Της Χαράς Καλημέρη

Πολιτικά κόμματα, καθηγητές, φοιτητές, γονείς, συμμέτοχοι σε μια «ομερτά» που υποβαθμίζει το κύρος των δημόσιων πανεπιστημίων. Φοιτητές και κυρίως γονείς ενδιαφέρονται για το «χαρτί» και μια θέση στην αγορά εργασίας και δευτερευόντως για τις γνώσεις. Μεγαλόσχημοι καθηγητές κάνουν «εκπτώσεις» στο έργο τους, ρίχνοντας το βάρος σε προγράμματα και εξωπανεπιστημιακές δραστηριότητες, που προσφέρουν και χρήματα και κοινωνική καταξίωση. Και η πολιτεία, αξιοποιώντας έντεχνα την εικόνα απαξίωσης των δημόσιων πανεπιστημίων, επιτείνει την κατάσταση μηδενίζοντας τα κονδύλια για διδασκαλία και έρευνα και προτάσσοντας ως διέξοδο από την κρίση τα... ιδιωτικά ΑΕΙ.

Τα δημόσια πανεπιστήμια είναι εγκλωβισμένα, με όλες τις πλευρές να έχουν κατ ουσίαν υπογράψει μια άτυπη σύμβαση «ήσσονος προσπάθειας»: Φοιτητές αποκτούν διδακτορικά ή προσλαμβάνονται σε θέσεις πανεπιστημίου και ερευνητικά προγράμματα εξαργυρώνοντας με αυτόν τον τρόπο είτε την ανοχή τους απέναντι σε ασυνεπείς καθηγητές είτε την ψήφο τους σε υποψήφιους πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις. Καθηγητές κυρίως σε σχολές πρώτης γραμμής σταδιοδρομούν εκτός πανεπιστημίου και δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης με πολιτικά κόμματα και φοιτητικές παρατάξεις για να έχουν... επιχειρήματα σε περίπτωση που βρεθούν υπόλογοι.

Τη δική τους «ατζέντα» έχουν διοικητικοί υπάλληλοι που εμπλέκονται στο δίκτυο των πελατειακών σχέσεων για να ικανοποιήσουν αιτήματα της τοπικής κοινωνίας και βεβαίως να ανταμειφθούν για την προσφορά τους. Όσο για τα πολιτικά κόμματα; Ανταλλάσσουν την ευμενή ουδετερότητά τους απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα με κάθε λογής εξυπηρετήσεις. Από μεγάλα έργα και ευρωπαϊκά προγράμματα που προορίζονται για «φίλους» επιχειρηματίες και καθηγητές μέχρι και διδακτορικά για γιους, κόρες και ανιψιούς...

Το καθημερινό αλισβερίσι παρατηρούν άλλοτε αγανακτισμένοι και άλλοτε παραιτημένοι οι καθηγητές που επιμένουν να βλέπουν το πανεπιστήμιο ως χώρο ακαδημαϊκής δεοντολογίας και όχι ως μηχανισμό εξουσίας. Περίπου τα 2/3 των πανεπιστημιακών δασκάλων ζουν από τον μισθό τους και περισσότεροι από 2.500 συμβασιούχοι πληρώνονται με πενιχρές αμοιβές, τις οποίες λαμβάνουν πολλούς μήνες μετά την ολοκλήρωση των διδακτικών τους καθηκόντων. Οι καθηγητές αυτοί,αμείβονται με μισθούς που στο «απόγειο» της ακαδημαϊκής τους καριέρας φθάνουν χωρίς τα επιδόματα στα 1.698 ευρώ, στην περίπτωση του καθηγητή, και στα 1.132 ευρώ στην περίπτωση του λέκτορα.

Το θεσμικό πλαίσιο και τα «τρυκ»
Οι υποχρεώσεις και τα καθήκοντα των πανεπιστημιακών είναι καταγεγραμμένα με ακρίβεια και στο νόμο του Γεράσιμου Αρσένη (2530/97) και στο νέο νόμο της Μαριέττας Γιαννάκου (3549/07).

Οι καθηγητές χωρίζονται σε α) πλήρους και β) μερικής απασχόλησης. Οι καθηγητές πλήρους απασχόλησης οφείλουν να έχουν 6 ώρες διδασκαλίας σε προπτυχιακό επίπεδο και συνολικά 14 ώρες παρουσίας στο πανεπιστήμιο την εβδομάδα, ενώ οι υποχρεώσεις των καθηγητών μερικής απασχόλησης μειώνονται στο ήμισυ. Στο διδακτικό έργο «χρεώνονται» ακόμη οι ώρες διδασκαλίας στα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και οι ώρες που αφιερώνονται στη καθοδήγηση πτυχιακών και μεταπτυχιακών εργασιών, διδακτορικών διατριβών. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν οι ώρες που αφιερώνονται στη διοίκηση του πανεπιστημίου, καθώς και ο χρόνος που χρειάζεται για έρευνα, συγγραφή άρθρων, συμμετοχές σε συνέδρια κ.ά..

Το καθηκοντολόγιο
Ο φόρτος εργασίας των καθηγητών στα πανεπιστήμια είναι ιδιαίτερα αυξημένος και σε περίπτωση παράβασης καθήκοντος προβλέπονται αυστηρές κυρώσεις. Επειδή στα πανεπιστήμια δεν υπάρχει μηχανισμός... παρακολούθησης, οι καταγγελίες θα πρέπει να προέρχονται κυρίως από τους φοιτητές. Κάτι που δεν συμβαίνει συχνά. «Οι φοιτητές τα βρίσκουν με τους καθηγητές και σπάνια καταγγέλλουν κάποιον για ελλιπή άσκηση καθηκόντων. Υπάρχουν καθηγητές από σχολές «φίρμας» που δεν κάνουν κανένα μάθημα επί πολλά χρόνια. Ή κάνουν ένα. Ή το μάθημά τους είναι 9 με 11 και πάνε 11 παρά εικοσιπέντε και φεύγουν 11 παρά τέταρτο. Αυτά είναι πραγματικά περιστατικά. Έχετε δει όμως κανέναν φοιτητή να τα καταγγέλλει; Καταγγέλλουν το κράτος, καταγγέλλουν τους ιδιώτες, καταγγέλλουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν καταγγέλλουν τους καθηγητές που δεν κάνουν μάθημα. Διότι κατά βάση έχουν συμβιβαστεί μαζί τους...», μας λέει καθηγητής μεγάλου πανεπιστημιακού ιδρύματος.

Πρύτανης περιφερειακού πανεπιστημίου έστειλε στο πειθαρχικό καθηγητή επειδή «απουσίαζε» από τα μαθήματά του επί δύο χρόνια. στερα από τρία χρόνια, του επιβλήθηκε η ποινή της περικοπής του μισθού για έξι μήνες. Ο καθηγητής συνέχισε να παραμένει «άφαντος». Την τέταρτη φορά που παραπέμφθηκε στο πειθαρχικό και αφού απουσίαζε από το πανεπιστήμιο συνολικά 10 χρόνια, απολύθηκε...

Οι «άφαντοι» ή «αλεξιπτωτιστές» καθηγητές που κρατούν τη θέση τους στο πανεπιστήμιο, αλλά σχεδόν ποτέ δεν διδάσκουν προέρχονται κυρίως από μεγάλες σχολές κεντρικών ιδρυμάτων. Υπήρξε καθηγητής πρωτοκλασάτης σχολής κεντρικού πανεπιστημίου, τον οποίο γενιές φοιτητών δεν είδαν ποτέ. Άκουγαν το όνομά του μόνο στην τηλεόραση...

Κακοδιοίκηση
Ένα από τα «τεχνάσματα» που χρησιμοποιούν για να μπορέσουν να καλυφθούν σε περίπτωση που βρεθούν υπόλογοι είναι η συν-διδασκαλία. Για παράδειγμα, λένε ότι θα διδάξουν το μάθημα μαζί με ακόμη έναν ή δύο καθηγητές. Με τον τρόπο αυτό και απολαμβάνουν θετικά σχόλια του τύπου: «μπράβο, αυτός δεν το θεωρεί τον εαυτό του αυθεντία, βάζει κι άλλους στο μάθημά του...» και καταφέρνουν να μην κάνουν μάθημα...

Δεν είναι λίγες οι φορές που διοικήσεις πανεπιστημίων έχουν κατηγορηθεί και παραπεμφθεί στη Δικαιοσύνη για κακοδιαχείριση. Αλλες φορές πρόκειται για ατομικές συμπεριφορές και άλλες για πελατειακά δίκτυα που προκύπτουν από τις αγκυλώσεις των εκλεγέντων πρυτάνεων με τα κόμματα. Όπως λένε πανεπιστημιακοί, οι συναλλαγές γίνονται στη βάση μεγάλων έργων, ευρωπαϊκών προγραμμάτων ακόμη και διδακτορικών. «Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς ποιοι κομματικοί ή φιλοκομματικοί πρυτάνεις έδωσαν σε ποιους διδακτορικά. Κατά βάση δίνουν διδακτορικά σε παιδιά πολιτικών αντιπάλων για να εξισορροπήσουν το σύστημα, αλλά και σε πολλούς φοιτητές δικών τους πολιτικών. Μπορεί τα παιδιά να είναι ταλέντα, δεν θέλω να αδικήσω κανέναν. Δεν είναι όμως πάντα έτσι... », λέει ανωνύμως στην «ΗτΣ» καθηγητής κεντρικού πανεπιστημίου.

Καθηγητές... μηδενικής απασχόλησης
Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι καθηγητές που στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τυχόν... κακοτοπιές κινητοποιούν πολιτικές δυνάμεις και φοιτητικές παρατάξεις φθάνοντας έως του σημείου να υποστηρίξουν ότι εκδιώκονται πολιτικά. Άλλοι, πάλι, αναζητούν στους καταλόγους των φοιτητών τέκνα ή ανίψια πολιτικών.

«Η συμπεριφορά των ίδιων των συναδέλφων μου πολλές φορές είναι παντελώς αδιάφορη. Έχουν βρει την ευκαιρία αφού δεν τους επιτηρεί κανείς και αφού τους προστατεύουν έμμεσα τα κόμματα να κάνουν ό,τι τους κατέβει και να σταδιοδρομούν αλλού επ ωφελεία τους. Όλα αυτά θα μπορούσαν να διορθωθούν αν οι νόμοι αφεθούν να λειτουργήσουν», τονίζει ο πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας κ. Θάνος Βερέμης. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελούν οι καθηγητές μερικής απασχόλησης, οι οποίοι συνήθως διατηρούν μια δεύτερη θέση προέδρου ή διοικητή οργανισμού. Ποιες δικαιολογίες βρίσκουν όσοι δεν ασκούν τα καθήκοντά τους; «Δεδομένου ότι έχουν τη μισή κάλυψη από το νόμο, παίρνουν την άλλη μισή από τη σημαία και δεν διδάσκουν ούτε αυτοί. Λένε, είμαι διοικητής, δεν μπορώ να έρθω. Ας κάνει το μάθημα ο βοηθός...».

Συγκάλυψη
Οσο για τους καθηγητές που έχουν εκλεγεί σε θέσεις πρυτάνεων και αντιπρυτάνεων ο νόμος προβλέπει ότι απαγορεύεται να ασκούν επάγγελμα. Καταγγελίες όμως μιλούν για αντιπρυτάνεις που δικηγορούν και πρυτάνεις που εργάζονται σε νοσοκομείο ζητώντας... φακελάκι. Είναι ενδεικτικό ότι αρκετοί από τους πανεπιστημιακούς με τους οποίους μιλήσαμε αναφέρουν ότι όσοι ενδίδουν στα αιτήματα των φοιτητών επιχειρούν με τον τρόπο αυτό να συμψηφίσουν δικές τους παρανομίες...