Ειδήσεις & Άρθρα επικαιρότητας για την εκπαίδευση 
ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ
ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΤΙΘΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΟΛΩΝ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΠΟΥ ΗΡΘΕ ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΩΝ. ΜΕ ΝΕΑ ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΟ
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΕ
ΚΑΠΟΙΕΣ «ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΕΣ» ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΠΑΝΕ ΠΑΓΙΩΜΕΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ,
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΖΗΤΑΕΙ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
ΧΩΡΙΣ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥΣ. ΚΑΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ
ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΤΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΠΑΡΑ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΕΙ ΤΟΝ
ΤΡΟΠΟ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΘΑ ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΑ
ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Το βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού, που τόσο θόρυβο και δημόσιες αντιπαραθέσεις έχει προκαλέσει, κυκλοφορεί ξανά! Όχι, δεν θα διανεμηθεί στα σχολεία. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, όχι μόνο γιατί υπήρξε οριστικήκαι πολιτική- απόφαση απόσυρσης αλλά και για λόγους καθαρά παιδαγωγικούς. Γιατί αφού η συζήτηση γι΄ αυτό μπήκε σε κάθε σπίτι, προτρέποντας τον κάθε γονιό χωριστά να έχει άποψη επί του θέματος, το βιβλίο αυτό δεν θα μπορούσε ποτέ πια να επιτελέσει τον ρόλο του ως σχολικού εγχειριδίου.
Μπορεί όμως να επιτελέσει άλλους ρόλους. Και γι΄ αυτό αποφασίστηκε η έκδοσή του από τις Εκδόσεις Βιβλιόραμα, που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ιστορικών σπουδών, ώστε να παρουσιαστεί- αλλά και να κριθεί- για πρώτη φορά χωρίς τα βαρίδια του σχολικού του προορισμού. Είναι ένα βιβλίο που ποτέ δεν κρίθηκε στο σύνολό του, ποτέ δεν παρουσιάστηκε στο σύνολό του για να γνωρίζει ο κόσμος τι ακριβώς περιέχει. Η συζήτηση περιορίστηκε σε τρεις- τέσσερις διατυπώσεις, από ένα σύνολο 138 σελίδων μεγάλου σχήματος, με πλήθος κειμένων, κειμενικών ειδών και φωτογραφικού υλικού. Στην πραγματικότητα, βέβαια, η οχύρωση πίσω από τις συγκεκριμένες διατυπώσεις υπέκρυπτε μια ιδεολογική διαμάχη για το συνολικό του περιεχόμενο και τη δομή του, η οποία από ελάχιστους αρθρογράφους ήρθε στο φως.
Η συγγραφική ομάδα που έχει ως επικεφαλής την πανεπιστημιακό Μαρία Ρεπούση (διδάσκει Ιστορία και Διδακτική της Ιστορίας) και μέλη τους εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Χαρά Ανδρεάδου, Άρη Πουταχίδη και Αρμόδιο Τσιβά (οι δύο με εξειδίκευση στη Διδακτική της Ιστορίας) λέει στον πρόλογο της έκδοσης: «Το βιβλίο εκδίδεται για να μπορεί να μελετηθεί και να κριθεί, να κατακριθεί ενδεχομένως, όχι μόνο για ό,τι συμβολίζει αλλά και για ό,τι πραγματικά είναι. Εκδίδεται επίσης για να μπορεί να αξιοποιηθεί, συμπληρωματικά έστω, στη διδασκαλία της Ιστορίας στο σχολείο και να εκπληρώσει μ΄ αυτό τον τρόπο το σκοπό της συγγραφής του. Εκδίδεται, τέλος, για να αντισταθεί στην αυθαιρεσία της απόσυρσής του και να δικαιωθεί ως πνευματικό προϊόν που δικαιούται να κυκλοφορεί ελεύθερα».
Η έκδοση που θα βρίσκεται από σήμερα στα βιβλιοπωλεία είναι η β΄ έκδοση που την 1η Σεπτεμβρίου 2007, πριν από την απόφαση απόσυρσης, ήταν έτοιμη να διανεμηθεί στα σχολεία. Η διαφορά είναι ότι έχει σκληρό εξώφυλλο και καλύτερο χαρτί.
Μετά την είσοδο των τουρκικών στρατευμάτων στη Σμύρνη και την πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στην πόλη, οι Έλληνες της περιοχής προσπαθούν απεγνωσμένα με κάθε τρόπο να φύγουν (Αύγουστος 1922). Λεζάντα από τη β΄ έκδοση, διορθωμένη
Μπορεί όμως να επιτελέσει άλλους ρόλους. Και γι΄ αυτό αποφασίστηκε η έκδοσή του από τις Εκδόσεις Βιβλιόραμα, που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ιστορικών σπουδών, ώστε να παρουσιαστεί- αλλά και να κριθεί- για πρώτη φορά χωρίς τα βαρίδια του σχολικού του προορισμού. Είναι ένα βιβλίο που ποτέ δεν κρίθηκε στο σύνολό του, ποτέ δεν παρουσιάστηκε στο σύνολό του για να γνωρίζει ο κόσμος τι ακριβώς περιέχει. Η συζήτηση περιορίστηκε σε τρεις- τέσσερις διατυπώσεις, από ένα σύνολο 138 σελίδων μεγάλου σχήματος, με πλήθος κειμένων, κειμενικών ειδών και φωτογραφικού υλικού. Στην πραγματικότητα, βέβαια, η οχύρωση πίσω από τις συγκεκριμένες διατυπώσεις υπέκρυπτε μια ιδεολογική διαμάχη για το συνολικό του περιεχόμενο και τη δομή του, η οποία από ελάχιστους αρθρογράφους ήρθε στο φως.
Η συγγραφική ομάδα που έχει ως επικεφαλής την πανεπιστημιακό Μαρία Ρεπούση (διδάσκει Ιστορία και Διδακτική της Ιστορίας) και μέλη τους εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Χαρά Ανδρεάδου, Άρη Πουταχίδη και Αρμόδιο Τσιβά (οι δύο με εξειδίκευση στη Διδακτική της Ιστορίας) λέει στον πρόλογο της έκδοσης: «Το βιβλίο εκδίδεται για να μπορεί να μελετηθεί και να κριθεί, να κατακριθεί ενδεχομένως, όχι μόνο για ό,τι συμβολίζει αλλά και για ό,τι πραγματικά είναι. Εκδίδεται επίσης για να μπορεί να αξιοποιηθεί, συμπληρωματικά έστω, στη διδασκαλία της Ιστορίας στο σχολείο και να εκπληρώσει μ΄ αυτό τον τρόπο το σκοπό της συγγραφής του. Εκδίδεται, τέλος, για να αντισταθεί στην αυθαιρεσία της απόσυρσής του και να δικαιωθεί ως πνευματικό προϊόν που δικαιούται να κυκλοφορεί ελεύθερα».
Η έκδοση που θα βρίσκεται από σήμερα στα βιβλιοπωλεία είναι η β΄ έκδοση που την 1η Σεπτεμβρίου 2007, πριν από την απόφαση απόσυρσης, ήταν έτοιμη να διανεμηθεί στα σχολεία. Η διαφορά είναι ότι έχει σκληρό εξώφυλλο και καλύτερο χαρτί.
ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ
Μαζί με το βιβλίο (τίτλος:
«Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια») το Βιβλιόραμα εκδίδει το βιβλίο του δασκάλου- στο οποίο δεν υπήρχε πρόσβαση- αλλά και το τετράδιο εργασιών.
Το βιβλίο του δασκάλου είναι χρήσιμο γιατί παρουσιάζει διεξοδικά το αναλυτικό αλλά και το ωρολόγιο πρόγραμμα από το οποίο δεν μπορούν να ξεφύγουν οι συγγραφείς. Επίσης τους τίτλους των πέντε θεματικών ενοτήτων που είναι δεδομένοι: «Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια» (5 ώρες διδασκαλίας), «Οι Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία» (11 ώρες), «Η Μεγάλη Επανάσταση» (15 ώρες), «Η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος» (8 ώρες), «Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα» (16 ώρες). Τα εσωτερικά κεφάλαια διαρθρώνονται με μεγαλύτερη ελευθερία, αν και εκεί συχνά παρεμβαίνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Πάντως στη θεματική ενότητα για τη «Μεγάλη Επανάσταση» το παλιό βιβλίο που διδάσκονται ξανά φέτος τα παιδιά έχει ως κεντρικό άξονα τις μάχες, ενώ στο βιβλίο της ομάδας Ρεπούση οι πολεμικές επιχειρήσεις καταλαμβάνουν μόλις δύο από τα 14 κεφάλαια. Επίσης ορισμένα άλλα κεφάλαια όπως η «Προετοιμασία του αγώνα», οι «Εμφύλιες συγκρούσεις» και οι «Συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια του Αγώνα» υπήρξαν λίγο - πολύ ιδιαίτερες επιλογές της συγγραφικής ομάδας. Μία από τις τομές που επέφερε η ομάδα της Μαρίας Ρεπούση είναι η χρήση των πηγών. Η παράθεση πολλών πηγών και η μείωση του βάρους της «αυθεντίας» του ίδιου του συγγραφέα βρέθηκε στο επίκεντρο και ενθουσιωδών κριτικών αλλά και πολλών επικρίσεων. Η συνήθης δομή κάθε κεφαλαίου είναι: μισή σελίδα κείμενο της συγγραφικής ομάδας και μιάμιση σελίδα με ποικίλες ιστορικές πηγές, φωτογραφίες, χάρτες, γλωσσάρι, χρονολόγιο, ερωτήσεις για τον μαθητή. Επιπλέον στο τέλος κάθε θεματικής ενότητας υπάρχει ένα συνθετικό κείμενο της συγγραφικής ομάδας έκτασης μίας (εικονογραφημένης) σελίδας στην οποία αφιερώνεται μία διδακτική ώρα.
Τα παλιότερα βιβλία Ιστορίας είχαν ελάχιστες γυναίκες στις σελίδες τουςσε σχέση με την Ελληνική Επανάσταση συνήθως εξαντλούνταν στην Μπουμπουλίνα (φωτό 1) και τη Μαντώ Μαυρογένους. Το βιβλίο της ομάδας Ρεπούση έβγαλε στο προσκήνιο κι άλλες γυναικείες φυσιογνωμίες, τόσο της ΕπανάστασηςΔόμνα Βισβίζη, Ασήμω Λιδωρίκη (φωτό 2)- όσο και του φεμινιστικού κινήματος (Αύρα Θεοδωροπούλουφωτό 3)
«Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια») το Βιβλιόραμα εκδίδει το βιβλίο του δασκάλου- στο οποίο δεν υπήρχε πρόσβαση- αλλά και το τετράδιο εργασιών.
Το βιβλίο του δασκάλου είναι χρήσιμο γιατί παρουσιάζει διεξοδικά το αναλυτικό αλλά και το ωρολόγιο πρόγραμμα από το οποίο δεν μπορούν να ξεφύγουν οι συγγραφείς. Επίσης τους τίτλους των πέντε θεματικών ενοτήτων που είναι δεδομένοι: «Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια» (5 ώρες διδασκαλίας), «Οι Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία» (11 ώρες), «Η Μεγάλη Επανάσταση» (15 ώρες), «Η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος» (8 ώρες), «Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα» (16 ώρες). Τα εσωτερικά κεφάλαια διαρθρώνονται με μεγαλύτερη ελευθερία, αν και εκεί συχνά παρεμβαίνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Πάντως στη θεματική ενότητα για τη «Μεγάλη Επανάσταση» το παλιό βιβλίο που διδάσκονται ξανά φέτος τα παιδιά έχει ως κεντρικό άξονα τις μάχες, ενώ στο βιβλίο της ομάδας Ρεπούση οι πολεμικές επιχειρήσεις καταλαμβάνουν μόλις δύο από τα 14 κεφάλαια. Επίσης ορισμένα άλλα κεφάλαια όπως η «Προετοιμασία του αγώνα», οι «Εμφύλιες συγκρούσεις» και οι «Συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια του Αγώνα» υπήρξαν λίγο - πολύ ιδιαίτερες επιλογές της συγγραφικής ομάδας. Μία από τις τομές που επέφερε η ομάδα της Μαρίας Ρεπούση είναι η χρήση των πηγών. Η παράθεση πολλών πηγών και η μείωση του βάρους της «αυθεντίας» του ίδιου του συγγραφέα βρέθηκε στο επίκεντρο και ενθουσιωδών κριτικών αλλά και πολλών επικρίσεων. Η συνήθης δομή κάθε κεφαλαίου είναι: μισή σελίδα κείμενο της συγγραφικής ομάδας και μιάμιση σελίδα με ποικίλες ιστορικές πηγές, φωτογραφίες, χάρτες, γλωσσάρι, χρονολόγιο, ερωτήσεις για τον μαθητή. Επιπλέον στο τέλος κάθε θεματικής ενότητας υπάρχει ένα συνθετικό κείμενο της συγγραφικής ομάδας έκτασης μίας (εικονογραφημένης) σελίδας στην οποία αφιερώνεται μία διδακτική ώρα.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ
Ένα σημαντικό γνώρισμα του σχολικού εγχειριδίου της Μαρίας Ρεπούση είναι η ανάδειξη της γυναίκας στην Ιστορία με τρόπο που δεν έχει ξαναγίνει. Έτσι στις σελίδες 12-13 (θεματική ενότητα: «Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια») του κεφαλαίου της Γαλλικής Επανάστασης, η αριστερή σελίδα είναι αφιερωμένη στη «Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη» και η δεξιά, ίδιου ακριβώς μεγέθους, στη «Διακήρυξη των δικαιωμάτων της γυναίκας και της πολίτισσας» που έγραψε η επαναστάτρια Ολυμπία ντε Γκουζ και οδηγήθηκε στη λαιμητόμο αφού η ηγεσία των επαναστατών δεν ήθελε να αναγνωρίσει τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών. Στις σελίδες 50-51, στο κεφάλαιο «Οι μορφές του 1821», προβάλλονται φωτογραφικά δύο άντρες (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος) και δύο γυναίκες: η Μαντώ Μαυρογένους και η Δόμνα Βισβίζη που διοικούσε πλοίο στις θαλάσσιες επιχειρήσεις του Αγώνα στην περιοχή της Εύβοιας. Σε μια σειρά μικρότερων φωτογραφιών, ανάμεσα στους Αθανάσιο Διάκο, Οδυσσέα Ανδρούτσο, Παλαιών Πατρών Γερμανό, Γεώργιο Κουντουριώτη, Γεώργιο Καραϊσκάκη υπάρχουν και φωτογραφίες της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας αλλά και της Ασήμως Λιδωρίκη (έλαβε μέρος στην πολιορκία της Ακρόπολης). Στη σελίδα 107, στο πλαίσιο του κεφαλαίου «Κοινωνία και κράτος στο Μεσοπόλεμο», προβάλλεται το θέμα της διεκδίκησης της γυναικείας ψήφου και η Αύρα Θεοδωροπούλου (1880-1963), μουσικός από την Αδριανούπολη και πρωτεργάτρια του φεμινιστικού κινήματος. Ίδρυσε τον «Σύνδεσμο για τα δικαιώματα της γυναίκας» και εξέδωσε το περιοδικό «Ο αγώνας της Γυναίκας».
Λατίνοι, Ινδιάνοι και... λυσσασμένοι λύκοι
Μία προσεκτική ανάγνωση του κειμένου βρίσκει αρκετές μετατοπίσεις του κέντρου βάρους των γεγονότων, αναδείξεις νέων πτυχών ή και πλήρεις ανατροπές της εικόνας που έχει ο μέσος Έλληνας για ορισμένες πλευρές της Ιστορίας.
Στη θεματική ενότητα «Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία» θετική εντύπωση προκαλεί η ανάδειξη, στο μέτρο που της αναλογεί, και της κυριαρχίας των Λατίνων που ώς τώρα βρισκόταν τελείως στη σκιά της κυριαρχίας των Οθωμανών. Έτσι ο μαθητής βλέπει σε χάρτη του 15ου αιώνα ότι της οθωμανικής κυριαρχίας (τότε) εξαιρούνται τα Ιόνια Νησιά (συμπεριλαμβανομένων των Κυθήρων), η Κρήτη, η Εύβοια, ορισμένα σημεία της Πελοποννήσου καθώς και όλα τα νησιά του Αιγαίου που έχουν μοιραστεί σε Βενετούς, Γενουάτες και Φράγκους.
Στο κεφάλαιο «Η Ευρώπη ανακαλύπτει τον κόσμο» υπάρχουν τρεις πηγές: ένα απόσπασμα από Το βιβλίο των θαυμάτωντου Μάρκο Πόλο (15ος αιώνας), απόσπασμα από το Χρονικό της αποκάλυψης και της κατάκτησης της Γουινέας του Εάνες ντε Αζουράρα (1543) αλλά και το εξής απόσπασμα από την Πολύ σύντομη αναφορά στην καταστροφή των Δυτικών Ινδιών,κείμενο του 1552 γραμμένο από τον Βαρθολομαίο ντε Λας Κάζας: «Ενώ οι Ινδιάνοι είχαν καλοί διάθεση απέναντί τους, οι χριστιανοί εισέβαλαν σ΄ αυτές τις χώρες σαν λυσσασμένοι λύκοι. Ιδού οι λόγοι για τους οποίους σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι: (...) όλοι όσοι ήρθαν πίστεψαν ότι, καθώς επρόκειτο για λαούς απίστων, νομιμοποιούνταν να τους σκοτώσουν ή να τους αιχμαλωτίσουν, να τους πάρουν τα αγαθά τους, χωρίς να νοιάζονται καθόλου και να έχουν τύψεις συνείδησης για τέτοια πράγματα. (...) οι ίδιοι αυτοί άπιστοι ήταν τα πιο γλυκά και ειρηνικά πλάσματα του κόσμου, χωρίς καθόλου όπλα».
Στη θεματική ενότητα «Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία» θετική εντύπωση προκαλεί η ανάδειξη, στο μέτρο που της αναλογεί, και της κυριαρχίας των Λατίνων που ώς τώρα βρισκόταν τελείως στη σκιά της κυριαρχίας των Οθωμανών. Έτσι ο μαθητής βλέπει σε χάρτη του 15ου αιώνα ότι της οθωμανικής κυριαρχίας (τότε) εξαιρούνται τα Ιόνια Νησιά (συμπεριλαμβανομένων των Κυθήρων), η Κρήτη, η Εύβοια, ορισμένα σημεία της Πελοποννήσου καθώς και όλα τα νησιά του Αιγαίου που έχουν μοιραστεί σε Βενετούς, Γενουάτες και Φράγκους.
Στο κεφάλαιο «Η Ευρώπη ανακαλύπτει τον κόσμο» υπάρχουν τρεις πηγές: ένα απόσπασμα από Το βιβλίο των θαυμάτωντου Μάρκο Πόλο (15ος αιώνας), απόσπασμα από το Χρονικό της αποκάλυψης και της κατάκτησης της Γουινέας του Εάνες ντε Αζουράρα (1543) αλλά και το εξής απόσπασμα από την Πολύ σύντομη αναφορά στην καταστροφή των Δυτικών Ινδιών,κείμενο του 1552 γραμμένο από τον Βαρθολομαίο ντε Λας Κάζας: «Ενώ οι Ινδιάνοι είχαν καλοί διάθεση απέναντί τους, οι χριστιανοί εισέβαλαν σ΄ αυτές τις χώρες σαν λυσσασμένοι λύκοι. Ιδού οι λόγοι για τους οποίους σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι: (...) όλοι όσοι ήρθαν πίστεψαν ότι, καθώς επρόκειτο για λαούς απίστων, νομιμοποιούνταν να τους σκοτώσουν ή να τους αιχμαλωτίσουν, να τους πάρουν τα αγαθά τους, χωρίς να νοιάζονται καθόλου και να έχουν τύψεις συνείδησης για τέτοια πράγματα. (...) οι ίδιοι αυτοί άπιστοι ήταν τα πιο γλυκά και ειρηνικά πλάσματα του κόσμου, χωρίς καθόλου όπλα».
Το... φανερό σχολειό
Προτού ανακαλυφθεί το περίφημο «συνωστίζονται» που βρίσκεται στη σελίδα 100, αφορμή για την έναρξη του εξονυχιστικού ελέγχου έγινε οπωσδήποτε η υπόθεση του Κρυφού Σχολειού που βρίσκεται στη σελίδα 22. Στο βιβλίο δεν αναφέρεται πουθενά φράση του τύπου «δεν υπήρξε Κρυφό Σχολειό», υπάρχει όμως, στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, κεφάλαιο με τίτλο «Η εκπαίδευση» που μιλάει αναλυτικά για τα σχολεία και πώς λειτουργούσαν, ενώ παραθέτει και σχετική λιθογραφία με εικόνα τάξης. Λέει μεταξύ άλλων: «Το 1454 ιδρύεται η Πατριαρχική Σχολή στην Κωνσταντινούπολη που παραμένει για μεγάλο διάστημα πνευματική εστία, όπου φοιτούν πολλοί νέοι. Από τα τέλη του 16ου αιώνα, πληθαίνουν τα σχολεία κυρίως στα αστικά κέντρα των ελληνικών περιοχών. Σημαντικά εκπαιδευτικά κέντρα είναι η Κωνσταντινούπολη, η Θεσσαλονίκη, η Αθήνα, η Χίος, η Πάτμος. Στην πρώτη βαθμίδα της εκπαίδευσης δάσκαλοι, συνήθως ιερείς, διδάσκουν ανάγνωση και γραφή μέσα από εκκλησιαστικά βιβλία, στα “σχολεία των κοινών γραμμάτων” (σ.σ.: το Δημοτικό της εποχής, όπως εξηγείται στο γλωσσάρι). Εκεί φοιτούν κυρίως αγόρια. Ενώ τα κορίτσια είναι λιγοστά. Τις ανάγκες για ανώτερη μόρφωση καλύπτουν τα “σχολεία των ελληνικών μαθημάτων” (σ.σ.: Γυμνάσια και Λύκεια της εποχής), όπου διδάσκονται κυρίως τα αρχαία ελληνικά γράμματα. Από τα μέσα του 18ου αιώνα (...) ο αριθμός των μαθητών αυξάνεται και τα σχολεία ακολουθούν νέες μεθόδους διδασκαλίας. Τέτοια σχολεία ιδρύονται στα Ιωάννινα, τις Κυδωνίες, τη Χίο, τη Σμύρνη και αλλού».
Δίπλα παρατίθεται ως πηγή απόσπασμα από κείμενο του Κ. Λάππα με τίτλο «Η εκπαίδευση. Οργάνωση και λειτουργία των σχολείων 1770-1821» από την Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (2003) όπου εξηγείται ο τρόπος διδασκαλίας: «Η διδασκαλία των κοινών γραμμάτων ήταν σχεδόν ομοιόμορφη σε όλα τα σχολεία. Άρχιζε με τα “πινακίδια”, όπου ήταν γραμμένα τα γράμματα της αλφαβήτου, και συνέχιζε με το συλλαβισμό και την ανάγνωση, που γινόταν με τη βοήθεια κειμένων από θρησκευτικά βιβλία. Τα βιβλία αυτά ήταν, κατά σειρά, η φυλλάδα (ένα έντυπο βιβλιαράκι, η “Χρήσιμος Παιδαγωγία”, που είχε αρχίσει να εκδίδεται πριν από τα μέσα του 17ου αιώνα και περιείχε τα γράμματα της αλφαβήτου, προσευχές, το Σύμβολο της Πίστεως και άλλα θρησκευτικά κείμενα), η Οκτώηχος (εκκλησιαστικά τροπάρια), το Ψαλτήρι (Ψαλμοί του Δαβίδ) και ο Απόστολος (πράξεις των Αποστόλων)».
Δίπλα παρατίθεται ως πηγή απόσπασμα από κείμενο του Κ. Λάππα με τίτλο «Η εκπαίδευση. Οργάνωση και λειτουργία των σχολείων 1770-1821» από την Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (2003) όπου εξηγείται ο τρόπος διδασκαλίας: «Η διδασκαλία των κοινών γραμμάτων ήταν σχεδόν ομοιόμορφη σε όλα τα σχολεία. Άρχιζε με τα “πινακίδια”, όπου ήταν γραμμένα τα γράμματα της αλφαβήτου, και συνέχιζε με το συλλαβισμό και την ανάγνωση, που γινόταν με τη βοήθεια κειμένων από θρησκευτικά βιβλία. Τα βιβλία αυτά ήταν, κατά σειρά, η φυλλάδα (ένα έντυπο βιβλιαράκι, η “Χρήσιμος Παιδαγωγία”, που είχε αρχίσει να εκδίδεται πριν από τα μέσα του 17ου αιώνα και περιείχε τα γράμματα της αλφαβήτου, προσευχές, το Σύμβολο της Πίστεως και άλλα θρησκευτικά κείμενα), η Οκτώηχος (εκκλησιαστικά τροπάρια), το Ψαλτήρι (Ψαλμοί του Δαβίδ) και ο Απόστολος (πράξεις των Αποστόλων)».
ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Στη β΄ έκδοση έγιναν αρκετές αλλαγές, με βάση το σύνολο των παρατηρήσεων που έγιναν για το βιβλίο από ποικίλες πλευρές, κυρίως εκπαιδευτικούς (υπήρχαν συναντήσεις μία φορά την εβδομάδα επί ένα χρόνο), την Ακαδημία κ.ά. Οι κυριότερες ήταν:
Σελ. 19: στο κεφάλαιο «Κοινωνική οργάνωση» στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας προστέθηκε ως πηγή κείμενο του ιστορικού Νίκου Σβορώνου για την ερήμωση του ελληνικού χώρου (κυρίως ακτές και νησιά) τον 16ο και 17ο αιώνα.
Σελ. 109: στο κεφάλαιο «Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος» άλλαξε η τελευταία παράγραφος του κειμένου. Προτάθηκε το Ολοκαύτωμα ως το τραγικότερο γεγονός του πολέμου, σε σχέση με τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι γιατί η αρχική διατύπωση από κάποιους θεωρήθηκε συμψηφισμός των θυμάτων. Για τον ίδιο λόγο στη σελ. 111 προστέθηκε ως πηγή κείμενο του ιστορικού Ζακ Λε Γκοφ. Επίσης στη σελ.
109 αντικαταστάθηκε η διατύπωση «Οι Έλληνες απομακρύνουν τα ιταλικά στρατεύματα σημειώνοντας σημαντικές νίκες» με τη διατύπωση «ο ελληνικός στρατός σε αντίξοες συνθήκες αποκρούει την ιταλική επίθεση γράφοντας μια από τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας του, το έπος του 1940».
Σελ. 100-101: στο κεφάλαιο της Σμύρνης, πέραν από την αλλαγή της γνωστής διατύπωσης «χιλιάδες Έλληνες συνωστίζονται...» (σελ. 100) προστέθηκαν δύο πηγές: ένα κείμενο της Σίας Αναγνωστοπούλου για την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη (από την Ιστορία Νέου Ελληνισμού ) και ένα απόσπασμα από τα «Ματωμένα Χώματα» της Διδώς Σωτηρίου που μιλάει κυρίως για την πυρκαγιά και τη σφαγή στη Σμύρνη, έχει όμως και μία φράση για «μας που καίγαμε τα τουρκοχώρια στην υποχώρηση».
Σελ. 121: στο κεφάλαιο «Το κυπριακό πρόβλημα» η έκφραση «το νησί διχοτομείται» έγινε «το νησί διαιρείται».
Σελ. 19: στο κεφάλαιο «Κοινωνική οργάνωση» στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας προστέθηκε ως πηγή κείμενο του ιστορικού Νίκου Σβορώνου για την ερήμωση του ελληνικού χώρου (κυρίως ακτές και νησιά) τον 16ο και 17ο αιώνα.
Σελ. 109: στο κεφάλαιο «Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος» άλλαξε η τελευταία παράγραφος του κειμένου. Προτάθηκε το Ολοκαύτωμα ως το τραγικότερο γεγονός του πολέμου, σε σχέση με τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι γιατί η αρχική διατύπωση από κάποιους θεωρήθηκε συμψηφισμός των θυμάτων. Για τον ίδιο λόγο στη σελ. 111 προστέθηκε ως πηγή κείμενο του ιστορικού Ζακ Λε Γκοφ. Επίσης στη σελ.
109 αντικαταστάθηκε η διατύπωση «Οι Έλληνες απομακρύνουν τα ιταλικά στρατεύματα σημειώνοντας σημαντικές νίκες» με τη διατύπωση «ο ελληνικός στρατός σε αντίξοες συνθήκες αποκρούει την ιταλική επίθεση γράφοντας μια από τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας του, το έπος του 1940».
Σελ. 100-101: στο κεφάλαιο της Σμύρνης, πέραν από την αλλαγή της γνωστής διατύπωσης «χιλιάδες Έλληνες συνωστίζονται...» (σελ. 100) προστέθηκαν δύο πηγές: ένα κείμενο της Σίας Αναγνωστοπούλου για την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη (από την Ιστορία Νέου Ελληνισμού ) και ένα απόσπασμα από τα «Ματωμένα Χώματα» της Διδώς Σωτηρίου που μιλάει κυρίως για την πυρκαγιά και τη σφαγή στη Σμύρνη, έχει όμως και μία φράση για «μας που καίγαμε τα τουρκοχώρια στην υποχώρηση».
Σελ. 121: στο κεφάλαιο «Το κυπριακό πρόβλημα» η έκφραση «το νησί διχοτομείται» έγινε «το νησί διαιρείται».
Αποστολή σελίδας 
Εκτυπώσιμη μορφή σελίδας
Προσθήκη σελίδας στα Αγαπημένα
Επιστροφή