Σαρακοστιανό μενού ώς τις κάλπες

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ

Σε αναζήτηση θεμάτων, ώστε η κυβέρνηση να διατηρήσει την πρωτοβουλία των πολιτικών κινήσεων βρίσκονται στο μέγαρο Μαξιμου.
 
Μετά την ψήφιση του νόμου-πλαισίου και την τροπή που πήρε η συνταγματική αναθεώρηση, στο πρόγραμμα της Ν.Δ. δεν υπάρχουν άλλα σημαντικά θέματα. Το γεγονός αυτό δημιουργεί πολλούς κινδύνους, αφού η επικαιρότητα μπορεί να διαμορφώνεται από απρόοπτα, τα οποία μόνο φθορά προκαλούν στην εκάστοτε κυβέρνηση.

1 Στο επιτελείο του Κ. Καραμανλή, ανέμεναν τις κινητοποιήσεις φοιτητών και πανεπιστημιακών στον νόμο-πλαίσιο για τα ΑΕΙ. Εκτιμούν ότι τους συμφέρει η σύγκρουση και υποστηρίζουν, επικαλούμενοι και τις δημοσκοπήσεις, ότι η πλειοψηφία των πολιτών είναι υπέρ των αλλαγών. «Με τις αντιδράσεις που έχουν εκδηλωθεί, τελικά δημιουργείται η αίσθηση ότι οι αλλαγές είναι πολύ πιο τολμηρές απ' όσο είναι στην πραγματικότητα», τονίζει συνεργάτης του πρωθυπουργού.

Στη Ν.Δ. αναμένουν ότι οι κινητοποιήσεις θα φθίνουν. Αλλοι ωστόσο δεν αποκλείουν τα πανεπιστήμια να παραμείνουν κλειστά τους επόμενους μήνες. Γενική εκτίμηση, πάντως, είναι ότι το θέμα της παιδείας, όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, έχει γίνει προνομιακό πεδίο για την κυβέρνηση. Από τη μια βρίσκεται η Ν.Δ. και από την άλλη η αριστερά, που αντιτίθεται στις «γαλάζιες» αλλαγές έχοντας στενούς δεσμούς με το πανεπιστημιακό κίνημα. Το ΠΑΣΟΚ πιστεύουν ότι παρακολουθεί αμήχανο τις εξελίξεις. «Ομως η αναμέτρηση στις εκλογές δεν θα γίνει με την αριστερά, θα γίνει με το ΠΑΣΟΚ. Κι αν πάμε σε κάλπες μ' αυτό το θέμα ο Γ. Παπανδρέου θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση», εκτιμά κορυφαίος υπουργός.

2 Οι φωνές στο κυβερνητικό στρατόπεδο που μιλούν για εκλογές το Μάιο ή τον Ιούνιο πληθαίνουν. Εκτός από την Ντόρα Μπακογιάννη, τον Δ. Αβραμόπουλο, τον Μ. Λιάπη, τον Γ. Βουλγαράκη, υπέρ αυτής της άποψης είναι και στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού, ενώ αυτό το ενδεχόμενο δεν αποκλείει ούτε ο Γ. Αλογοσκούφης, ο οποίος έχει βαρύνοντα λόγο στον κυβερνητικό σχεδιασμό.

Ακόμη, υπουργοί και βουλευτές που αναλώνουν πλέον πολύ χρόνο τους στις εκλογικές περιφέρειες επιμένουν ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος για εκλογές το φθινόπωρο. «Το καλοκαίρι το μόνο που μπορούμε να περιμένουμε είναι μπλακ άουτ της ΔΕΗ και πυρκαγιές. Κάτι σημαντικό να προωθήσουμε δεν έχουμε» επισημαίνει στέλεχος του κυβερνητικού επιτελείου.

Ο πρωθυπουργός ωστόσο, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν δείχνει να συμμερίζεται αυτή τη λογική. «Θεωρεί ότι είναι ζήτημα αξιοπιστίας για τον ίδιο να πάει σε εκλογές κοντά στην εξάντληση της τετραετίας» λέει πρόσωπο που συνομιλεί τακτικά μαζί του και στοιχηματίζει για εκλογές στις αρχές φθινοπώρου.

3 Γι' αυτό η προτεραιότητα αυτή τη στιγμή είναι να γεμίσει η κυβερνητική ατζέντα. Ενα από τα θέματα στα οποία ποντάρει η Ν.Δ. είναι η άρση της επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας από την Ε.Ε. Αύριο ο Γ. Αλογοσκούφης περιμένει καλά νέα από τις Βρυξέλλες. Το Eurogroup θα αποφασίσει την έγκριση του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας που αποτελεί το πρώτο σημαντικό βήμα.

Οσον αφορά τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες, ετοιμάζονται:

-Τα ειδικά χωροταξικά σχέδια από τον Γ. Σουφλιά που αναμένεται να κατατεθούν μετά την ψήφιση του νόμου για τα ΑΕΙ.

-Το νομοσχέδιο για τις προμήθειες στα νοσοκομεία και γύρω στον Απρίλιο αυτό που αφορά την πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη, από τον Δ. Αβραμόπουλο.

-Οι ρυθμίσεις Π. Παυλόπουλου για την ψήφο των ομογενών.

-Η συνέχιση της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης του ΟΤΕ με την πώληση ενός 15% των μετοχών του μέσω Σοφοκλέους και συμμετοχή ιδιώτη στο management, όχι όμως και με εκχώρηση της διοίκησης όπως ήταν η αρχική πρόθεση.

Στη συνέχεια θα ξεκινήσουν οι προσυνεδριακές διαδικασίες και οι περιοδείες του πρωθυπουργού. Ποιος είπε ότι το «ροκάνισμα του χρόνου» δεν θέλει τέχνη;

--------------------------------------------------------------------------------

Θεωρίες συντροφικής συνωμοσίας

Του ΤΑΣΟΥ ΠΑΠΠΑ

«Μυρίζει μπαρούτι!» Η φράση του κορυφαίου στελέχους αποτυπώνει με ακρίβεια την κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ. Η τελευταία σύγκρουση στο Πολιτικό Συμβούλιο και η αποπομπή Κουλούρη έχουν δημιουργήσει κλίμα φόβου.

Πολλοί βουλευτές διστάζουν να εκτεθούν στα ΜΜΕ. Τρέμουν στην ιδέα ότι μία σκέψη τους ή μία διαφωνία με τη γραμμή (;) μπορεί να παρεξηγηθεί, να επισύρει την οργή της ηγεσίας και να τους οδηγήσει εκτός των τειχών.

Το έδαφος είναι ολισθηρό και κατάλληλο για να αναπτυχθούν οι θεωρίες συνωμοσίας, οπαδοί των οποίων εντοπίζονται κυρίως, αλλά όχι μόνον, στο περιβάλλον του αρχηγού.

Τι λένε όσοι τις διακινούν;

*Συστηματικά, κάποια μέλη των καθοδηγητικών οργάνων δίνουν προς τα έξω μια εικόνα των συνεδριάσεων που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Αυτό συμβαίνει επειδή «δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ έχουν συμμαχήσει με οργανωμένα συμφέροντα, με στόχο την αποδόμηση του Γ. Παπανδρέου». Επικαλούνται προς επίρρωσιν την πρόσφατη σύναξη του Πολιτικού Συμβουλίου όπου οι αντιπαραθέσεις για το θέμα της παιδείας δεν πήραν ποτέ την έκταση που ορισμένα μέσα ενημέρωσης εμφάνισαν:

«Οι ψιθυριστές παίζουν το παιχνίδι των αντιπάλων μας», είναι η εκτίμησή τους.

*Ισχυρίζονται ότι τα στελέχη που πιέζουν τον πρόεδρο να ζητά συνεχώς προσφυγή στις κάλπες, το κάνουν εκ του πονηρού: «Θέλουν να τις χάσουμε για να τεθεί μετά θέμα ηγεσίας».

*«Ο ρόλος του Κ. Σημίτη δεν είναι καθαρός». Κατηγορούν τον πρώην πρωθυπουργό ότι, παρά τα όσα λέει δημοσίως, δεν αποθαρρύνει τους συνομιλητές του όταν αυτοί σχολιάζουν απαξιωτικά τον Γ. Παπανδρέου. Αποδίδουν την τακτική του στην πίκρα του, «επειδή ο Γιώργος δεν στήριξε επαρκώς την οκταετία του» και δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να φλερτάρει με την ιδέα της επιστροφής του.

Το ενδιαφέρον στην υπόθεση είναι ότι τις θεωρίες συνωμοσίας δεν υιοθετούν μόνον ή οι «βαστάζοι» του αρχηγού, αλλά και στελέχη πρώτης γραμμής με θέσεις εξουσίας και δυνατότητα καθημερινής επικοινωνίας με τον Γ. Παπανδρέου. Εισηγούνται, μάλιστα, στον πρόεδρό τους, αν η κατάσταση δεν διορθωθεί, να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα. Ητοι:

*Να δείξει στον λαό τούς υπονομευτές.

*Ν' αφήσει το τελετουργικό των συνεδριάσεων και να απευθυνθεί στον κόσμο του ΠΑΣΟΚ.

*Να διαμορφώσει τις εκλογικές λίστες με τέτοιο τρόπο, ώστε η νέα κοινοβουλευτική ομάδα να είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό του.

Συνεργάτες του Γ. Παπανδρέου από την εποχή της θητείας του στο υπουργείο Εξωτερικών, οι οποίοι και σήμερα έχουν κεντρικό ρόλο στα κομματικά πράγματα, απορούν «πώς ένας άνθρωπος που τότε μας έλεγε "μην περιμένετε τίποτα από το ΠΑΣΟΚ, είναι ένα παρακμιακό μόρφωμα", ανέχεται να τον υπονομεύουν». Φτάνουν στο σημείο ν' αναρωτηθούν μήπως είχε δίκιο ο Καραμανλής όταν έλεγε «Γιώργο, αντί ν' αλλάξεις το ΠΑΣΟΚ, σε άλλαξε αυτό».

Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, είναι αμφίβολο αν η πανηγυρική παρουσίαση του προγράμματος την Κυριακή στο ΣΕΦ θα καταφέρει να θεραπεύσει τις πληγές του ΠΑΣΟΚ. Ολοι φοβούνται νέο κύκλο εσωστρέφειας, αυτή τη φορά σε στρατηγικά ζητήματα, κάτι που θα ενισχύσει την περιρρέουσα αντίληψη ότι «το ΠΑΣΟΚ δεν είναι έτοιμο να κυβερνήσει».

Πάντως, οι περισσότεροι στο κίνημα συμφωνούν σ' ένα πράγμα: «Δεν θέλουμε εκλογές την άνοιξη». Εξαιρούνται όσοι πιστεύουν ότι «το ΠΑΣΟΚ με τον Γιώργο στην ηγεσία δεν έχει τύχη». Αυτοί θέλουν «εκλογές γρήγορα, για να τελειώνουμε μία ώρα αρχύτερα».

--------------------------------------------------------------------------------

Γκρίζες ζώνες στο νόμο-πλαίσιο

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΑΝΟΥΡΗ

Η αιφνιδιαστική κατάθεση του νόμου-πλαισίου στη Βουλή διαμορφώνει ένα νέο κύκλο έντασης στα πανεπιστήμια, ανοίγοντας μέτωπα ακόμη και με θεσμικούς παράγοντες που το προηγούμενο διάστημα η κυβέρνηση επιχείρησε να εξασφαλίσει τη συναίνεσή τους.
 
Η πλειονότητα των πρυτάνεων φέρεται δυσαρεστημένη από το γεγονός ότι η υπουργός, Μαριέττα Γιαννάκου, είχε δεσμευτεί στην πρόσφατη σύνοδο στο Καστρί ότι θα δημοσιοποιήσει πρώτα το νομοσχεδίο για να ακολουθήσει ένας τελικός γύρος διαλόγου.

*«Εγκαιρη δημοσιοποίηση των διατάξεων στους πρυτάνεις και στα πανεπιστήμια ώστε να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού», αναφερόταν επί λέξει στο κείμενο.

Κατηγορηματικός είναι ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Πάτρας, Σταύρος Κουμπιάς. «Πρόκειται για τον καταστατικό χάρτη που θα ρυθμίζει τα της ανώτατης εκπαίδευσης τις επόμενες δεκαετίες και -συνεπώς- δεν μπορεί να αγνοούνται οι προτάσεις της πανεπιστημιακής κοινότητας».

*Δυσαρέσκεια εκφράζεται και από πολλούς πανεπιστημιακούς που συνέστησαν την αποκαλούμενη «κίνηση των 1.000» ζητώντας να ανοίξουν άμεσα τα πανεπιστήμια: «Απέναντί μας η υπουργός δεν μπορούσε να δεσμευτεί, άφησε ωστόσο σαφέστατη την εντύπωση ότι θα υπάρξει δημοσιοποίηση του νόμου για να έχουμε έναν τελικό λόγο», τονίζει ο καθηγητής του ΕΜΠ, Λευτέρης Παπαγιαννάκης. «Δεν πρόκειται για μεταρρύθμιση, αλλά για άνευ ουσίας τροπολογίες επί του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου με ορισμένα θετικά και περισσότερα αρνητικά σημεία».

Πολλές διατάξεις του προσχεδίου ξεσηκώνουν θύελλα αντιδράσεων και μπαίνουν στο στόχαστρο του πανεπιστημιακού κινήματος:

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ

Οι καταληψίες φοιτητές και οι απεργοί πανεπιστημιακοί εκλαμβάνουν τις διατάξεις για τον περιορισμό του ασύλου ως «αιτία πολέμου».

Καίτοι φαινομενικά το επίμαχο είναι ότι η άρση του ασύλου επαφίεται πλέον στο πρυτανικό συμβούλιο, δημιουργείται ένα αλαλούμ σχετικά με την έννοιά του και τη χωροθέτησή του.

*«Μια "δεμένη" πρυτανική αρχή μπορεί να άρει το άσυλο όποτε το θελήσει», υπογραμμίζει ο πρύτανης του ΕΜΠ, Κ. Μουτζούρης. «Το ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου έχει ένα ειδικό βάρος και δύσκολα θα αποφασιζόταν η άρση του. Ωστόσο, σε περιφερειακά ΑΕΙ ένας ιδιότροπος πρύτανης θα μπορούσε να το κάνει δι' ασήμαντον αφορμή γι' αυτό και διαφωνώ».

Το ακαδημαϊκό άσυλο εφεξής θα εξασφαλίζει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και την ελεύθερη πρόσβαση στην εργασία και θα καλύπτει αποκλειστικά χώρους διδασκαλίας και έρευνας όπως θα τους καθορίσουν οι σύγκλητοι των ΑΕΙ. Τα προαύλια, τα εστιατόρια, οι φοιτητικές εστίες θα αποτελούν ή όχι χώρους ασύλου;

*«Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί τη νέα εικόνα του πανεπιστημίου με περιπολίες αστυνομικών σε χώρους μη έρευνας και διδασκαλίας», αναρωτιέται ο Στ. Κουμπιάς. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, σύσσωμη η πανεπιστημιακή κοινότητα τάσσεται εναντίον των σχετικών διατάξεων, ενώ ακόμη κι η ΔΑΠ διαφωνεί με τη «χωροθέτηση».

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Το κεντρικό πρόβλημα των πανεπιστημίων δεν θίγεται στο νομοσχέδιο ούτε καν ως ηθική δέσμευση. Ακόμη και οι θιασώτες του νόμου-πλαισίου θεωρούν την αύξηση της χρηματοδότησης εκ των ων ουκ άνευ όρο για την ύπαρξη των ΑΕΙ στην Ελλάδα.

*«Ο νόμος κινείται στη σωστή κατεύθυνση μεταβιβάζοντας τις ευθύνες στα ίδια τα ΑΕΙ, αρκεί να συνδυαστεί με γενναίες οικονομικές παροχές», επισημαίνει ο πρόεδρος του ΣΑΠΕ-ΕΣΥΠ, Χρ. Μασσαλάς. Και σ' αυτό το ζήτημα, όμως, η πανεπιστημιακή κοινότητα αντιτίθεται στην Μαριέττα Γιαννάκου.

*«Δυστυχώς, η υποχρηματοδότηση παραμένει ως έχει. Θα εξακολοθούν να στεγάζονται 200 φοιτητές σε αίθουσες που προορίζονται για 50 κ.ο.κ», σημειώνει ο πρύτανης του Παντείου, Στάμος Παπαστάμου. «Η έλλειψη πόρων σχετίζεται άμεσα με την ποιότητα των σπουδών που επίσης δεν αγγίζει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο».

4ΕΤΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Αλλη μια «γκρίζα» περιοχή του νόμου-πλαίσιου. Τα πανεπιστήμια θα υπογράφουν τετραετή συμβόλαια με το υπουργείο Παιδείας, θα υπόκεινται σε αξιολόγηση και θα χρηματοδοτούνται ανάλογα με το πόσο πιστά τα τηρούν. Πρόκειται για μέτρο που εφαρμόστηκε στην Αγγλία επί Θάτσερ και κατά κοινή ομολογία έχει αποτύχει.

*«Τα ΑΕΙ θα αναγκαστούν εν είδει ιδιωτικής επιχείρησης να διαχειριστούν την κρατική μιζέρια αναζητώντας τελικά πόρους από ιδιωτικές επιχειρήσεις και δίδακτρα. Μάλιστα εάν δεν εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους, θα τιμωρούνται με μεταφορά πόρων σε άλλα ΑΕΙ», εξηγεί ο Γ. Μαΐστρος, αντιπρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ.

*«Δημιουργείται ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον, όχι στον ακαδημαϊκό-ερευνητικό τομέα όπως θα έπρεπε, αλλά στον στενά οικονομικό», διαπιστώνει και ο Στ. Κουμπιάς.

Με τη συγκεκριμένη διάταξη διαφωνεί τμήμα των πανεπιστημιακών, ενώ όσοι τη βλέπουν θετικά διατηρούν επιφυλάξεις ως προς την εφαρμογή της.

*«Θα ήταν καταστροφικό για το Πολυτεχνείο να θεσπιστούν πτυχία 3ετούς φοίτησης, αφού υπάρχει ο όρος για εναρμονισμό με τη ευρωπαϊκή πολιτική», καταλήγει ο Κ. Μουτζούρης.

ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ

Πρόκειται για μέτρο που βρίσκει θετική απήχηση παρόλο που κι εδώ ελλοχεύουν κάποιες «γκρίζες περιοχές».

*«Τα περισσότερα πανεπιστήμια δεν έχουν επαρκώς στελεχωμένες τεχνικές, νομικές και οικονομικές υπηρεσίες ούτε καταρτισμένους διοικητικούς υπαλλήλους άρα και τη δυνατότητα να αυτοδιοικηθούν», υπενθυμίζει ο Στ. Παπαστάμου.

ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΕΞΙ ΜΗΝΩΝ

Η διάταξη ότι κάθε εξάμηνο δεν μπορεί να παραταθεί πάνω από δύο εβδομάδες, ειδάλλως χάνεται, μοιάζει να στοχεύει με «εκδικητική μανία» εναντίον των καταλήψεων, τωρινών και μελλοντικών.

*«Τι είδους αυτοτέλεια μας υπόσχονται εάν δεν μπορούμε να παρατείνουμε ένα εξάμηνο, έστω και εις βάρος των διακοπών μας, εάν δεν μπορούμε να καθορίσουμε τον αριθμό των εισακτέων ή να εντρυφήσουμε σε νέα γνωστικά αντικείμενα», αναρρωτιέται, με τη σειρά του, ο Λ. Παπαγιαννάκης.

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

Η πλήρης και αποκλειστική απασχόληση δεν προβλέπεται από το νομοσχέδιο καίτοι το προτείνει ακόμη κι η φοιτητική οργάνωση ΔΑΠ.

*«Το θέλουν οι περισσότεροι πανεπιστημιακοί για να πάψουν να υπάρχουν συνάδελφοι με σχέση εργασίας "παρτ-τάιμ" και μισό μισθό αλλά και η "ρετσινιά" ότι κάποιοι από μας παραμελούν το πανεπιστήμιο απασχολούμενοι αλλού», σημειώνει ο Στ. Κουμπιάς.

ΕΚΛΟΓΕΣ

Καθολική ψηφοφορία στις πρυτανικές εκλογές. Την είχαν προτείνει τόσο η «επιτροπή σοφών» όσο και η «επιτροπή πρυτάνεων» και φαίνεται να αντιμετωπίζεται θετικά από πολλούς πανεπιστημιακούς. Διαφωνούν, ωστόσο, οι φοιτητικές παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένης και της ΔΑΠ.

ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ

Ενστάσεις υπάρχουν και για τη λίστα συγγραμμάτων για κάθε μάθημα, από τα οποία κάθε φοιτητής θα προμηθεύεται δωρεάν μόνον ένα. Κυρίως, επειδή δεν υπάρχουν επαρκείς βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια και πιθανόν εξαναγκαστούν οι σπουδαστές να αγοράζουν τα υπόλοιπα. Κάποιοι πάντως βλέπουν ότι έτσι θα ξαναγεμίσουν τα αμφιθέατρα, καθώς οι παραδόσεις και οι σημειώσεις των καθηγητών θα αποκτήσουν μεγάλη βαρύτητα.

--------------------------------------------------------------------------------

Οι πόροι κάνουν τα ΑΕΙ

Αποσπασματικές και ανεπαρκείς, που σε καμία περίπτωση δεν συγκροτούν μεταρρύθμιση χαρακτηρίζονται ήδη οι ρυθμίσεις του νέου νόμου-πλαισίου από την πανεπιστημιακή κοινότητα.

Φοιτητές, καθηγητές, αλλά και πρυτάνεις θεωρούν ότι με την υποχρηματόδοτηση των ΑΕΙ και χωρίς ουσιαστικές προβλέψεις για την αναβάθμισή τους, τα ιδρύματα δεν θα πλησιάσουν τα πανεπιστήμια των ευρωπαϊκών χωρών. Οι τεράστιες διαφορές στο ύψος των πόρων για την εκπαίδευση σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες δείχνει να είναι η πηγή του κακού. Αλλά όχι η μόνη.

*Στη Γαλλία, μια χώρα με παραδοσιακά «καλά έως άριστα» πανεπιστήμια, μπορεί να μην τίθεται αριθμητικός περιορισμός στους εισακτέους (εκτός ιατρικής), όμως, το «ξεκαθάρισμα» γίνεται κάθε χρόνο. Οσο για τις προϋποθέσεις εισαγωγής, εκτός εκείνης του εθνικού απολυτηρίου (baccalaureat), εξαρτώνται από τα ίδια τα πανεπιστήμια. Ο ανώτατος χρόνος σπουδών, πάντως, καθορίζεται από τη Σύγκλητο (συνήθης χρόνος σπουδών +1), ενώ η χρηματοδότηση των γαλλικών ΑΕΙ στηρίζεται σ' ένα μεικτό σχήμα κρατικής και ιδιωτικής επιχορήγησης, βάση του 4ετούς προγράμματος που καταθέτει κάθε πανεπιστήμιο. Ο πρύτανης, πάντως, διορίζεται από το κράτος ενώ η αξιολόγηση των σχολών γίνεται κάθε 4 ή 6 χρόνια.

*Στη Γερμανία προσδιορίζονται μεν γενικά κριτήρια εισαγωγής (βαθμολογία απολυτηρίου, ειδικές εξετάσεις κ.ά), αλλά οι σχολές μπορούν να επιβάλλουν επιπλέον προϋποθέσεις όπως γίνεται στην ιατρική. Πρωτοτυπία του γερμανικού συστήματος είναι και η μοριοδότηση του χρόνου αναμονής για την είσοδο σε κάποιο ΑΕΙ.

Οριο ανώτατης φοίτησης δεν υπάρχει, αλλά η πρόσφατη επιβολή 500 ευρώ ανά εξάμηνο ως δίδακτρα αποθαρρύνει πολλούς επίδοξους «αιώνιους» φοιτητές. Η χρηματοδότηση των σχολών αποτελεί αρμοδιότητα των 16 ομοσπονδιακών κρατιδίων ενώ η εκλογή των πρυτανικών αρχών γίνεται από καθηγητές και εκπροσώπους των φοιτητών, παρότι στις τελευταίες φοιτητικές εκλογές η συμμετοχή κυμάνθηκε από το 3% έως το 15%!

*Στη Βρετανία ισχύει η τακτική της επιβολής διδάκτρων. Από το 1992, έχει θεσμοθετεί η απόλυτη αυτονομία των ΑΕΙ και γι' αυτό το κάθε πανεπιστήμιο ή κολέγιο μπορεί να καθορίζει τους τίτλους σπουδών, τις προϋποθέσεις για την εισαγωγή των σπουδαστών, αλλά και τον τρόπο που θα διαχειριστεί τα κονδύλια, είτε προέρχονται από το Δημόσιο είτε από ιδιώτες ή από την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Τα κρατικά πανεπιστήμια, άλλωστε, χρηματοδοτούνται σε ποσοστό 35% των εξόδων τους -που μπορεί να φθάσει και στο 75%- από τα κρατικά ταμεία. Δεν τίθεται, βεβαίως, θέμα κρατικής παρέμβασης στην εκλογή των πρυτανικών αρχών!

*Και στη Σουηδία η είσοδος στα ΑΕΙ είναι σχεδόν ελεύθερη, ενώ ο νόμος του 1993 καθιέρωσε το αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ, αλλά και την αξιολόγηση όχι μόνο των κρατικών αλλά και των ιδιωτικών πανεπιστημίων-σχολών. Τα ιδιωτικά ΑΕΙ δικαιούνται περιορισμένης κρατικής ενίσχυσης (βάση του προγράμματός τους) μόνο μετά την αξιολόγηση για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Με τον ίδιο νόμο, θεσμοθετήθηκε ήδη και η «διενέργεια έρευνας» σχεδόν ως ξεχωριστή «βαθμίδα» εκπαίδευσης αμέσως μετά τις μεταπτυχιακές ακόμα και μετά τις πτυχιακές σπουδές.

*Η Σουηδία άλλωστε (όπως και η Φιλανδία) επιδοτεί την έρευνα και την καινοτομία με το μεγαλύτερο ποσοστό επί του ΑΕΠ σ' ολόκληρο τον κόσμο (πάνω από το 4,2%). Επιτρέπει μάλιστα με καθορισμένο πλαίσιο τη χρηματοδότηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων από ιδιωτικές εταιρείες ή ξένες κυβερνήσεις.

ΧΡ. ΜΠΙΚΑΤΖΙΚ

--------------------------------------------------------------------------------

Στον αγώνα λέμε «ναι»

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΑΝΟΥΡΗ

Οι φοιτητικές καταλήψεις και η απεργία των πανεπιστημιακών συνεχίζονται για μία ακόμη εβδομάδα.
 
Το συλλαλητήριο της Πέμπτης, από τα μεγαλύτερα σε όγκο και παλμό την τελευταία δεκαετία, δίνει φτερά στο κίνημα εναντίον του νόμου-πλαίσιου: «Ολους αυτούς τους μήνες έχουμε αποδείξει τη δύναμή μας. Είμαστε εδώ. Εχουμε δύναμη και θα συνεχίσουμε ενάντια στα μέτρα», αναφέρεται σε ανακοίνωση του πανελλαδικού συντονιστικού γενικών συνελεύσεων και καταλήψεων των φοιτητών που συνεδρίασε αμέσως μετά την πορεία στο Πολυτεχνείο.

*Το συντονιστικό αποφάσισε ακόμη νέα πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια σε όλη την Ελλάδα, την προσεχή Πέμπτη, πολύμορφες εξωστρεφείς παρεμβάσεις καθόλη τη διάρκεια τη εβδομάδας και προτείνει παλλαϊκές κινητοποιήσεις τη μέρα ψήφισης του νομοσχεδίου.

Οι γενικές συνελεύσεις που θα πραγματοποιηθούν αύριο και μεθαύριο αναμένεται να υπερψηφίσουν νέες καταλήψεις.

Οι «κουκουλοφόροι»

*Μέλη της ΠΟΣΔΕΠ και φοιτητές κατηγορούν ευθέως την κυβέρνηση ότι αναπτύσσει επικίνδυνους χειρισμούς με πρόσχημα τους «κουκουλοφόρους» και στόχο τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης στις προεκλογικές της επιδιώξεις.

Στο παιχνίδι αυτό υποστηρίζουν ότι εμπλέκεται και η πολιτική ηγεσία της αστυνομίας που από τη μία πνίγει στα δακρυγόνα δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές και από την άλλη αφήνει να δημιουργηθεί η εντύπωση ενός ανεξέλεγκτου χάους που δήθεν δημιουργούν οι διαδηλωτές.

Επιδίωξή τους είναι η γιγάντωση της δράσης των «κουκουλοφόρων» από την τηλεόραση και η υποβάθμιση του μηνύματος μιας ογκώδους διαδήλωσης.

 
*Οι σύλλογοι ΔΕΠ που συνεδρίασαν τις προηγούμενες μέρες ανανέωσαν τις αποφάσεις για συνέχιση της απεργίας. Χαρακτηριστικό είναι το κείμενο της απόφασης των καθηγητών του ΕΜΠ που καταγγέλλουν την κυβέρνηση ότι «επιχειρεί να εμφανίσει το νέο νομοσχέδιο ως νόμο θεραπείας κακοδαιμονιών, ενώ δεν είναι παρά ο νόμος που θέλει έμμεσα να εφαρμόσει τη συνταγματική αναθεώρηση την οποία ακύρωσε το πανεπιστημιακό κίνημα».

*Η ΠΟΣΔΕΠ, από την πλευρά της, εξετάζει τις διατάξεις του νομοσχεδίου ώστε να το προσβάλει ως αντισυνταγματικό.

*Η συμμετοχή στα συλλαλητήρια της Πέμπτης δασκάλων και καθηγητών μέσης εκπαίδευσης, της ΓΣΕΕ, της ΑΔΕΔΥ αλλά και εργατικών κέντρων σε πολλές πόλεις δημιουργεί ένα μέτωπο κατά του νόμου-πλαίσιου.

«Δεν έχουμε απλά κεκτημένη ταχύτητα από τις καταλήψεις του καλοκαιριού. Ανοίγουμε νέους δρόμους. Η κυβέρνηση έχει απομονωθεί στα πανεπιστήμια. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ΔΑΠ, παρότι ήταν πρώτη δύναμη στις φοιτητικές εκλογές, τώρα χάνει τη μία συνέλευση μετά την άλλη», λένε φοιτητές.

--------------------------------------------------------------------------------

«Νομοσχέδιο της υποταγής»

Του ΒΕΝΙΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ, καθηγητή του ΕΜΠ
 
Με το νομοσχέδιο αυτό, η κυβέρνηση εντείνει τον πόλεμο εναντίον της Παιδείας, αποσκοπώντας αφ' ενός να μαζέψει ψήφους ως εγγυητής της τάξης, αφ' ετέρου να κάνει τα πανεπιστήμια κυβερνητικά όργανα.

Πέρα από ασάφειες και πολυπλοκότητες, από σαπουνόφουσκες και χαρτιά περιτυλίγματος, μέλημα του νομοσχεδίου είναι η ασφυκτική κηδεμονία του υπουργείου πάνω στα ΑΕΙ, την οποία, στη νεογλώσσα του, αποκαλεί «ενίσχυση της ακαδημαϊκής αυτοτέλειας». Καταργείται θεσμικά η υποχρέωση της πολιτείας να χρηματοδοτεί τα ΑΕΙ, τα οποία παύουν να είναι ΝΠΔΔ.

Τα υποτάσσει στο υπουργείο Θρησκευμάτων μέσω τετραετών συμβολαίων από «ελεύθερη διαπραγμάτευση στόχων» μεταξύ χρηματοδότη και χρηματοδοτούμενου (τα οποία έχουν ήδη παταγωδώς αποτύχει στη θατσερομπλερική Βρετανία). Μέσω υποχρεωτικής υπαγωγής σε πρότυπο εσωτερικό κανονισμό που θα εκδώσει το υπουργείο, άγνωστο μέχρι στιγμής, με ρήτρα διοικητικών τιμωριών. Μέσω ρυθμίσεων που αγγίζουν ακόμη και τις μεθόδους και το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των εξετάσεων.

Μήπως, όμως, κηδεμονεύει για το καλό της Παιδείας, την οποία υποβαθμίζουν τάχα οι «βολεμένοι» πανεπιστημιακοί; Ασφαλώς όχι. Κι όχι μόνο επειδή τα μέχρι τώρα δείγματα γραφής αναδεικνύουν κυρίως γραφειοκρατική παρενόχληση (αρνήσεις και καθυστερήσεις θέσεων, εγκρίσεων επαγγελματικών δικαιωμάτων πτυχιούχων, επιδοτήσεων κ.λπ.), αλλά και διότι το ίδιο το νομοσχέδιο, με ευνοϊκές διατάξεις για τους πολυθεσίτες καθηγητές ακόμα και μετά τη σύνταξή τους, παροτρύνει τους διδάσκοντες να βολευτούν (όσο μπορούν), με όρους αγοράς, εις βάρος της αποστολής τους. Πριμοδοτώντας τους ήδη «βολεμένους», το υπουργείο δεν τιμωρεί μόνον τους απείθαρχους. Αμείβει επίσης, τα πιστά στηρίγματά του. Είπατε τίποτα για διαπλοκή;

Εγγυάται, όμως, την «ομαλότητα» το νομοσχέδιο, με τις ρυθμίσεις περί ασύλου; Προφανώς όχι.

Πέρα από τις γελοιότητες περί χώρων (άσυλο να 'ναι τα αμφιθέατρα αλλά όχι οι τουαλέτες), η συχνή παρέμβαση της αστυνομίας στα πανεπιστήμια (και η φυλάκιση των πρυτάνεων εάν δεν την καλούν) δεν θα αποκαθιστά την τάξη. Θα 'ναι πηγή αταξίας, θα προκαλεί τη βία.

Αν ήθελε πράγματι το καλό της Παιδείας, το υπουργείο θα άλλαζε πολιτική, όχι θεσμούς: Για παράδειγμα, περί πολλαπλής βιβλιογραφίας, θα καλούσε τα ιδρύματα να υποβάλουν προτάσεις για βιβλιοθήκες και εκτυπωτικές μονάδες, με εγκαταστάσεις, υπαλλήλους και εφοδιασμό, και θα τις χρηματοδοτούσε.

Οσο για τα μεγάλα προβλήματα, πέρα από τη στήριξη των ιδρυμάτων (και όχι την υποταγή τους), μια πραγματική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση οφείλει να έχει οραματικούς μακροπρόθεσμους στόχους. Αναμεταξύ τους τοποθετώ απαραίτητα τους εξής δύο:

1 Να μετατραπούν σε πανεπιστήμια τα επαρχιακά ημιεπιστήμια των ολίγων φοιτητών και των συμβασιούχων διδασκόντων (που υπηρετούν σε κλάσμα θέσης και αμείβονται με κλάσμα μισθού), τα οποία οι κυβερνήσεις έσπειραν σαν μαρούλια και αρνούνται να τα ποτίσουν.

2 Να εξοβελιστεί από την Παιδεία η παπαγαλία και η ακρισία, η οποία, μετά τις πανελλήνιες εξετάσεις, έχει κυριεύσει και τις διαδικασίες επιλογής διδασκόντων. Να αναβαθμιστούν η στοιχειώδης και η μέση εκπαίδευση και οι λειτουργοί τους.

Ας μη φωνάζουν υστερικά ορισμένοι πως δεν έχουμε θέσεις. Και έχουμε, και τις βελτιώνουμε, και τις επεξεργαζόμαστε μεθοδικά. Δεν χωρούν δυστυχώς ούτε στα τηλεπαράθυρα ούτε στα μονόστηλα. Στο επερχόμενο συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ, αρχές Μάρτη, θα τις επικαιροποιήσουμε και θα τις εμβαθύνουμε.

Ως τότε, ας γίνει κατανοητό πως δεν είμαστε πολιτικοί αντίπαλοι της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση μας βλέπει έτσι. Μας πολεμά κι εμείς αμυνόμαστε. Απεργούμε γιατί δε μας αφήνει να κάνουμε τη δουλειά μας με τους όρους που απαιτεί η δουλειά μας: να διδάσκουμε τους φοιτητές πώς να οργανώνουν την πολυπλοκότητα με τη σκέψη, όχι πώς να εκτελούν εντολές άλλων.

--------------------------------------------------------------------------------

«Απορυθμιστική μεταρρύθμιση»

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΟΚΟΥ, καθηγητή του ΕΜΠ

Στο άρθρο 1 του νομοσχεδίου, αντικαθίσταται η παράγραφος 2 του άρθρου 1 του ν. 1.268/82 για την αποστολή των ΑΕΙ και συγκεκριμένα τα εδάφια ii: «...να συντείνουν στη διαμόρφωση υπευθύνων ανθρώπων με επιστημονική, κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική συνείδηση και να παρέχουν τα απαραίτητα εφόδια που θα εξασφαλίζουν την άρτια κατάρτισή τους για επιστημονική και επαγγελματική σταδιοδρομία» και iii: «...να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των κοινωνικών, πολιτιστικών και αναπτυξιακών αναγκών του τόπου» με το εδάφιο γ: «να ανταποκρίνονται στην αντιμετώπιση των κοινωνικών, πολιτιστικών, μορφωτικών και αναπτυξιακών αναγκών της κοινωνίας με προσήλωση στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής».

1 Ξεπερνώντας τη γραμματολογική επάρκεια του νομοθέτη για τις «κοινωνικές ανάγκες της κοινωνίας», θα ήθελα να σταθώ στην προσήλωση στις αρχές του νεοφιλελεύθερου αγοραίου ευρωπαϊκού εκσυγχρονιστικού ιδεολογήματος της «βιώσιμης ανάπτυξης», «ως της ανάπτυξης η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των επόμενων γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες», αγνοώντας τον σύμφωνα με τη στρατηγική της Λισαβόνας και το Μάαστριχτ πυρήνα του περιεχομένου της, που αποτελούν «η ανταγωνιστικότητα, η επιχειρηματικότητα, η καινοτομία και οι ευέλικτες μορφές εργασίας».

Αντίθετα, ο ν. 1.268/82, με το ήθος, τις αξίες και τις διαδικασίες προετοιμασίας του από τα χρόνια της δικτατορίας μέχρι το 1982, έδινε υπόσταση στην ελευθερία της διδασκαλίας και της έρευνας, με στόχο την κατάρτιση καλών επιστημόνων, ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και πολιτών με κριτική σκέψη.

2 Η «μεταρρυθμιστική» απορύθμιση της Ν.Δ., υποστηριζόμενη στην πράξη απ' τη συγκεχυμένη, συναινετική, «ευρωπαϊκότητα» της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ, καθορίζει την κυρίαρχη ιδεολογία της αγοράς ως κυρίαρχη ιδεολογία του τελευταίου οχυρού του δημόσιου χώρου: του ελληνικού πανεπιστημίου.

-Γιατί, βέβαια, δεν είναι «βιώσιμη» η ανάπτυξη στον σύγχρονο κόσμο, στον οποίο το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού καρπούται το 86% του πλούτου.

-Γιατί, βέβαια, δεν είναι το σημαντικότερο πρόβλημα σε πλανητικό επίπεδο «το ψηφιακό χάσμα» ανάμεσα στον όλο και πλουσιότερο και καταναλωτικότερο βορρά και στις τέως αποικίες του στην Αφρική με προσδόκιμο ζωής των κατοίκων του τα 32 χρόνια.

-Γιατί, βέβαια, τα «ανταγωνιστικά πανεπιστήμια» και τα «ανταγωνιστικά πτυχία» παραπέμπουν σε έννοιες και περιεχόμενα α-νόητα για μια παιδεία ως μόρφωση και πολιτισμό, στο πλαίσιο μας «βιώσιμης» ανάπτυξης στην οποία «ο θάνατος» μιας ή πολλών μη βιώσιμων επιχειρήσεων (όμως), σηματοδοτεί και χαρίζει «τη ζωή» στις γι' αυτό βιώσιμες, στον ασύδοτο ανταγωνισμό τους.

-Γιατί, βέβαια, οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν (αλλά τα ελληνικά κόμματα εξουσίας αγνοούν ή περί άλλα τυρβάζουν) ότι οι συμβατοί με τη «βιώσιμη» ανταγωνιστική «ανάπτυξη» στόχοι της στρατηγικής της Λισαβόνας για την κοινωνία της γνώσης (όπως κατ' ευφημισμόν ονόμασαν την κοινωνία της πληροφορίας, δηλαδή την αγορά της πληροφορικής) δεν επιτεύχθηκαν και δεν επιτυγχάνονται, όπως η ίδια η Ε.Ε. παραδέχεται στη διαδικασία επανεξέτασης των αποτελεσμάτων της εφαρμογής της στρατηγικής το 2005 και το 2006.

3 Στους, όσο κι εγώ, στενοχωρημένους συναδέλφους μου για τα κλειστά πανεπιστήμια, θα ήθελα να προτείνω να εξετάσουν μήπως τις καταλήψεις αυτή τη φορά τις προκάλεσαν η «βεβαιότητα» και η αλαζονεία της συναινετικής, απ' τα κόμματα εξουσίας, αναθεώρησης του άρθρου 16 του συντάγματος και ο νέος απορυθμιστικός νόμος για τα ΑΕΙ. Ο οποίος, βεβαίως, ποτέ στη συνείδηση του κάθε χειραφετημένου πολίτη δεν θα αντικαταστήσει τον από τα κάτω, με ουσιαστικές, διεπιστημονικές, συμμετοχικές διαδικασίες νόμο 1.268 του '82.

--------------------------------------------------------------------------------

«Είναι σωστές οι αλλαγές»

Του ΠΑΥΛΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗ*

Η κρίση του πανεπιστημίου στην Ελλάδα ξεκίνησε τη δεκαετία του '80 ως οικονομική, αλλά έχει πλέον γίνει διοικητική και ηθική. Τα συμπτώματα της κρίσης είναι εμφανή τόσο στις θετικές όσο και στις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Από τη μία έχουμε την αβυσσαλέα τεχνολογική μας υστέρηση, και από την άλλη τον αργό αλλά σταθερό μαρασμό του κριτικού λόγου στη δημόσια ζωή και την αντικατάστασή του από τις κοινοτοπίες, την αρχαιοπληξία και έναν καινούριο «μεταμοντέρνο» λαϊκισμό. Θα ήθελα να αναφερθώ σε τρεις αυτονόητες αλλαγές που κακώς απορρίπτονται.

1 Το πανεπιστημιακό άσυλο. Σήμερα το άσυλο ευνοεί μόνο εξωπανεπιστημιακές ομάδες που δεν έχουν σχέση με το έργο του πανεπιστημίου. Η ελευθερία της έκφρασης και της έρευνας οφείλει να υπάρχει για όλους και παντού. Αντίστοιχα, η αστυνομία οφείλει να καταδιώκει τα εγκλήματα και να βοηθά τους πολίτες χωρίς να αυθαιρετεί, χωρίς να μπαίνει στο σπίτι μας χωρίς ένταλμα ή τη δική μας άδεια και χωρίς να κάνει διακρίσεις ποτέ και πουθενά. Συνεπώς, δεν δικαιούται το πανεπιστήμιο ειδική μεταχείριση. Ολη η Ελλάδα δικαιούται άσυλο από την αυθαιρεσία και το δικαιούται από το ισχύον δίκαιο, το σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Οσοι αγωνιούν για το άσυλο επειδή δεν εμπιστεύονται την αστυνομία πρέπει να μας εξηγήσουν γιατί δεν αγωνιούν για όλους όσοι δεν ζούμε ή εργαζόμαστε μέσα στην πανεπιστημιούπολη και είμαστε έρμαιά της.

2 «Αιώνιοι» φοιτητές. Οι αιώνιοι φοιτητές κοστίζουν χρήματα και επηρεάζουν τη ζωή του πανεπιστημίου αρνητικά. Στο πανεπιστήμιο πρέπει να υπάρχει ένα κλίμα σοβαρότητας και αμοιβαίου σεβασμού. Σήμερα σπουδάζει ο καθένας όποτε θέλει και για όσο θέλει, χωρίς πραγματική αξιολόγηση ή κρίση. Οι αιώνιοι φοιτητές έχουν επίσης προνομιακό ρόλο στη διοίκηση του πανεπιστημίου (όπως θυμάμαι από τότε που ήμουν φοιτητής στη Νομική Αθηνών), αφού γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα και ψηφίζουν στην εκλογή πρύτανη και άλλων αρχών. Ο περιορισμός της χρονικής διάρκειας θα σοβαρέψει λίγο το εκπαιδευτικό έργο του πανεπιστημίου και θα βελτιώσει την ποιότητα του φοιτητικού συνδικαλισμού. Σε συνδυασμό με τις νέες ανταποδοτικές υποτροφίες και τα εκπαιδευτικά δάνεια, μπορεί να δημιουργήσει νέες στενότερες σχέσεις μεταξύ των ιδρυμάτων και των φοιτητών τους.

3 Αυτοτέλεια. Η τετραετής προγραμματική συμφωνία των πανεπιστημίων με το υπουργείο θα βοηθήσει. Ο ασυνεπής εταίρος είναι συνήθως το υπουργείο, ιδίως όταν αλλάζει υπουργός ή κυβέρνηση. Οι προγραμματικές συμφωνίες θα βάλουν κάποια τάξη στις σχέσεις αυτές, αν και το ιδανικό θα ήταν να πάψει εντελώς να ανακατεύεται το υπουργείο στα εσωτερικά των πανεπιστημίων.

*Εκτίμησή μου είναι ότι οι αλλαγές που προβλέπει το σχέδιο είναι σωστές, αν και χρειάζονται περισσότερες. Σε μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, από το πανεπιστήμιο εν πολλοίς εξαρτάται η ανανέωση των προσώπων, των ιδεών και της γνώσης. Θα είναι κρίμα για τις επερχόμενες γενιές να συνεχίσουν να στερούνται τις ευκαιρίες για νέους ορίζοντες που έχουν σήμερα οι περισσότεροι νέοι της Ευρώπης.

* Ο ΠΑΥΛΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

--------------------------------------------------------------------------------

Η παιδεία στο δρόμο αναστενάζει

Της ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

Αλλαγές και «αλλαγές». Μεταρρυθμίσεις και «μεταρρυθμίσεις». Κάθε 10 χρόνια, οι εκάστοτε κυβερνώντες επιχειρούν να παρέμβουν στον τρόπο λειτουργίας της εκπαίδευσης. Αλλες τα καταφέρνουν κι άλλες όχι. Κατά κανόνα, ωστόσο, προσκρούουν στις αντιδράσεις του εκπαιδευτικού κινήματος.

1978
*Η πρώτη μεγάλη μεταρρύθμιση μεταπολεμικά γίνεται το 1964, από την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου, γνωστή ως μεταρρύθμιση του Ευ. Παπανούτσου, που τη σχεδίασε με τη συνδρομή του κορυφαίου φιλόλογου Ι. Κακριδή και έμεινε στην ιστορία κυρίως για την καθιέρωση της δωρεάν παιδείας.

Δέχθηκε τότε λυσσαλέες επιθέσεις από τη δεξιά (ΕΡΕ), αλλά η μεταρρύθμιση πέρασε, για να ανατραπεί, στη συνέχεια, από τη χούντα, που τη θεωρούσε... «κομμουνιστικής εμπνεύσεως».

Οι αλλαγές Ράλλη

*Τα ίδια μέτρα, με τη συμβολή και πάλι του Ευ. Παπανούτσου, επαναφέρει το 1976 ο υπουργός Παιδείας Γ. Ράλλης (παρ' ότι διαφωνούσε το '64). Ενα μεγάλο μέρος της Ν.Δ. εναντιώνεται ξανά. «Ο Γ. Ράλλης είχε πολιτικό κόστος από τη μεταρρύθμιση αυτή και στις επόμενες εκλογές εξελέγη οριακά στη Βουλή», αναφέρει ο καθηγητής Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Σήφης Μπουζάκης.

1985
Η μεταρρύθμιση Ράλλη αντικαθιστά την καθαρεύουσα με τη δημοτική, αλλάζει τα συγγράμματα, κάνει υποχρεωτικό το γυμνάσιο και θεσπίζει τα τεχνικά κι επαγγελματικά λύκεια στην Ελλάδα.

*Ο περιβόητος νόμος 815 του 1978 έχει στόχο να «βάλει τάξη στα πανεπιστήμια» και προβλέπει, περιορισμό των εξεταστικών περιόδων, κατάργηση της μεταφοράς μαθημάτων κι επιβολή χρονικού ορίου σπουδών.

Το νομοσχέδιο κατατίθεται από τον τότε υπουργό Παιδείας Ι. Βαρβιτσιώτη και ψηφίζεται Αύγουστο προκειμένου να αποφευχθούν μεγάλες αντιδράσεις. Με την έναρξη της χρονιάς όμως, αρχίζουν οι κινητοποιήσεις οι οποίες αναγκάζουν την ΕΦΕΕ να αποφασίσει κατάληψη όλων των σχολών.

Ο ξεσηκωμός είναι τόσο μεγάλος, που ο Κ. Καραμανλής εξαγγέλλει την αναστολή των διατάξεών του. Στην πραγματικότητα, ο νόμος αποσύρθηκε λίγους μήνες μετά την ψήφισή του.

*Το 1981 με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις ονομάζονται «Μετασχηματισμός και στην παιδεία».

1993
Ο νόμος πλαίσιο 1268/82 κατοχυρώνει το πανεπιστημιακό άσυλο, καταργεί την έδρα και καθιερώνει τη φοιτητική συμμετοχή.

Επίσης οι πανελλήνιες εξετάσεις (που ονομάζονταν εισιτήριες και πιο πριν εισαγωγικές) ονομάζονται γενικές εξετάσεις και δημιουργούνται οι τέσσερις δέσμες. Κατοχυρώνονται βαθμοί μαθημάτων δέσμης, οι απεριόριστες δυνατότητες εξέτασης και η κατάργηση των επιθεωρητών στα σχολεία.

*Το 1985 ο Απ. Κακλαμάνης θεσπίζει την υποχρεωτική προσχολική αγωγή, τα Ενιαία Πολυκλαδικά Λύκεια, το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, αλλάζει τα συγγράμματα και τα ΚΑΤΕΕ μετασχηματίζονται σε ΤΕΙ. Σημειώνονται αντιδράσεις αλλά τα μέτρα τελικά εφαρμόζονται.

*Το 1991 (κυβέρνηση Μητσοτάκη) ο υπουργός Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλος προετοιμάζει πολυνομοσχέδιο που θα ρυθμίζει τη σχολική ζωή, με κατάργηση αδικαιολόγητων απουσιών, επιβολή ομοιόμορφης ενδυμασίας, ελέγχου της εξωσχολικής ζωής...

Η κατάργηση της δωρεάν παροχής συγγραμμάτων, ο περιορισμός της φοιτητικής συμμετοχής στην ανάδειξη των πανεπιστημιακών οργάνων, η επιβολή χρονικού ορίου είναι μερικά ακόμα απ' όσα προβλέπονται. Η ανακοίνωση των μέτρων έχει αποτέλεσμα την εξέγερση φοιτητών και μαθητών (το 70% των σχολείων τελεί υπό κατάληψη). Η δολοφονία του καθηγητή Ν. Τεμπονέρα από ομάδα τραμπούκων της ΟΝΝΕΔ γίνεται η αιτία να κλιμακωθεί η εξέγερση.

2007
Ο Β. Κοντογιαννόπουλος παραιτείται και ο Γ. Σουφλιάς, που τον διαδέχεται, ανακοινώνει την απόσυρση των επίμαχων νομοθετημάτων και την έναρξη διαλόγου «από μηδενική βάση».

*Ο Κ. Σημίτης γίνεται πρωθυπουργός το 1996 και τοποθετεί στο υπουργείο Παιδείας τον Γ. Αρσένη που πραγματοποιεί την τελευταία μεταρρύθμιση, το 1997, με τους νόμους 2525/97 και 2640/97.

«Κάτσε καλά, Γεράσιμε»

Οι αλλαγές αφορούν τον τρόπο πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τη διαμόρφωση ενιαίου πλαισίου σπουδών από το δημοτικό στο λύκειο, το ολοήμερο σχολείο, την ενισχυτική διδασκαλία, τα ανοιχτά πανεπιστήμια και στην κατάργηση της επετηρίδας.

Υστερα από μεγάλες κινητοποιήσεις και την επικράτηση του μαθητικού συνθήματος «Κάτσε καλά, Γεράσιμε» κι αυτό το νομοσχέδιο τροποποιείται πριν ψηφιστεί.

«Ολες οι μεταρρυθμίσεις συνάντησαν αντιδράσεις. Ωστόσο τη μεγαλύτερη κοινωνική συναίνεση στη μεταπολίτευση την είχαν οι μεταρρυθμίσεις του Γ. Ράλλη το 1976 και του Α. Κακλαμάνη το 1985, που υπήρξε η συνέχειά της», αναφέρει ο Σ. Μπουζάκης.

«Οι δύο αυτές μεταρρυθμίσεις είναι το μοναδικό ιστορικό παράδειγμα όπου δεν είχαμε ανατροπή της προηγούμενης μεταρρύθμισης, αλλά συνέχεια κι εμπλουτισμό της. Συνήθως ο εκάστοτε υπουργός Παιδείας που διαδέχονταν κάποιον άλλον, αν δεν ανέτρεπε, αποδυνάμωνε το έργο του προηγούμενου, όπως έκανε ο Π. Ευθυμίου, όταν διαδέχθηκε τον Γ. Αρσένη». Και καταλήγει: «Μόνο ο Γ. Ράλλης, ο Απ. Κακλαμάνης και ο Γ. Αρσένης δικαιούνται, λοιπόν, να μιλούν για μεταρρύθμιση. Ο νόμος-πλαίσιο της Μαριέττας Γιαννάκου περιέχει μέτρα και ρυθμίσεις που δεν συνιστούν μεταρρύθμιση».

siouti@enet.gr