Η εκπαίδευση της αμάθειας

Το μεγάλο πρόβλημα του ελληνικού σχολείου είναι ότι οι μαθητές δεν «μαθαίνουν γράμματα». Και δεν μαθαίνουν ακόμη και όταν γράφουν καλά στις εξετάσεις!!! Παραδείγματα; Από τα πολλά σταχυολογούμε δύο. Ο μαθητής που πριν από μερικά χρόνια κάηκε με H2O4 γιατί, αν και αριστούχος στη Χημεία, δεν γνώριζε ότι αυτό το… «πράγμα» που συναντούσε στις ασκήσεις είναι το βιτριόλι. Ο μαθητής ή η μαθήτρια, άγνωστο

αφού τα στοιχεία είναι καλυμμέ να, που στο σχεδόν άριστο γραπτό Ιστορίας μπέρδεψε τον Μανόλη Γλέζο με τον Απόστολο Γκλέτσο και τον Αποστόλη Σάντα με τα τσιγάρα Σαντέ. Κοντολογίς, έχουμε το φαινόμενο της «εκπαίδευσης της αμάθειας», όπως το χαρακτήρισε ο Ζαν - Κλοντ Μισεά. Πυρήνας του προβλήματος είναι

η αδυναμία των μαθητών να χρησιμοποιήσουν τη σχολική γνώση για να ερμηνεύσουν τη φυσική και κοινωνική πραγματικότητα. Αντίστροφα, αδυνατούν να μετασχηματίσουν τις καθημερινές τους εμπειρίες και να τις εκφράσουν με όρους της σχολικής γνώσης. Φαίνεται ότι οι μαθητές «μαθαίνουν» τη σχολική γνώση, αρκετοί την «αναπαράγουν» με επιτυχία στις εξετάσεις, αλλά δεν την «κατανοούν», καθώς δεν μπορούν να

συσχετίσουν αυτά που μαθαίνουν στα επιμέρους μαθήματα με αυτά που έχουν μάθει σε άλλα μαθήματα, αλλά ούτε και να τα χρησιμοποιήσουν προκειμένου να αναλύσουν και να ερμηνεύσουν τον κόσμο που ζουν.

Βασική αιτία του φαινομένου είναι ότι οι μαθητές «μαθαίνουν» τη σχολική γνώση μέσα από τυποποιημένη διδασκαλία, η οποία όμως είναι αποκομμένη από την πραγματικότητα και τους μηχανισμούς παραγωγής της

γνώσης. Οι ερευνητικές εργασίες, το πείραμα, η μελέτη των κοινωνικών φαινομένων με επισκέψεις σε χώρους έξω από το σχολείο είναι ανύπαρκτα. Ανύπαρκτη βέβαια είναι και η υλικοτεχνική υποδομή και ο αριθμός των μαθητών στην τάξη που θα επέτρεπε τέτοιου είδους αλλαγές. Αλλαγές που δεν υποστηρίζονται, επίσης, από τον εξετασιοκεντρικό προσανατολισμό του σχολείου. Κυριαρχεί η απομνημόνευση της έτοιμης και αποσπασματικής γνώσης. Γι’ αυτό και οι μαθητές δεν «κατανοούν» και δεν έχουν κριτική ικανότητα, καθώς

κατανόηση και κρίση σημαίνουν εξακρίβωση των σχέσεων του επιμέρους με το σύνολο. Το ζήτημα δεν είναι μόνο σχολικό. Η αποπολιτικοποίηση των νέων ανθρώπων και η προβολή του καταναλωτισμού ως υπέρτατης αξίας και νοήματος ζωής έχουν συμβάλει στο όλο ζήτημα. Πίσω από τη δίψα για κριτική μάθηση βρίσκεται

σχεδόν πάντα ένα ισχυρό κίνητρο ιδεολογικής και, πολλές φορές, κοσμοθεωρητικής τάξης. Αυτά σήμερα απουσιάζουν. Οι περισσότερες εξετάσεις και η «βάση του 10» δεν λύνουν το πρόβλημα. Γιατί δεν δίνουν ιδεολογική πνοή αλλά μένουν στην τεχνοκρατική διαχείριση του σχολείου. Η οποία, τελικά, καταλήγει να δημιουργεί μια γενιά, με τα λόγια του Μαξ Βέμπερ, από «ειδικούς δίχως πνεύμα και ανθρώπους της ηδονής χωρίς καρδιά».

*Ο κ. Κ. Θεριανός είναι εκπαιδευτικός-ερευνητής