστοποίησης, μικρή πρόοδος στη δημιουργία Εθνικού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων (NQF), υποβάθμιση της Γενικής, Τεχνολογικής Επαγγελματικής εκπαίδευσης, «άνοιγμα» των κλειστών επαγγελμάτων κλπ.

Στη χώρα μας η εφαρμογή συστήματος NQF και στη συνέχεια του EQF αναμένεται να προκαλέσει τριγμούς διότι τα επαγγελματικά προσόντα και συνακόλουθα τα επαγγελματικά δικαιώματα θα δίνονται κυρίως με βάση τα μαθησιακά αποτελέσματα και όχι μόνο με τα ακαδημαϊκά προσόντα (πτυχία και διπλώματα).

Επίσης ένα άλλο σημείο που θα προκαλέσει αντιδράσεις είναι ότι τα μαθησιακά αποτελέσματα δεν θα προέρχονται μόνο από την τυπική μάθηση (σχολεία, πανεπιστήμια κλπ.), αλλά και από την μη-τυπική και την άτυπη μάθηση δηλ. κάποιος θα μπορεί να πιστοποιήσει τα επαγγελματικά του προσόντα κάποιου επιπέδου χωρίς απαραίτητα να παρακολουθήσει σχολή του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Τα οκτώ Επίπεδα Επαγγελματικών Προσόντων είναι τα εξής:

Τα επίπεδα  1 και 2  αντιστοιχούν  στην στοιχειώδη  υποχρεωτική εκπαίδευση.
Παράλληλα , σε αυτά τα επίπεδα κατατάσσονται και οι γνώσεις που αποκτήθηκαν μέσω μη επίσημων βαθμίδων εκπαίδευσης  συμπεριλαμβανομένης   και της εμπειρίας στην εργασία
Τα προσόντα  του επιπέδου  1  είναι γενικά και  οδηγούν  στην ανειδίκευτη εργασία ενώ τα προσόντα του επιπέδου  2 περιέχουν κάποιες μορφές δεξιοτήτων  και οδηγούν σε εργασία υπό εποπτεία.
Και τα δυο επίπεδα  θεωρούνται σημεία  εισόδου στην δια βίου μάθηση  που  πραγματοποιείται για άτομα   που δεν έχουν εξειδικευμένα προσόντα.

Το επίπεδο 3, αντιστοιχεί στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Σημείωση: Στο λύκειο για τα ελληνικά δεδομένα ).Παράλληλα και σε αυτό το επίπεδο κατατάσσεται η πρακτική εμπειρία και μάθηση που αποκτήθηκε   μέσω της  εργασίας.
Το επίπεδο αυτό θεωρείται η βάση   γενικής εκπαίδευσης και δεξιοτήτων  που είναι κατάλληλη για πολλές θέσεις εργασίας.
Τα προσόντα στο επίπεδο 3 παρέχουν συνήθως πρόσβαση στην ημι-ειδικευμένη εργασία, στη συνεχιζόμενη κατάρτιση καθώς και  την ανώτατη εκπαίδευση.
Αυτό το επίπεδο μπορεί να είναι ένα βασικό στάδιο στην οδό της δια βίου μάθησης

Το επίπεδο 4 αντιστοιχεί   τυπικά την ολοκλήρωση της ανώτερης βαθμίδας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και ορισμένης τυπικής μάθησης στην μετασχολική εκπαίδευση, την εκπαίδευση ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης στην αγορά εργασίας και της λαϊκής εκπαίδευσης ενηλίκων. Πραγματοποιείται σε μια σειρά από ιδρύματα και επίσης υπό τη μορφή άτυπης μάθησης μέσω της εργασίας. Τα προσόντα του επιπέδου 4 χρησιμοποιούνται  ως πύλες εισόδου σε ευκαιρίες μάθησης στην ανώτατη εκπαίδευση
Παρέχουν επίσης  πρόσβαση στην απασχόληση σε εξειδικευμένη εργασία που μπορεί να ασκείται ανεξάρτητα και συνεπάγεται καθήκοντα εποπτείας και συντονισμού.

Το επίπεδο 5 θεωρείται η  γέφυρα μεταξύ  δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Το επίπεδο αυτό  συνδέεται  με τον σύντομο πρώτο κύκλο   σπουδών όπως ορίστηκε στην σύνοδο της Μπολόνιας
Η μάθηση βασίζεται στην εμπειρία σε δεδομένο κλάδο που είναι συχνά εξειδικευμένος.
Τα προσόντα σε αυτό το επίπεδο μπορούν  να οδηγούν σε πρόσβαση σε εργασιακούς  ρόλους που  απαιτούν διοικητικά καθήκοντα.

Το επίπεδο  6 αντιστοιχεί σε εκπαίδευση που πραγματοποιείται συνήθως σε ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης.
Αναφέρεται  σε συγκεκριμένο κλάδο σπουδών και  συνδέεται με τον πρώτο   κύκλο σπουδών  όπως  αυτός ορίστηκε στην σύνοδο της Μπολόνιας.
Τα προσόντα του επιπέδου 6 παρέχουν πρόσβαση σε επαγγελματικές ευκαιρίες απασχόλησης και συνήθως αποτελούν προσόντα για την είσοδο στη σταδιοδρομία σε επαγγελματική και διοικητική εργασία. Τα προσόντα του επιπέδου 6 παρέχουν επίσης πρόσβαση σε ευκαιρίες συνεχιζόμενης μάθησης στην ανώτατη εκπαίδευση

Το επίπεδο  7  αντιστοιχεί  σε εξειδικευμένες σπουδές ανώτατης εκπαίδευσης που επεκτείνουν  και /ή ενισχύουν όσα σχετίζονται συνήθως με το επίπεδο 6.
Τα προσόντα του επιπέδου 7 συνδέονται με το δεύτερο κύκλο προσόντων στην ανώτατη εκπαίδευση στο πλαίσιο που αναπτύχθηκε σύμφωνα με τη διαδικασία της Μπολόνιας.
Τα προσόντα του επιπέδου 7 παρέχουν πρόσβαση στην απασχόληση και την εξέλιξη σταδιοδρομίας στο  πλαίσιο  του κλάδου εξειδίκευσης (ή στενά συνδεδεμένη μ' αυτό). Συνιστούν επίσης ανοικτή πρόσβαση σε συνεχιζόμενη εξειδικευμένη μάθηση στην ανώτατη εκπαίδευση.

Το  επίπεδο 8 αντιστοιχεί σε  εκπαίδευση που παρέχεται από εξειδικευμένα   ιδρύματα   ανώτατης εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευόμενοι που αποκτούν ένα προσόν στο επίπεδο 8, έχουν επιδείξει συστηματική κατανόηση ενός κλάδου σπουδών και άριστη γνώση των δεξιοτήτων και μεθόδων έρευνας που σχετίζονται μ' αυτόν τον κλάδο.
Τα προσόντα του επιπέδου 8 σχετίζονται με τον τρίτο κύκλο προσόντων στην ανώτατη εκπαίδευση στο πλαίσιο που αναπτύχθηκε σύμφωνα με τη διαδικασία της Μπολόνιας.
Τα προσόντα του επιπέδου 8 παρέχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες απασχόλησης σε εξειδικευμένους τομείς και εξέλιξη σταδιοδρομίας για όσους εμπλέκονται σε εργασίες που απαιτούν δεξιότητες έρευνας, ακαδημαϊκή εργασία και ηγετική ικανότητα.