ΟΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΑΡΑΣΜΟ

Από τη Βραχλιώτου Μαρία βιβλιοθηκονόμο στο ΤΕΙ Κρήτης και Πρόεδρο του Περιφερειακού τμήματος της  Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης.

Μόνο μέρος της Ελληνικής πραγματικότητας θα μπορούσε να αποτελέσει η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει το τελευταίο διάστημα οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες της χώρας, μετά από την ανακοίνωση του ΥΠΕΠΘ ότι θα αποκλειστούν από το Δ’ ΚΠΣ και από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007-2013. Μια ανακοίνωση που βρήκε τελείως απροετοίμαστους τους Προϊστάμενους των Προγραμμάτων στις κατά τόπους ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, αλλά και τους 500 τουλάχιστον συμβασιούχους βιβλιοθηκονόμους και επιστήμονες της πληροφορικής που θα δουν τους κόπους τους να «αναγνωρίζονται» με την απόλυσή τους. Και φυσικά είναι να απορεί κανείς πώς σε αυτή τη χώρα καταφέρνουμε να απαξιώνουμε και να υποβιβάζουμε θετικές δράσεις που έχουν αποδώσει καρπούς για την ανώτατη εκπαίδευση, την πληροφόρηση και βεβαίως την επιστημονική έρευνα.

Οι Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες με την ένταξή τους στα ΕΠΕΑΕΚ, κατά τη δεκαετία 1996-2006, ξεκίνησαν προσπάθειες για ριζικές αλλαγές. Από τότε έως και σήμερα έχουν καταφέρει αξιόλογες δράσεις και υλοποιήσεις σε εθνικό επίπεδο όπως:

·  Τη δημιουργία της Κοινοπραξίας των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (HEAL-Link http://www.heal-link.gr ), μέσω της οποίας μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να έχουν πρόσβαση σε 14.000 περίπου ξενόγλωσσα περιοδικά, καθώς και σε μια πλούσια συλλογή Βάσεων Δεδομένων, ηλεκτρονικών βιβλίων και λεξικών.

·  Τη δημιουργία ενός συλλογικού καταλόγου όπου  οι ενδιαφερόμενοι  θα μπορούν να πραγματοποιούν αναζητήσεις στους καταλόγους των συλλογών ΟΛΩΝ των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών της χώρας (http://www.unioncatalog.gr/ucportal/index.php )

·  Τη σύνθεση της Μονάδας Ολικής Ποιότητας των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΜΟΠΑΒ), η οποία μέσω της συστηματικής συγκέντρωσης στατιστικών στοιχείων στοχεύει στη διασφάλιση υπηρεσιών υψηλής ποιότητας (http://www.mopab.gr )

·   Την ανάπτυξη του «ΖΕΦΥΡΟΥ», μιας πληροφοριακής πύλης για πρόσβαση στο υλικό των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών(http://zephyr.libh.uoc.gr )

Σε επίπεδο ιδρυμάτων:

·  Αναπτύχθηκαν αυτόνομες δράσεις που συντέλεσαν στη δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών και ιδρυματικών αποθετηρίων, καθώς και  προγραμμάτων πληροφοριακής εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης.

·  Οι συλλογές των βιβλιοθηκών εμπλουτίστηκαν με έγκυρο επιστημονικό υλικό προσβάσιμο ακόμη και εξ’ αποστάσεως.

·  Σε επίπεδο εργαζομένων, οι βιβλιοθήκες στελεχώθηκαν με εξειδικευμένο προσωπικό κατάλληλο για την υλοποίηση των στόχων των προγραμμάτων.

Όμως, τα όσα υλοποιηθήκαν είναι μηδαμινά μπροστά σε αυτά που μελλοντικά επρόκειτο να πραγματοποιηθούν. Σχεδιασμοί όπως: η δημιουργία ιδρυματικών αποθετηρίων που θα συγκεντρώνουν όλη την πνευματική παραγωγή των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, η σύνθεση ενός καταλόγου κοινού για ΟΛΕΣ τις βιβλιοθήκες της Ελλάδος (ακαδημαϊκές, δημόσιες, δημοτικές κτλ) από όπου ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί μέσω ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή να αναζητά υλικό σε όλες τις υπάρχουσες συλλογές. Επίσης, η υποστήριξη μεταπτυχιακών προγραμμάτων σε συνεργασία  με χώρες του εξωτερικού όπου θα παρέχονται υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών, καθώς και άλλες δράσεις που θα αποσκοπούν στη προώθηση της έρευνας.

 Επιπλέον, είναι ευρέως γνωστό πόσα λίγα χρήματα επενδύονται κάθε χρόνο στην Εκπαίδευση και πόσο πίσω έχουμε μείνει σαν χώρα, στο να καλλιεργήσουμε στους πολίτες τη συνείδηση του «χρήστη της βιβλιοθήκης», πράγμα που αντικατοπτρίζεται στις αποφάσεις και στις απόψεις των κατεξοχήν κυβερνόντων. Συνεχίζεται δυστυχώς, να προωθείται το πρότυπο του πληροφοριακώς αναλφάβητου, μαθαίνουμε στην εύκολη και πολλές φορές ανούσια πληροφόρηση των ΜΜΕ ή ακόμη και στις σπουδές με μαθήματα του ενός βιβλίου ή των ολιγοσέλιδων σημειώσεων. Στερούμε από τους νέους μας τη δυνατότητα της δημιουργικής και παραγωγικής μάθησης, κάτι που βρίσκουν στις χώρες του εξωτερικού όταν αποφασίζουν να σπουδάσουν εκτός Ελλάδος. Θα πρέπει να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανώτατης εκπαίδευσης, κάτι που έχουν εκτιμήσει δεόντως οι Ευρωπαίοι συμπολίτες μας, οι οποίοι κατά την επιλογή του Πανεπιστημίου στο οποίο θα φοιτήσουν λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπ’ όψιν την υπάρχουσα ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη, μιας και θα αποτελέσει «αρωγό» τους σε όλα τα χρόνια  φοίτησής τους. Στο εξωτερικό λοιπόν,  οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αποτελούν κριτήριο αξιολόγησης των παρεχόμενων σπουδών ενός Πανεπιστημίου. Τι ισχύει όμως στην Ελλάδα; Εδώ δυστυχώς, είναι πολύ συχνό το φαινόμενο οι φοιτητές να αγνοούν παντελώς την ύπαρξη ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης στη σχολή τους, μέχρι τη στιγμή που η πτυχιακή τους εργασία τους αναγκάζει να την αναζητήσουν.

Τι θα γίνει όμως με την παύση της χρηματοδότησής των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών; Δυστυχώς, ορισμένες μικρές βιβλιοθήκες παραρτημάτων απειλούνται ακόμη και με κλείσιμο. Και αυτό το γεγονός δεν αποτελεί υπερβολή διότι κάτι τέτοιο αναμένεται για τα παραρτήματα του ΑΤΕΙ Κρήτης σε Ρέθυμνο, Ιεράπετρα και Σητεία εάν δεν ανανεωθούν οι συμβάσεις των εκεί εργαζόμενων βιβλιοθηκονόμων και των επιστημόνων πληροφορικής. Είναι μια πιθανότητα από τη στιγμή που η λειτουργία των βιβλιοθηκών των παραρτημάτων βασίζεται σε ένα μόνο άτομο. Ακόμη όμως και να μην κλείσουν, θα μπορούσα να φανταστώ ένα διαφορετικό τραγικό σενάριο: το διορισμό ανθρώπων που χωρίς τις απαραίτητες σπουδές, αλλά με χαμηλότερες μισθολογικές αξιώσεις, θα μπορούσαν να αναλάβουν τις θέσεις βιβλιοθηκονόμων- βιβλιοφυλάκων. Συνεπώς, θα γυρίζαμε στο παρελθόν, οπότε και θα αναβίωναν εικόνες  βιβλιο-αποθηκών ή καλύτερα, βιβλιο-φυλακών. Υπάρχει επίσης κίνδυνος, οι βιβλιοθήκες να περικόψουν μεγάλο αριθμό από τις συνδρομές και τις παραγγελίες που πραγματοποιούσαν κάθε χρόνο. Το ωράριο λειτουργίας τους κινδυνεύει να συρρικνωθεί λόγω έλλειψης προσωπικού. Δράσεις όπως το HEAL-Link, ο Ζέφυρος, η ΜΟΠΑΒ, θα πάψουν να ισχύουν ή θα συνεχίσουν απλώς να επιβιώνουν.

Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν; Παρόλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, το να κοπεί τώρα η χρηματοδότησή τους, όχι μόνο τα πολλαπλασιάζει, αλλά τα διογκώνει και τα διαιωνίζει, με αποτέλεσμα να γυρίσουμε δεκαετίες πίσω. Όσο όμως υπερήφανοι και να είμαστε για το ιστορικό παρελθόν αυτής της χώρας, στο χώρο των βιβλιοθηκών η επιστροφή στο παρελθόν, μόνο αισθήματα ντροπής και λύπης θα μπορούσε να προξενήσει.

 Μετά από όλα τα παραπάνω, δε μένει παρά να συμπεράνει κανείς ότι οι ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες ΕΧΟΥΝ ακόμη ανάγκη τους χρηματικούς πόρους της Ε.Ε. ΕΧΟΥΝ ανάγκη το εξειδικευμένο προσωπικό των Προγραμμάτων που κάποια στιγμή θα πρέπει να  «αναγνωριστεί» η προσφορά τους όχι με την απόλυσή τους (όπως συνηθίζεται), αλλά με την αλλαγή της σύμβασης εργασίας τους σε αορίστου χρόνου, καθώς καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες. Θα πρέπει επίσης, να αποδεχθούμε το γεγονός ότι αν και Ευρωπαϊκή χώρα βρισκόμαστε πολύ πίσω από τους Ευρωπαίους φίλους μας και να εκμεταλλευτούμε τα όσα μπορούμε να μιμηθούμε από τα παραδείγματά τους και να μάθουμε από τα λάθη τους.

Τέλος, για να μην τα ισοπεδώνουμε όλα, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι σε αυτή τη χώρα η ευαισθησία υπάρχει και επιβιώνει καθημερινά στα πρόσωπα πολλών συνανθρώπων μας. Ως απόρροια αυτού έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια συλλογής υπογραφών, με σκοπό να σταλούν στον Υπουργό Παιδείας για να γίνει κατανοητό ότι ο κόσμος αντιδρά, γιατί αντιλαμβάνεται τις ανάγκες του και τα δικαιώματά του στη ποιοτική εκπαίδευση και πληροφόρηση. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν σχετικά ψηφίσματα τα οποία θα βρείτε  σε όλες τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες (ΑΤΕΙ και Πανεπιστημίων). Θα μπορούσατε λοιπόν, να επισκεφθείτε την πιο κοντινή σας ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη και να προσφέρεται λίγο από το χρόνο σας στο να διαβάσετε το ψήφισμα, να μιλήσετε με το προσωπικό, να υπογράψετε και γιατί όχι, να γνωρίσετε από κοντά τη βιβλιοθήκη και τις υπηρεσίες της. Μόνοι μας μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά τώρα για το μέλλον. Η συμμετοχή όλων μας είναι πολύτιμη και γι’ αυτό κρίνεται και απαραίτητη.