ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΠΘ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ «ΣΥΣΤΑΣΗ» ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

«Θρησκευτικά για

όλους τους μαθητές»

* Προτείνεται ν’ αποκτήσει το μάθημα πολιτιστικό και γνωσιολογικό χαρακτήρα για νά’ ναι υποχρεωτικό για όλους *  Εναλλακτικό μάθημα διαθρησκειακού περιεχομένου για τους μαθητές που ζητούν απαλλαγή για  «λόγους συνείδησης»

Tου Χάρη Ανδρεόπουλου,

xaan@theo.auth.gr

Ενα ενδιαφέρον πλαίσιο «παιδαγωγικής πρότασης» στη βάση «αμιγώς εκπαιδευτικών κριτηρίων»,  που επιδιώκει να καταστήσει υποχρεωτική τη διδασκαλία των Θρησκευτικών για όλους τους μαθητές της Β/θμιας, εκπαίδευσης επεξεργάσθηκε και τεκμηρίωσε το Τμήμα Θεολογίας του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) στη προχθεσινή, πρώτη, με την έναρξη του πανεπιστημιακού έτους,  συνεδρία του Διοικητικού του Συμβουλίου, το οποίο συνήλθε υπό την προεδρία του καθηγητή Πέτρου Βασιλειάδη.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του Τμήματος, οι αλλαγές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια στην ελληνική κοινωνία, η διαμόρφωση μιας κατάστασης πολιτιστικού πλουραλισμού στην κοινωνία και το μαθητικό πληθυσμό, οι μεταναστεύσεις, η ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα προσωπικά δεδομένα, αποτέλεσαν τους βασικούς λόγους για τους οποίους ήρθε πάλι στο προσκήνιο το θέμα του μαθήματος των θρησκευτικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, ευαίσθητο πάντοτε απέναντι στις κοινωνικές εξελίξεις και τους προβληματισμούς που προκαλούνται από αυτές, θεωρεί - όπως τονίζεται στο κείμενο των συμπερασμάτων  στα οποία κατέληξε η συνεδρία μετά από διεξοδική συζήτηση - ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για να πραγματοποιηθούν ορισμένες παρεμβάσεις που μακροπρόθεσμα θα αντιμετωπίσουν τα σχετικά με το μάθημα των θρησκευτικών προβλήματα. Με το θέμα αυτό άλλωστε, όπως επισημαίνεται,  έχει ασχοληθεί και το Συμβούλιο της Ευρώπης απευθύνοντας προς τις χώρες – μέλη του (μεταξύ των οποίων και  η Ελλάδα) την υπ’ αριθμ. 1720/2005 «Σύσταση», μέσω της οποίας γίνεται λόγος για την ανάγκη εισαγωγής στην εκπαίδευση της διδασκαλίας των θρησκειών και προτείνεται το θρησκειολογικό – γνωσιολογικό πρότυπο διδασκαλίας,  είτε έναντι του ουδετερόθρησκου, είτε έναντι του ομολογιακού περιεχομένου του μαθήματος των θρησκευτικών στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι με τη εν λόγω «Σύσταση» ομολογείται ότι  «η θρησκευτική εκπαίδευση μπορεί να έχει ρόλο-κλειδί για την οικοδόμηση μιας δημοκρατικής κοινωνίας», ενώ – και αυτό είναι πολύ σημαντικό - η Σύσταση αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στις αξίες που προκύπτουν και τροφοδοτούνται από τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες της Βίβλου, ενώ παράλληλα τονίζει πως οι αξίες αυτές, πολλές από τις οποίες είναι κοινές και με άλλες θρησκείες, υποστηρίζονται από το Συμβούλιο της Ευρώπης (βλ. σχετ. Γιαγκάζογλου Στ.,  «Το Συμβούλιο της Ευρώπης και η διδασκαλία των Θρησκευτικών», εφημ. «Μακεδονία», 16/6/2006, σελ. 20)

ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΡΧΩΝ

Θεωρώντας το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ ότι η εν λόγω «Σύσταση» μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την επιλογή των ρυθμίσεων αναφορικά με το θρησκευτικό μάθημα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να ισχύσουν οι εξής αρχές:

«1. Όλοι οι μαθητές του Σχολείου πρέπει να παρακολουθούν ένα μάθημα που σχετίζεται με τη θρησκεία.

2. Το μάθημα θα πρέπει καταρχήν να είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές και να μην έχει ομολογιακό χαρακτήρα αλλά πολιτιστικό και να αποσκοπεί στην παροχή γνώσεων. Το μάθημα βέβαια των θρησκευτικών, σύμφωνα και με τη σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις τοπικές θρησκευτικές παραδόσεις. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βρεθούν οι κατάλληλοι τρόποι, ούτως ώστε να μη τίθενται ζητήματα συνείδησης.

3. Το μάθημα των θρησκευτικών συνταγματικά ανήκει στην αρμοδιότητα του κράτους, η οποία εκφράζεται μέσω των υπεύθυνων εκπαιδευτικών φορέων του και ρυθμίζεται με βάση εκπαιδευτικά κριτήρια. Στην υπόθεση μπορούν να έχουν λόγο οι θρησκευτικές κοινότητες μόνο στο βαθμό που προσβάλλονται οι θρησκευτικές τους αντιλήψεις.

4. Το ισχύον Σύνταγμα στο άρθρο 16 παρ. 2 προβλέπει την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης, η οποία όμως πρέπει να ερμηνεύεται με βάση τα σύγχρονα πολιτιστικά και κοινωνικά δεδομένα».

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ»

«Λέγοντας «πολιτιστικό» χαρακτήρα δεν εννοούμε την μετατροπή του μαθήματος σε μάθημα ...λαογραφίας», διευκρινίζουν καθηγητές του Τμήματος, παραπέμποντας για την ορθή ερμηνεία του όρου στη πρόταση του αείμνηστου καθηγητή Νίκου Ματσούκα, ο οποίος από το 1981 είχε καταθέσει τη πρόταση να αποκτήσει το μάθημα των Θρησκευτικών, «πολιτιστικό» χαρακτήρα, έχοντας σαφέστατο γνωστικό και όχι βιωματικό ή κατηχητικό χαρακτήρα και ως περιεχόμενο τα μνημεία του πολιτισμού της ελληνορθόδοξης παράδοσης και της συνολικής Ορθοδοξίας. Πρόκειται για μια πρόταση την οποία τα τελευταία χρόνια εξειδίκευσε περαιτέρω και θεωρητικοποίησε ο πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και επιστημονικός υπεύθυνος της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών της Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος, θεολόγος – καθηγητής Παντ. Καλαϊτζίδης.

΄

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τη διδασκαλία των Θρησκευτικών, το Τμήμα Θεολογίας σε πρώτη φάση καταθέτει δύο προτάσεις:

* Σύμφωνα με την πρώτη πρόταση θα μπορούσε να υπάρχει ένα κοινό μάθημα πολιτιστικού και γνωσιακού χαρακτήρα, το οποίο θα είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν όλοι οι μαθητές, σύμφωνα με την προαναφερθείσα δεύτερη αρχή.

 * Σύμφωνα με τη δεύτερη πρόταση, μπορεί να βελτιωθεί το υπάρχον μάθημα, παίρνοντας έναν περισσότερο οικουμενικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, με στόχο να το παρακολουθούν καταρχήν οι Χριστιανοί.

Ταυτόχρονα πρέπει, λέει το Τμήμα Θεολογίας, να προστεθεί ως εναλλακτική δυνατότητα, για όσους δεν θα ήθελαν να το παρακολουθούν για λόγους συνείδησης, ένα δεύτερο μάθημα διαθρησκειακό ή γνωριμίας με τις θρησκείες του κόσμου. Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους μαθητές να επιλέγουν να παρακολουθήσουν όποιο από τα δύο θα ήθελαν, χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να δηλώσουν το λόγο της επιλογής τους. Έτσι, δεν θα είναι απαραίτητο να ζητήσουν εξαίρεση για λόγους συνείδησης, αφού θα έχουν τη δυνατότητα επιλογής.

Kαι το πλαίσιο της πρότασης καταλήγει: «Για την υλοποίηση οποιασδήποτε από τις παραπάνω προτάσεις πρέπει να μετεκπαιδευτούν οι υπηρετούντες θεολόγοι στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, αφού κατά τεκμήριο είναι οι μόνοι ειδικοί για να διδάξουν οτιδήποτε σχετίζεται με τη θρησκεία ή τις θρησκείες. Τα Θεολογικά Τμήματα διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή για να ανταποκριθούν στην ανάγκη αυτή, αφού στο πρόγραμμά τους περιλαμβάνονται θρησκειολογικά, κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά, πολιτιστικά και παιδαγωγικά μαθήματα. Ταυτόχρονα μια μερική αναμόρφωση του προγράμματος σπουδών τους σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, πράγμα που το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ ήδη μελετά, μπορεί να καταστήσει εμφανέστερη τη δυνατότητά τους αυτή με την καθιέρωση μιας ειδικής κατεύθυνσης για την εκπαίδευση. Είναι αυτονόητο, ότι οι παραπάνω σκέψεις δεν εξαντλούν το θέμα στην ολότητά του. Το Τμήμα Θεολογίας επιφυλάσσεται να επανέλθει και να αναπτύξει το θέμα λεπτομερέστερα».

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, συνεργάτης του Ρ/Σ της Ι. Μητρόπολης Λάρισας (96,3 FM),  καθηγητής Β/θμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσιο Αρμενίου) και Γεν. Γραμματέας της Ενωσης Θεολόγων ν. Λάρισας (http://theologylar.blogspot.com ).