ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΛΕΒΙΝ
«Μη φοβάστε το ιδιωτικό πανεπιστήμιο»
 

ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

Είναι πρόεδρος του Γέιλ από το 1993 και από τη θέση αυτή οδηγεί το κορυφαίο αμερικανικό πανεπιστήμιο στην τέταρτη εκατονταετία της λειτουργίας του, φιλοδοξώντας να το καταστήσει παγκόσμιο πανεπιστήμιο. Ο εξηντάχρονος καθηγητής Οικονομικών Ρίτσαρντ Λέβιν δεν διοικεί όμως μόνο το Γέιλ. Στοχάζεται γενικότερα και για το μέλλον του πανεπιστημίου, όπως άλλωστε δείχνει ένα από τα τελευταία βιβλία του που έχει τίτλο «The work of the University». Λίγο προτού έλθει στην Αθήνα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Great Ideas», ο δρ Ρίτσαρντ Λέβιν απάντησε, ηλεκτρονικά, στις ερωτήσεις μας για το πανεπιστήμιο και το μέλλον του, συμβάλλοντας έτσι στον διάλογο που γίνεται στη χώρα μας για το θέμα αυτό.

- Στην Ελλάδα η αξιολόγηση των πανεπιστημίων θεωρείται κάτι καινούργιο και ταυτόχρονα απειλητικό. Γιατί είναι σημαντική αυτή η διαδικασία;

«Η τρέχουσα αξιολόγηση των ακαδημαϊκών κριτηρίων και επιδόσεων ενός πανεπιστημίου μέσα από θεσμικές διαδικασίες, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές, όπως η πιστοποίηση, είναι σημαντική ώστε το πανεπιστήμιο να μπορεί να ανταποκρίνεται και να προσαρμόζεται συνεχώς στις γνωστικές ανάγκες των φοιτητών αλλά και στις αλλαγές των γνωστικών αντικειμένων. Εκπαιδεύοντας τους φοιτητές ώστε να αποκτήσουν κατάλληλες βασικές δεξιότητες και ενθαρρύνοντάς τους να σκέφτονται κριτικά και ανεξάρτητα είναι το κρίσιμο σημείο αν θέλουμε να συμβάλουμε στην ένταξή τους σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινότητα. Τα τμήματα και οι σχολές του Γέιλ αξιολογούνται τακτικά, ανά πέντε ή δέκα χρόνια, τόσο ως προς το περιεχόμενο των προγραμμάτων όσο και ως προς τη διδακτική προσέγγιση. Αξιολογείται επίσης το κατά πόσο τα προγράμματά μας συμβάλλουν στην πρόοδο της επιστήμης και της γνώσης».

- Βλέπετε διαφορές μεταξύ ευρωπαϊκών και αμερικανικών πανεπιστημίων;

«Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια έχουν κάνει εξαιρετικά καλή δουλειά στο να ενθαρρύνουν την κινητικότητα των φοιτητών μεταξύ των χωρών. Για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα η διαπολιτισμική εμπειρία είναι καθοριστικό στοιχείο και τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια έχουν επιτύχει, με απλές και διαφανείς διαδικασίες, την ανταλλαγή φοιτητών και τη μεταφορά πιστωτικών μονάδων. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα του ευρωπαϊκού πανεπιστημίου σε σχέση με ό,τι προσφέρουν, σε αυτό το επίπεδο, τα περισσότερα αμερικανικά πανεπιστήμια. Από την πλευρά τους οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποφασιστική συμβολή στην επιστήμη και στην εισαγωγή των νέων τεχνολογιών, ως άμεσο αποτέλεσμα της έρευνας που γίνεται στα πανεπιστήμια. Η αμερικανική υπεροχή οφείλεται στο σύστημα χρηματοδότησης της έρευνας μέσω της αξιοκρατικής οικονομικής επιδότησης ερευνητών και ερευνητικών ομάδων. Για τις χρηματοδοτήσεις αποφασίζουν κορυφαίες επιστημονικές προσωπικότητες. Σύμφωνα με την έκθεση "The future of European Universities: Renaissance or Decay?" (Το μέλλον των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων: Αναγέννηση ή Παρακμή;) που υπογράφουν ο Ρίτσαρντ Λάμπερτ, γενικός διευθυντής της Συνομοσπονδίας των Βρετανικών Βιομηχανιών, και ο Νικ Μπάτλερ, επικεφαλής στρατηγικού σχεδιασμού της ΒΡ, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επενδύουν ελάχιστα στην έρευνα, κατακερματίζουν τους ελάχιστους οικονομικούς πόρους σε πάρα πολλά κέντρα και θεσμούς, αυξάνουν διαρκώς τον αριθμό των φοιτητών χωρίς να αυξάνουν τον αριθμό των καθηγητών και των διδασκόντων και αρνούνται να παραχωρήσουν στα πανεπιστήμια επαρκή αυτονομία. Για να αντιστραφεί αυτή η τάση οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να κατευθύνουν περισσότερους πόρους προς τα μεγαλύτερα και καλύτερα πανεπιστήμια, επιτρέποντάς τους να αυξήσουν τα εισοδήματά τους με την επιβολή διδάκτρων, και να προσφέρουν οικονομική στήριξη σε όσους έχουν ανάγκη».

- Η παράδοση του δημοσίου πανεπιστημίου είναι πολύ ισχυρή στην Ευρώπη. Πέρυσι τα ελληνικά πανεπιστήμια είχαν καταληφθεί από τους φοιτητές τους, που αντετίθεντο στα σχέδια της κυβέρνησης να επιτρέψει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Πρέπει να «φοβόμαστε» τα ιδιωτικά πανεπιστήμια;

«Τα ακαδημαϊκά ιδρύματα όλων των τύπων - ιδιωτικά και δημόσια - συμβάλλουν στην πολιτιστική και οικονομική ζωή αλλά και στην κίνηση των ιδεών σε μια χώρα. Τόσο τα ιδιωτικά όσο και τα δημόσια πανεπιστήμια μπορούν να γίνουν πηγές παράδοσης και νεωτερισμού και να υπηρετήσουν την πρόοδο ενός κράτους προσφέροντας εκπαιδευμένο προσωπικό, εκπαιδευμένα ηγετικά στελέχη για όλους τους τομείς της κοινωνίας και χρησιμεύοντας ως σημεία σταθερότητας που βρίσκονται πέρα από τους οικονομικούς και πολιτικούς κύκλους. Αντί να βλέπουμε λοιπόν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ως ελιτιστικούς θεσμούς ή ανταγωνιστικά προς τα δημόσια, είναι καλύτερο να βλέπουμε ότι προσφέρουν επιπλέον επιλογές στους φοιτητές και ότι λειτουργούν συμπληρωματικά προς τα δημόσια. Επομένως δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβόμαστε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια».

- Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων πανεπιστημίων στις Ηνωμένες Πολιτείες;

«Οι τεχνικές διαφορές μεταξύ ενός δημοσίου και ενός ιδιωτικού πανεπιστημίου στις ΗΠΑ έχουν σχέση με το πώς χρηματοδοτούνται και το πώς διοικούνται. Τα δημόσια πανεπιστήμια χρησιμοποιούν τις πολιτειακές κυβερνητικές επιχορηγήσεις για να χρηματοδοτήσουν μέρος του προϋπολογισμού τους. Και ως δημόσιοι θεσμοί είναι υπόλογα στην κυβέρνηση και στους φορολογουμένους της κάθε Πολιτείας. Διοικούνται από συμβούλια των οποίων τα μέλη ορίζονται από τις πολιτειακές κυβερνήσεις ή εκλέγονται με ανοιχτές διαδικασίες. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν στηρίζονται στις κυβερνήσεις για τη χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων τους (αν και λαμβάνουν κυβερνητικές επιδοτήσεις μέσα από ανταγωνιστικές διαδικασίες που έχουν σχέση με τη χρηματοδότηση της έρευνας) και διοικούνται από συμβούλια που συγκροτούνται χωρίς κρατική παρέμβαση.

Τόσο τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν εξαιρετική σημασία για τις ΗΠΑ και οι αυστηρές διακρίσεις μεταξύ τους έχουν αρχίσει να αμβλύνονται. Σήμερα τα δημόσια πανεπιστήμια εκπαιδεύουν το 80% των 14 εκατομμυρίων προπτυχιακών φοιτητών. Επίσης εξαρτώνται λιγότερο από τις πολιτειακές χρηματοδοτήσεις. Για παράδειγμα, ένα από τα καλύτερα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας, το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, λαμβάνει από την Πολιτεία μόνο το 8% του προϋπολογισμού του. Για το υπόλοιπο αναζητεί άλλες πηγές.

Στη λειτουργία τους και στην αποστολή τους τα δημόσια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στις ΗΠΑ έχουν περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές. Τα δημόσια πανεπιστήμια έχουν την υποχρέωση να είναι οικονομικώς προσβάσιμα στους καλύτερους φοιτητές κάθε Πολιτείας και να προσφέρουν ευρύτατη γκάμα ευκαιριών για επαγγελματική καριέρα. Αλλά και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, με επικεφαλής το Γέιλ, είναι προσηλωμένα στην ιδέα της οικονομικής προσβασιμότητας και προσφέρουν γενναιόδωρες οικονομικές ενισχύσεις σε φοιτητές που έχουν ανάγκη και που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να φοιτήσουν σε αυτά τα ιδρύματα».

- Ο τίτλος της διάλεξής σας στην Αθήνα είναι «Η διεθνοποίηση του πανεπιστημίου». Τι εννοείτε με τον όρο internationalization;

«Στην τριακοσιοστή επέτειο του Γέιλ έχω βάλει στόχο να το κάνω ένα παγκόσμιο (global) πανεπιστήμιο. Στη διάρκεια του πρώτου αιώνα του το πανεπιστήμιο ήταν τοπικό. Στη διάρκεια του δεύτερου, περιφερειακό. Στη διάρκεια του τρίτου, ένα εξαιρετικό εθνικό πανεπιστήμιο. Τώρα, καθώς μπαίνουμε στην τέταρτη εκατονταετηρίδα της λειτουργίας μας, είναι αναγκαίο να γίνει ένα πραγματικά παγκόσμιο πανεπιστήμιο. Κάνουμε μεγάλες προσπάθειες για να το επιτύχουμε αυτό. Προσλαμβάνουμε διδακτικό προσωπικό και δεχόμαστε φοιτητές από όλον τον κόσμο, ώστε ο ένας να μαθαίνει και να διδάσκεται από τον άλλον. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι φοιτητές μας να είναι καλύτερα εξοπλισμένοι για να γίνουν πολίτες μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας και να αντιλαμβάνονται τις προοπτικές από διαφορετικές οπτικές γωνίες, τόσο κρατικές όσο και περιφερειακές. Το διδακτικό μας προσωπικό διερευνά τις επιστημονικές πειθαρχίες σε παγκόσμιο επίπεδο και συνεργάζεται με συναδέλφους σε όλον τον κόσμο. Στους φοιτητές μας προσφέρουμε διεθνείς εμπειρίες που διευρύνουν την εκπαίδευσή τους και εξασφαλίζουμε τη δυνατότητα ώστε όλοι οι φοιτητές μας να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες αυτές. Διεθνοποίηση σημαίνει ακόμη ότι το Γέιλ έχει παγκόσμια επιρροή εφόσον απόφοιτοί του είναι ηγέτες σε διάφορες χώρες, βοηθούν τη λύση προβλημάτων υγείας σε χώρες υπό ανάπτυξη ή είναι νομικοί σύμβουλοι οργανισμών και κυβερνήσεων».

- Ποια είναι σήμερα η μεγαλύτερη πρόκληση για το πανεπιστήμιο;

«Ο ρόλος του πανεπιστημίου έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία πενήντα χρόνια. Βασική μας αποστολή παραμένει το να εκπαιδεύουμε τους φοιτητές, το να διευρύνουμε τη γνώση, το να υπηρετούμε την κοινωνία με όλες μας τις δυνάμεις. Αυτή η αποστολή δεν έχει αλλάξει. Εκείνο που έχει αλλάξει είναι οι προσδοκίες που έχουν οι φοιτητές και η κοινωνία από το πανεπιστήμιο. Σήμερα ο κόσμος βρίσκεται σε μια αλληλεπίδραση και ένα πανεπιστημιακό πτυχίο δεν είναι αρκετό αν ο φοιτητής δεν έχει τις κριτικές δεξιότητες να λειτουργήσει σε έναν τέτοιον κόσμο. Πενήντα χρόνια πριν, τα πανεπιστήμια ήταν περίκλειστα, πιο απομονωμένα. Σήμερα πρέπει να χρησιμοποιήσουν το τεράστιο δυναμικό τους και να γίνουν περισσότερο κοινωνικώς στρατευμένα. Ενα παράδειγμα: το Γέιλ εφαρμόζει ένα καινοτόμο πρόγραμμα για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Το 2020 το επίπεδο θα είναι κατά 10% χαμηλότερο απ' ό,τι ήταν το 1990».

«Η διεθνοποίηση των πανεπιστημίων» είναι ο τίτλος της διάλεξης που θα δώσει ο δρ Ρίτσαρντ Λέβιν μεθαύριο Τρίτη 6 Μαΐου, στο Ζάππειο, και την Τετάρτη 7 Μαΐου, στο Κολλέγιο Ανατόλια της Θεσσαλονίκης. Οι διαλέξεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Great Ideas», που διοργανώνεται για τα 60 χρόνια του Ιδρύματος Fulbright, με την αρωγή της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα και τη χορηγία του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».