«Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στο χώρο των πανεπιστημίων πρέπει να γίνει άμεσα και ας έχει πολιτικό κόστος». Αυτό τονίζει σε συνέντευξή του στον «ΑτΚ» ο καθηγητής Βασίλης Φθενάκης, ο «αρχιτέκτονας» του σύγχρονου μοντέλου οργάνωσης του εκπαιδευτικού συστήματος που εφαρμόζει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας. O κ. Φθενάκης συμφωνεί με τον τρόπο που αντιμετωπίζει το άσυλο ο νόμος - πλαίσιο του υπουργείου Παιδείας, διαφωνεί με την επιλογή των καθηγητών από τους φοιτητές και τονίζει ότι η οικονομική αυτοτέλεια είναι απόλυτα απαραίτητη για ένα πανεπιστήμιο. Για τους “αιώνιους φοιτητές” αναφέρει ότι δε δικαιολογείται χρόνος σπουδών πάνω από έξι χρόνια, εκτός και αν πρόκειται για επιπλέον σπουδές σε άλλο αντικείμενο. Σε ό,τι αφορά τις αντιδράσεις που υπάρχουν για τις μεταρρυθμίσεις στο χώρο της παιδείας, επισημαίνει ότι «το κάθε σύστημα τείνει να σταθεροποιεί τον εαυτό του και δεν είναι ανοιχτό σε αλλαγές».

O δείκτης συνάφειας
O καθηγητής της Εξελικτικής Ψυχολογίας και Ανθρωπολογίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Bolza-o, Βασίλης Φθενάκης, είναι σήμερα πρόεδρος της «Didacta», του οργάνου που έχει την εποπτεία όλων των φορέων εκπαίδευσης της Γερμανίας και σύμβουλος σε θέματα εκπαίδευσης στα κρατίδια της Βαυαρίας, της Εσσης, του υπουργείου Παιδείας της Σαγκάης και φορέων εκπαίδευσης της Κίνας. O κ. Φθενάκης θεωρεί (και το έχει εφαρμόσει στη Γερμανία) θεμελιώδες να ενταχτεί όλο το εκπαιδευτικό σύστημα (από το νηπιαγωγείο έως το πανεπιστήμιο) στην ίδια φιλοσοφική βάση. «Διαφορετικά έχουμε μία πολυκατοικία με ορόφους που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους», τονίζει. Αυτό το μοντέλο εκπαίδευσης θα παρουσιάσει στη Σύνοδο των υπουργών Παιδείας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την επόμενη εβδομάδα στη Γερμανία. «Το πρόγραμμα που εφαρμόζουμε στη Γερμανία ξεκινά από τη γέννηση του παιδιού. Μεταρρυθμίζουμε όλο τον προσχολικό χώρο, ενοποιούμε την προσχολική αγωγή με τη σχολική αγωγή και δημιουργούμε μία κοινή βάση, θεωρητική και φιλοσοφική, για να προχωρήσουμε προς τα πάνω, σε γυμνάσιο, λύκειο και πανεπιστήμιο. Πρέπει να εντάξουμε όλο το εκπαιδευτικό σύστημα στην ίδια φιλοσοφική βάση, προκειμένου να έχουμε ένα σύστημα με υψηλό δείκτη συνάφειας», επισημαίνει.

Το πολιτικό κόστος
O κ. Φθενάκης εκτιμά ότι η χώρα μας θα μπορούσε να αναπτύξει το δικό της πρότυπο εκπαιδευτικό μοντέλο, αφού όπως υπογραμμίζει έχει όλες τις προϋποθέσεις. «Δεν είναι χρήσιμο να αντιγράφουμε, αλλά να αξιολογούμε την εμπειρία που έχουν άλλα κράτη στο χώρο μεταρρύθμισης της παιδείας. O Ελληνας είναι ευέλικτος, ευφυής και εργατικός. Δυστυχώς οι μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες δε γίνονται και δεν υπάρχουν και καλές μελέτες γύρω από το χώρο της εκπαίδευσης που να βοηθήσουν στην πραγματοποίηση αυτού του στόχου».
Σχετικά με το νόμο - πλαίσιο που προωθεί η κυβέρνηση και τις προβλέψεις του για μία σειρά μεταρρυθμίσεων στο χώρο των ΑΕΙ, ο κ. Φθενάκης παρατηρεί ότι σήμερα συζητούνται θέματα τα οποία θα έπρεπε να έχουν λυθεί προ εικοσαετίας. «Η πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση είναι απαραίτητη. Πρέπει να γίνει και ας έχει πολιτικό κόστος. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα η Ελλάδα δεν μπορεί να προχωρήσει με τη δομή και την ποιότητα που πανεπιστημιακού χώρου που υπάρχει σήμερα», τονίζει και φέρνει ως παράδειγμα τις διεργασίες που συντελούνται σήμερα στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια: «Υπάρχει οργασμός εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στον πανεπιστημιακό χώρο και θα κερδίσουν το παιχνίδι μόνο τα πανεπιστήμια εκείνα τα οποία είναι έτοιμα να προσαρμόσουν το πνεύμα και την οργάνωσή τους στις νέες ανάγκες».
Παραδέχεται ωστόσο ότι η διαδικασία των μεταρρυθμίσεων έχει δυσκολίες. «Το κάθε σύστημα τείνει να σταθεροποιεί τον εαυτό του και δεν είναι ανοιχτό σε αλλαγές. Το κόστος της αλλαγής είναι ατομικό και ψυχικό. Πρέπει ο καθένας μας να είναι έτοιμος να μεταρρυθμίσει τον εαυτό του, να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του. Αυτό είναι δύσκολο, οπότε τα συστήματα τείνουν να λιμνάζουν. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να υπάρχει απέξω μία δύναμη που θα τα οδηγήσει σε νέο δρόμο».

Το άσυλο
Σε ό,τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο το νομοσχέδιο ρυθμίζει το θέμα του ασύλου ο κ. Φθενάκης φαίνεται να συμφωνεί αφού υπογραμμίζει ότι η πρυτανεία, η οποία θα έχει και την ευθύνη της απόφασης, προκύπτει από τη δημοκρατική έκφραση του πανεπιστημιακού χώρου. «Βεβαίως, θα πρέπει να έχει υπόψη της ότι αυτή θα είναι η τελευταία δυνατότητα που έχει να χρησιμοποιήσει. Αυτό ισχύει και στα δυτικοευρωπαϊκά πανεπιστήμια και δεν είναι αντιδημοκρατικό».
O ίδιος ωστόσο διαφωνεί κάθετα με την εκλογή των καθηγητών από τους φοιτητές. «Είναι ανεπίτρεπτο, μονομερές και δεν οδηγεί σε επιλογή κατάλληλου προσωπικού. Στην Ιταλία για παράδειγμα δεν επιτρέπεται στα ίδια τα πανεπιστήμια να επιλέγουν τους καθηγητές τους, αλλά από την πανεπιστημιακή κοινότητα εκλέγονται εκλέκτορες οι οποίοι έχουν την ευθύνη για την προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού. Oλα είναι διαφανή, αφού οι αποφάσεις των καθηγητών -κριτών όσο και τα πρακτικά δημοσιεύονται άμεσα στο διαδίκτυο», επισημαίνει.

«Oχι» στους «αιώνιους»
Σε ό,τι αφορά το θέμα των «αιώνιων» φοιτητών, τονίζει την ανάγκη το πανεπιστήμιο να δώσει χρόνο στους φοιτητές για να σπουδάσουν και άλλες επιστήμες, ενώ θεωρεί ότι το φαινόμενο πρέπει να περιοριστεί. «Το πανεπιστήμιο είναι χώρος που επιτρέπει την ελεύθερη ανάπτυξη του ατόμου και της σκέψης του. Δεν μπορούμε να φτιάξουμε ένα “κρεβάτι του Προκρούστη”, αλλά να δώσουμε στους φοιτητές τη δυνατότητα ακόμη και να αλλάξουν αντικείμενο σπουδών. O φοιτητής πρέπει να μπορεί να σπουδάσει και άλλες επιστήμες που ίσως να μην ταιριάζουν με το κύριο αντικείμενο σπουδών του. Για παράδειγμα, να σπουδάσει Ιατρική και Φιλοσοφία ή Μαθηματικά και Ψυχολογία. Πάντως για το φοιτητή που σπουδάζει μία επΙστήμη, αν ο χρόνος σπουδών είναι τέσσερα χρόνια, ο χρόνος που πρέπει να δώσουμε είναι έξι. Oτιδήποτε είναι παραπάνω, θα πρέπει να δικαιολογηθεί με επιπλέον σπουδές».
Oπως τονίζει, η οικονομική αυτοδιαχείριση του πανεπιστημίου είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του έργου του. «Το πανεπιστήμιο είναι ένας χώρος δημοκρατικός, ανάπτυξης ελεύθερης σκέψης και έρευνας και δεν μπορεί να δεσμεύεται από οικονομικούς μηχανισμούς», σημειώνει και καταλήγει με την επισήμανση ότι το κάθε πανεπιστήμιο «πρέπει όμως να αναπτύξει μηχανισμούς που θα του επιτρέψουν αυτήν την αυτοτέλεια να τη χρησιμοποιήσει δημιουργικά και με περισσότερο επενδυτικό κέρδος».

ΣΤΗΝ ΕΕ
Τι ισχύει σε άλλα πανεπιστήμια
- Στην Ισπανία και στο Βέλγιο τα πανεπιστήμια χρεώνουν δίδακτρα ανάλογα με το αντικείμενο σπουδών, τα οποία φτάνουν μέχρι και τα 720 ευρώ, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στην Oλλανδία, όμως το ποσό είναι διπλάσιο.
- Στη Γερμανία τα πανεπιστήμια φυλάσσονται από ιδιωτικές εταιρίες σεκιούριτι.
- Η Σουηδία έχει θεσπίσει ανώτατο χρόνο σπουδών τα έξι χρόνια.
- Τα πανεπιστήμια στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ελέγχονται από το κράτος και από το σύστημα αξιολόγησης που έχει θεσπίσει η ΕΕ.
- Στη Μεγάλη Βρετανία και στη Γερμανία τα πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται κυρίως για θέματα έρευνας.
- Στην Ιταλία οι καθηγητές εκλέγονται με διαγωνισμό που διενεργεί σώμα εκλεκτόρων καθηγητών.
- Στη Γερμανία, η σχολή προκηρύσσει τις θέσεις, οι υποψήφιοι υποβάλλουν την υποψηφιότητά τους και ορίζεται εκλεκτορικό σώμα, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται τουλάχιστον δύο καθηγητές από άλλα πανεπιστήμια. Η εκλεκτορική επιτροπή υποβάλλει την πρόταση στη σχολή. Η σχολή αποφασίζει, την υποβάλλει στο πρυτανείο, το οποίο με τη σειρά του την υποβάλλει στο υπουργείο Παιδείας με τρεις εναλλακτικές προτάσεις. Τον τελευταίο χρόνο, για τους καθηγητές αποφασίζει και η πρυτανεία.
- Στη Γαλλία το σύστημα αξιολόγησης των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης υπάγεται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
- Το ίδιο ισχύει και στην Τουρκία, όμως στο όργανο μετέχουν και οι πρυτάνεις.

ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ - ΑΡΒΕΛΕΡ
«Εχουμε χάσει την ουσία»
Απογοητευμένη από τη συζήτηση που γίνεται σήμερα γύρω από το χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα δηλώνει η πρύτανης του πανεπιστημίου της Σορβόνης Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ.
Oπως επισημαίνει σε δηλώσεις της στον «ΑτΚ», συζητιούνται πράγματα, όπως το άσυλο και οι «αιώνιοι» φοιτητές που είναι αυτονόητα στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. «Υπάρχουν πράγματα τα οποία δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Καθηγητές και φοιτητές πρέπει να σέβονται τα πρόσωπα, τον εξοπλισμό των πανεπιστημίων και την ελευθερία πρόσβασης και μάθησης. Αν όλα αυτά δε γίνουν σεβαστά τότε δεν έχουμε πανεπιστήμιο», τονίζει. Η κ. Αρβελέρ τάσσεται ακόμη υπέρ της ανάληψης της ευθύνης του ασύλου από τους πρυτάνεις. «Oι πρυτάνεις πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους, να καλούν την Αστυνομία στο πανεπιστήμιο αν χρειάζεται.
Δηλαδή, όταν το πανεπιστήμιο αντί για ακαδημαϊκός χώρος γίνεται χώρος παραβατικών συμπεριφορών. Δεν είναι αυτά τα ουσιαστικά προβλήματα της παιδείας. Τα ουσιαστικά προβλήματα της παιδείας είναι τι διδάσκονται και από ποιους διδάσκονται οι φοιτητές. Αυτά δεν τα συζητάει κανείς».

Σύγχυση
Ειδικότερα για το θέμα των «αιώνιων» φοιτητών, φέρνει το παράδειγμα της Γαλλίας επισημαίνοντας ότι ο φοιτητής έχει μόνο έναν ακόμη χρόνο για να προσπαθήσει, διαφορετικά δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του. Παράλληλα επισημαίνει τη σύγχυση που υπάρχει γύρω από όρους και αντικείμενα. «Δεν υπάρχει οικονομική αυτοτέλεια, αλλά οικονομική διαχείριση.
Στην αυτοδιαχείριση δε σου κάνουν εκ των προτέρων έλεγχο, αλλά εκ των υστέρων δίνεις απολογισμό και κρίνεσαι. Η αξιολόγηση των πανεπιστημίων δεν είναι αξιολόγηση των καθηγητών προσωπικά. Με αυτές τις συγχύσεις όρων και πραγμάτων έχουμε χάσει την ουσία.
Εχουμε φτάσει σε ένα σημείο που δεν πάει άλλο και για αυτόν το λόγο είναι απολύτως απαραίτητη η μεταρρύθμιση», καταλήγει.

ΠOΣΔΕΠ
Προβληματισμός για τις κινητοποιήσεις
Καθοριστική για τη συνέχιση των κινητοποιήσεων στο χώρο της παιδείας από την πλευρά των πανεπιστημιακών καθηγητών κρίνεται η σημερινή ψηφοφορία για την ανάδειξη της νέας Εκτελεστικής Γραμματείας της Oμοσπονδίας Ενιαίων Συλλόγων ΔΕΠ. Το αποτέλεσμα που θα προκύψει και οι αποφάσεις του συνεδρίου της ΠOΣΔΕΠ θα δώσουν το στίγμα για το μέλλον των κινητοποιήσεων, ενώ συνεχίζεται στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής η συζήτηση για το νόμο-πλαίσιο που αφορά τις αλλαγές στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης.
Τη στάση του, με βάση τις αποφάσεις του συνεδρίου της ΠOΣΔΕΠ, θα καθορίσει και ο Ενιαίος Σύλλογος ΔΕΠ του ΑΠΘ που θα συνεδριάσει την Τρίτη.
Εξάλλου από αύριο και μέχρι και την Τετάρτη οι φοιτητές, στις γενικές τους συνελεύσεις, θα αποφασίσουν για τη συνέχιση ή όχι των καταλήψεων.
Αυτήν την εβδομάδα, αναμένεται να ανακοινωθεί πρωτοβουλία πανεπιστημιακών, οι οποίοι θα προτείνουν παρεμβάσεις στο σχέδιο νόμου, με τις οποίες εκτιμάται ότι μπορεί να εκτονωθεί η κατάσταση.
Η πανεπιστημιακή κοινότητα ωστόσο εμφανίζεται διχασμένη αλλά και προβληματισμένη σχετικά με το πώς θα αντιμετωπιστεί το θέμα της χειμερινής εξεταστικής περιόδου, η οποία δεν πραγματοποιήθηκε λόγω των καταλήψεων σε πολλές σχολές, αλλά και για το γεγονός ότι στις ίδιες σχολές δεν έχει αρχίσει και το εαρινό εξάμηνο.