ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Αύξηση της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΤΕΕ) στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (λυκειακή βαθμίδα) παρατηρείται στις χώρες της Ε.Ε. σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat και  τους οργανισμούς Unesco/ΟΟΣΑ/Eurostat (UOE).

Η αύξηση προκύπτει από την καταγραφή  των  μαθητικών δυναμικών των σχολ. ετών 1999-2000 και 2001-2002 όπως δημοσιεύτηκαν στις εκδόσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής  Eurydice: key data on education in Europe 2002 (σελ. 86 και 219)  και  Eurydice: key data on education in Europe 2002 (σελ. 134) 2005.

Τα στατιστικά στοιχεία για τα σχολ. έτη 1999-2000 και 2000-2001 φαίνονται στους παρακάτω πίνακες.

Πίνακας 1

Σημείωση: (Β) Βέλγιο, (DK) Δανία, (D) Γερμανία, (EL) Ελλάδα, (Ε) Ισπανία,  (F) Γαλλία, (IRL) Ιρλανδία, (I) Ιταλία, (L) Λουξεμβούργο,  (NL) Ολλανδία,  (A)  Αυστρία,  (P) Πορτογαλία, (FIN) Φινλανδία, (S) Σουηδία, (UK) Ηνωμένο Βασίλειο. 

Συμπληρωματικές σημειώσεις: Η προεπαγγελματική εκπαίδευση  περιλαμβάνεται στη γενική εκπαίδευση.

Προεπαγγελματική εκπαίδευση παρείχαν στην Ελλάδα τα  Ενιαία Πολυκλαδικά Λύκεια Ε.Π.Λ. από το 1984 έως το 1997 οπότε και καταργήθηκαν με το Ν.2525/1997.

Στην Ιταλία οι σπουδαστές στα Instituti tecnici λαμβάνουν προεπαγγελματική εκπαίδευση.  

 Στην Ιρλανδία η εκπαίδευση (γενική και επαγγελματική) παρέχεται από μια κατεύθυνση με τον όρο γενική εκπαίδευση.

Στη Γαλλία οι σπουδαστές της τεχνολογικής εκπαίδευσης περιλαμβάνονται στους σπουδαστές της επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Στο Βέλγιο έχει συμπεριληφθεί και η εκπαίδευση για «κοινωνική πρόοδο».

Μια πρώτη παρατήρηση των στοιχείων καταδεικνύει  ότι, γενικά, τα αναπτυγμένα κράτη παρουσιάζουν μεγάλα ποσοστά μαθητών στην ΤΕΕ.

Τα κράτη με το μεγαλύτερο ποσοστό γενικής εκπαίδευσης είναι η Ιταλία και η Ελλάδα με την παρατήρηση ότι η Ιταλία παρέχει και προεπαγγελματική εκπαίδευση η οποία καταγράφεται στη γενική. Ουσιαστικά η Ελλάδα παρέχει την περισσότερη γενική εκπαίδευση, στην Ε.Ε. των 15 και τη λιγότερη τεχνική επαγγελματική.

Πίνακας 2

Σημείωση: (Β) Βέλγιο, (CZ) Τσεχία, (DK) Δανία,  (DE) Γερμανία, ((DK) Δανία, (EE) Εσθονία,  (EL) Ελλάδα,  (ES) Ισπανία,  (FR) Γαλλία, (ΙΕ) Ιρλανδία, (IT) Ιταλία, (CY) Κύπρος), (LV) Λετονία,  (LT) Λιθουανία, (LU) Λουξεμβούργο,  (HU) Ουγγαρία, (MT) Μάλτα, (NL) Ολλανδία,  (ΑΤ) Αυστρία, (PL) Πολωνία, (PT) Πορτογαλία, (SI) Σλοβενία, (SK) Σλοβακία, (FI) Φινλανδία, (SE) Σουηδία, (UK) Ηνωμένο Βασίλειο.

Συμπληρωματικές σημειώσεις:

Αποτελεί το πιο σύνηθες φαινόμενο στην Ευρώπη η φοίτηση περισσότερων μαθητών στην επαγγελματική παρά στη γενική εκπαίδευση σε ανώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδο (η προεπαγγελματική συγκαταλέγεται στη γενική εκπαίδευση). Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει σε 12 χώρες. Στην Εσθονία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο, τη Λετονία, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, και την Πορτογαλία, η αναλογία των μαθητών που εγγράφονται στη γενική εκπαίδευση είναι υψηλότερη, ενώ στη Σουηδία και σε μικρότερο βαθμό στη Δανία, η αντίστοιχη αναλογία μαθητών που είναι εγγεγραμμένοι και στις δύο κατευθύνσεις είναι σχεδόν ίση.

Υψηλά ποσοστά συμμετοχής στην επαγγελματική ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (πέραν των δύο τρίτων όλων των μαθητών) καταγράφονται στο Βέλγιο, τη Δημοκρατία της Τσεχίας, τις Κάτω Χώρες, την Αυστρία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Δημοκρατία της Τσεχίας καταγράφει το μεγαλύτερο ποσοστό μαθητών Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Ε.Ε. των 25.

Η Βουλγαρία και η Ρουμανία, οι οποίες δεν ανήκαν στην Ε.Ε. κατά την περίοδο 2001-2002, κατέγραφαν τα εξής ποσοστά: Βουλγαρία, γενική 44,5/επαγγελματική 55,5, Ρουμανία, γενική 36/επαγγελματική 64.

Σε άλλους πίνακες φαίνονται και ποσοστά συμμετοχής ανά φύλο, σε γενική και ΤΕΕ από όπου προκύπτει ότι η ΤΕΕ έχει ιδιαίτερη απήχηση στα αγόρια. Τα ποσοστά εγγραφών των αγοριών στις διάφορες επαγγελματικές κατευθύνσεις είναι παντού υψηλότερα. Σχεδόν όλες οι χώρες παρουσιάζουν διαφορά τουλάχιστον 10 εκατοστιαίων μονάδων μεταξύ τns συμμετοχής των αγοριών και των κοριτσιών στις επαγγελματικές κατευθύνσεις. Η κατάσταση στην Κύπρο είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή, όπου το ποσοστό των αγοριών που έχουν εγγραφεί στην επαγγελματική ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πενταπλάσιο του αντίστοιχου ποσοστού των κοριτσιών (αν και το συνολικό ποσοστό συμμετοχής εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλό σε σχέση με τις εγγραφές στη γενική εκπαίδευση). Μόνο το Βέλγιο, η Ισπανία, η Ιταλία και η Σουηδία εμφανίζουν σχετικά ισορροπημένη κατανομή ανά φύλο η διαφορά είναι μικρότερη από 5 εκατοστιαίες μονάδες.

Η Ελλάδα παρουσιάζει, κατά το σχολ. έτος 2001-2002, το μεγαλύτερο ποσοστό (40%) στην ιστορία της τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης λόγω του νέου  θεσμού των Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων (ΤΕΕ). Από το επόμενο σχολ. έτος 2002-2003 άρχισε μείωση του μαθητικού δυναμικού με αποτέλεσμα κατά το σχολ. έτος 2004-2005 το ποσοστό να πέσει στο 32.6%. Με την ίδρυση των ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ οι μαθητές μειώθηκαν ακόμη πιο πολύ και το ποσοστό σήμερα βρίσκεται κάτω του 30%.

Με βάση τα προαναφερθέντα έγκυρα στοιχεία μπορούμε να κάνουμε κάποιες διαπιστώσεις και να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα.

Το ποσοστό μαθητών που φοιτούν στην επαγγελματική  εκπαίδευση αυξήθηκε από 54,4% (Ευρώπη των 15) σε 62,7%  (Ευρώπη των 25). Εάν γίνει σύγκριση των στοιχείων τα οποία περιλαμβάνονται στους πίνακες 2 και 3 μεταξύ των 25 κρατών και για τις δυο περιόδους 1999-2000 και 2001-2002 τότε προκύπτει ότι το ποσοστό παρουσιάζει αύξηση από 55,2 σε 62,7.

ΠΙΝΑΚΑΣ 3

Η Φινλανδία που θεωρείται ότι έχει το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα της Ευρώπης, παρουσιάζει αυξανόμενο ποσοστό επαγγελματικής εκπαίδευσης το οποίο ανήλθε σε 57.2%, κατά το σχολ. έτος 2001-2002.

 Η Φιλανδία έχει 9ετή υποχρεωτική εκπαίδευση και όχι 12ετή, γεγονός που καταδεικνύει ότι σημασία έχει η ποιότητα της εκπαίδευσης και όχι η υποχρεωτική δια νόμου επιμήκυνσή της. Η σχολική της διαρροή είναι 1%, η οποία με μετέπειτα (μετά την 9ετή εκπαίδευση) συμπληρωματική εκπαίδευση μειώνεται στο 0,5%.

Το διπλό σχολικό δίκτυο που εφαρμόζεται περιλαμβάνει το λύκειο   (Lukio/gymnasium) και την τεχνική σχολή (Ammatilinen  Koulutus), δυο σχολεία ισότιμα με πρόσβαση και των δυο στην ανώτατη εκπαίδευση. Δεν γίνεται συζήτηση για ένα ενιαίο σχολείο στη λυκειακή βαθμίδα διότι αυτό το νέο «ενιαίο» σχολείο, όπως εκτιμούν οι αρμόδιοι παράγοντες, θα κατέστρεφε την μοναδικότητα και του λυκείου και της τεχνικής σχολής.

Στην Φινλανδία μεταξύ των βασικών στόχων της πολιτικής για την παιδεία περιλαμβάνονται: Η διατήρηση της εκπαίδευσης σε υψηλό επίπεδο, η προώθηση της πνευματικής ανάπτυξης του έθνους, η βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και της έρευνας, η ανάπτυξη των επαγγελματικών  ικανοτήτων, η επέκταση της βιομηχανικής βάσης, η εναρμόνιση εκπαίδευσης και εργασίας και η μείωση της ανεργίας (Eurydice, Cedefop:Δομές των συστημάτων εκπαίδευσης και εισαγωγικής κατάρτισης στην Ε.Ε. σελ. 372).

Η Φινλανδία διαθέτει ένα από τα πλέον αποκεντρωμένα εκπαιδευτικά συστήματα, και ένα άρτιο σύστημα σύγχρονων δημοσίων βιβλιοθηκών εγκατεστημένων κοντά σε σχολεία.

Οι Φινλανδοί μαθητές έρχονται συνεχώς πρώτοι στους διαγωνισμούς PISA ενώ οι Έλληνες μαθητές καταλαμβάνουν συνεχώς τις τελευταίες θέσεις στα βασικά γενικά μαθήματα.

Το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα παρέχει γενική παιδεία υψηλού επιπέδου, τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση υψηλού επιπέδου και επιπλέον το εκπαιδευτικό σύστημα είναι εναρμονισμένο με την αγορά εργασίας και τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Το τεχνολογικό επίπεδο του λαού είναι ανεβασμένο και η πασίγνωστη εταιρεία NOKIA είναι δημιούργημα αυτής της κατάστασης.  

Στον αντίποδα του Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος βρίσκεται το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Στην Ελλάδα το εκπαιδευτικό μας σύστημα νοσεί βαρύτατα. Η παρεχόμενη εκπαίδευση, σε όλες τις βαθμίδες της, θεωρείται υποβαθμισμένη, χωρίς να φαίνεται πιθανότητα ανάκαμψής της. Η γενική εκπαίδευση και το γενικό λύκειο βρίσκονται σε μόνιμη κρίση και υποβάθμιση. Όλοι δέχονται πλέον ότι το γενικό λύκειο είναι απλά ο προθάλαμος της ανώτατης εκπαίδευσης, δεν παρέχει σύγχρονη γενική παιδεία, δεν καλλιεργεί την κριτική σκέψη και έχει σα χαρακτηριστικά γνωρίσματα την κατακερματισμένη γνώση και την αποστήθιση. Η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία σε πολλές χώρες έχει δώσει λύσεις σε προβλήματα ανάπτυξης, μείωσης της ανεργίας, μείωσης της ανεργίας των πτυχιούχων ανώτατης εκπαίδευσης, στην οποία η Ελλάδα κατέχει τα πρωτεία, το κομμάτι αυτό της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι μόνιμα υποβαθμισμένο και με την τελευταία μεταρρύθμιση (ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ) βρίσκεται σε μια άνευ προηγουμένου κρίση.

Η σχολική διαρροή βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο, περίπου 10%, παρά το γεγονός ότι η 9ετής υποχρεωτική εκπαίδευση έχει νομοθετηθεί από το 1977. Η υποχρεωτική μας εκπαίδευση είναι χαμηλού επιπέδου όπως αποδεικνύεται από τους διαγωνισμούς PISA.  Η ευθύνη για όλα αυτά και όχι μόνο αυτά, ανήκει κύρια στους εκάστοτε κυβερνώντες αλλά και στην πνευματική ηγεσία του τόπου, τους ασχολούμενους με θέματα εκπαίδευσης και όσους την υπηρετούν και κυρίως τα συνδικαλιστικά τους όργανα τα οποία αποτελούν την έκφρασή τους.

Οι ευθύνες των εκάστοτε κυβερνώντων εστιάζονται, κυρίως, στο γεγονός ότι καταδικάζουν μόνιμα την παιδεία σε υποχρηματοδότηση, σε κάθε επιχειρούμενη μεταρρύθμιση λαμβάνουν υπ΄ όψη, κυρίως, το πολιτικό κόστος   δεν έχουν κατανοήσει επαρκώς ότι η εκπαίδευση δεν είναι απλά μια σχολική υπόθεση αλλά δομικό στοιχείο της σύγχρονης οικονομίας και της κοινωνίας και χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη προσοχή και φροντίδα. Από την άλλη,  οι «ειδήμονες» των εκπαιδευτικών θεμάτων εμφανίζονται με θέσεις και συνθήματα κατ΄ επίφαση προοδευτικά τα οποία στην πραγματικότητα είναι βαθύτατα συντηρητικά και συντεχνιακά. Μερικά παραδείγματα:

·        Στους διαγωνισμούς PISA οι 15χρονοι Έλληνες μαθητές, δυστυχώς, κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις, μαζί με το Μεξικό και την Τουρκία,  στα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και τις  αναγνωστικές ικανότητες. Αυτό είναι ιδιαίτερα βαρύ διότι η Ελληνική οικογένεια δαπανά τεράστια χρηματικά ποσά σε πάσης φύσεως φροντιστήρια και φροντιστές και οι νέοι μας δαπανούν ατέλειωτες ώρες και θυσιάζουν  άλλες δραστηριότητες, απαραίτητες για την εφηβική τους ηλικία. Οι «ειδήμονες», που αναφέραμε πιο πάνω, από τον πρώτο κιόλας διαγωνισμό του 2000, ανακάλυψαν, ότι δεν φταίει το εκπαιδευτικό μας σύστημα, αλλά ο ίδιος ο διαγωνισμός! Βέβαια δεν θα έλεγαν τα ίδια εάν οι μαθητές μας καταλάμβαναν τις πρώτες θέσεις. Δυστυχώς λείπει εντελώς η αυτοκριτική για την εκπαίδευση που δίνουμε στους μαθητές μας, και γίνεται μόνο έκθεση αναχρονιστικών αντιλήψεων και αποπροσανατολιστικών συνθημάτων.  Έχει δημοσιευτεί ότι ο διαγωνισμός είναι αναξιόπιστος διότι εξετάζονται δεξιότητες και όχι η μόρφωση, ότι οι δείκτες τίθενται πάνω από την εκπαίδευση, ότι στα μαθηματικά προβλήματα αγνοείται παντελώς η άλγεβρα, ότι τα θέματα αντλούνται από τράπεζα ερωτήσεων και ότι οι Έλληνες μαθητές αντιμετωπίζουν κατά κανόνα το διαγωνισμό σαν ελεύθερη ώρα. Ποιος μπορεί, όμως, να δικαιολογήσει το γεγονός ότι,  σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, οι Έλληνες μαθητές διδάσκονται 1.089 ώρες ετησίως Μαθηματικά, Γλώσσα και Φυσικές Επιστήμες, πολύ περισσότερες από τις αντίστοιχες ώρες στις πρώτες σε επιδόσεις χώρες, τη Φινλανδία και τη Νότιο Κορέα;

·        Σε όλη την Ε.Ε. τα εκπαιδευτικά συστήματα χρησιμοποιούν το διπλό σχολικό δίκτυο (γενικό σχολείο και επαγγελματικό σχολείο) στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (λυκειακή βαθμίδα) και η ΤΕΕ είναι αναβαθμισμένη με περισσότερους μαθητές από τη γενική. Στην Ελλάδα, για ανεξήγητους λόγους, το κορυφαίο όργανο των καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης έχει μόνιμο στόχο την κατάργηση της ΤΕΕ από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αυτό αποτελεί απόφαση συνεδρίου, αλλά και πρόσφατα η ΟΛΜΕ, 4-12-2007, τοποθετήθηκε στο κείμενο διαβούλευσης της Ε.Ε. «σχολεία για τον 21^ο αιώνα». Το κείμενο θέτει και 8 ερωτήσεις για διαβούλευση. Η πρώτη ερώτηση αναφέρει: Πως μπορούν να οργανωθούν τα σχολεία έτσι ώστε να παρέχουν σε όλους τους μαθητές το πλήρες φάσμα των βασικών ικανοτήτων;  Στην απάντηση της ΟΛΜΕ αναφέρεται: «…η ΟΛΜΕ προβάλλει το αίτημα όλα τα παιδιά και οι νέες/νέοι ως την ηλικία των 18 ετών να συμμετέχουν υποχρεωτικά σε 12χρονη γενική, δημόσια και δωρεάν παρεχόμενη εκπαίδευση, της οποίας πρέπει να προηγείται διετής δημόσια και δωρεάν υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση».

Δηλαδή η ΟΛΜΕ ζητά 14χρονη υποχρεωτική δημόσια και αμιγώς γενική εκπαίδευση με άλλα λόγια ζητά την κατάργηση τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και την κατάργηση της  ιδιωτικής εκπαίδευσης. Αυτό, βέβαια δεν συμβαίνει σε κανένα κράτος του κόσμου και φυσικά δεν πρόκειται να γίνει. Φανερώνει όμως μια ακραία και σαφώς αντιευρωπαϊκή αντίληψη την οποία, είναι προφανές, ότι δεν ασπάζεται η πλειοψηφία της Ελληνικής κοινωνίας.

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΙΤΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ-ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

EMAIL:Kadrian@freemail.gr

Αναφορές:

1. Eurydice: Αριθμοί κλειδιά της εκπαίδευσης στην Ευρώπη 2002
2. Eurydice: Αριθμοί κλειδιά της εκπαίδευσης στην Ευρώπη 2005
3. Eurydice, Cedefop: Δομές των συστημάτων εκπαίδευσης και εισαγωγικής κατάρτισης στην Ε.Ε.
4. Eurydice: Δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Δομές, οργάνωση και διοίκηση.
5. www.oecd.org
6. www.wikipedia.org/wiki/education in Finland
7. www.olme.gr