ΦΟΙΤΗΤΕΣ - ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ - ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ

Διήμερο κινητοποιήσεων την Τετάρτη 14 και την Πέμπτη 15 Φλεβάρη
 
Με κλιμάκωση των κινητοποιήσεών τους, νέο γύρο καταλήψεων και διήμερο πανελλαδικής παλλαϊκής πάλης για την Παιδεία, με συλλαλητήρια στις 14 και στις 15 Φλεβάρη στην Αθήνα και σε όλη τη χώρα, εντείνουν τον αγώνα τους, ενάντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16 και το νέο νόμο πλαίσιο, φοιτητές και σπουδαστές. Καλούν όλο το λαό, όλη την κοινωνία «να συστρατευθεί στο δίκαιο αγώνα για να μην περάσουν η αναθεώρηση του άρθρου 16 και ο αντιδραστικός κυβερνητικός νόμος πλαίσιο, ως κόμβοι της επιχειρούμενης εκπαιδευτικής "μεταρρύθμισης"».

Φοιτητές και σπουδαστές, εκπρόσωποι πάνω από 100 συλλόγων από όλη την Ελλάδα (που αντιστοιχούν σε 300 Τμήματα) συναντήθηκαν για να συντονίσουν τη δράση τους την περασμένη Πέμπτη μετά το πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο. Η ανακοίνωση του Πανελλαδικού Συντονιστικού Γενικών Συνελεύσεων και Καταλήψεων καλεί τους φοιτητικούς και σπουδαστικούς συλλόγους σε όλη την Ελλάδα, να προχωρήσουν σε νέο γύρο γενικών συνελεύσεων και να ανανεώσουν τις αγωνιστικές τους αποφάσεις, να συνεχίσουν με εβδομαδιαίες καταλήψεις των σχολών τους.

Ακόμα, καλεί στις 14 και 15 Φλεβάρη, Τετάρτη και Πέμπτη, αντίστοιχα, σε διήμερο πανελλαδικής κλιμάκωσης της δράσης, με πανελλαδικό συλλαλητήριο στην Αθήνα την Τετάρτη, μέρα έναρξης της συζήτησης για την αναθεώρηση του Συντάγματος στην ολομέλεια της Βουλής. Η Πέμπτη, 15 Φλεβάρη, θα είναι επίσης μέρα συλλαλητηρίων και ολοήμερης πολύμορφης δράσης, μέρα παλλαϊκών κινητοποιήσεων σε κάθε πόλη, σε όλη την Ελλάδα. Ακόμα, το Συντονιστικό καλεί τους συλλόγους να συνεχίσουν τις εξορμήσεις σε χώρους δουλιάς, συνοικίες, σχολεία, για ενημέρωση και κάλεσμα σε κοινή πάλη των εργαζομένων και του λαού. Να μπλοκάρουν την επιχειρηματική λειτουργία στις σχολές, με καταλήψεις των γραφείων διασύνδεσης και των ειδικών λογαριασμών έρευνας, καθώς και ακύρωση ημερίδων επιχειρηματικότητας. Επίσης, να προχωρήσουν σε κοινή δράση και συντονισμό με πρωτοβάθμια σωματεία, συνδικάτα και ομοσπονδίες στην κατεύθυνση συγκρότησης πανεκπαιδευτικού - παλλαϊκού μετώπου. Φοιτητές και σπουδαστές προσανατολίζονται σε διοργάνωση συναυλίας και άλλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

Ενιαία μομφή σε κυβέρνηση και ΠΑΣΟΚ
 
Φοιτητές και σπουδαστές απαιτούν να μην αναθεωρηθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος, να μην κατατεθεί ο νέος νόμος πλαίσιο, καθώς και να καταργηθούν οι νόμοι των ΝΔ - ΠΑΣΟΚ για Συμπλήρωμα Διπλώματος, Διεθνές Πανεπιστήμιο, αξιολόγηση - κατηγοριοποίηση, κατάταξη και ανάλογη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, Ινστιτούτα Διά βίου Εκπαίδευσης και ΔΟΑΤΑΠ.

Οπως υπογραμμίζει η ανακοίνωση του Πανελλαδικού Συντονιστικού, «είναι τόσο μεγάλη η δύναμη των αγώνων μας, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ έχουν τρομοκρατηθεί τόσο πολύ, ώστε αναγκάζονται να καταφύγουν σε έναν ψευτοκαυγά (βλέπε πρόταση μομφής, δήλωση "αποχώρησης" του ΠΑΣΟΚ από τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος), που χαρακτηρίζεται από την εναγώνια προσπάθεια του ΠΑΣΟΚ να διαχωριστεί - φαινομενικά και διαδικαστικά, γιατί πολιτικά δεν μπορεί - από την κυβέρνηση, πράγμα που υπηρετεί με συνέπεια την προώθηση των μέτρων που εδώ και μήνες καθυστερούμε. Η πραγματικότητα είναι ότι βρέθηκε στη γωνία και από το φοιτητικό κίνημα και τις μορφές πάλης του (συνελεύσεις - καταλήψεις - διαδηλώσεις) και οδηγήθηκε σ' αυτόν τον επικοινωνιακό ελιγμό για να αποκρύψει την ουσιαστική πολιτική του ταύτιση με τη ΝΔ, γιατί και σήμερα η πολιτική του θέση για την αναθεώρηση είναι ακριβώς η ίδια. Το ΠΑΣΟΚ δεν άλλαξε πολιτική θέση, διατηρεί πλήρως τη στρατηγική του συμφωνία με τη ΝΔ και στα ζητήματα της εκπαίδευσης. Αλλωστε, ο Παπανδρέου ήταν σαφής: "...διατηρούμε στο ακέραιο τις προτάσεις μας για την αναθεώρηση του Συντάγματος...". Προσπαθούν να σπείρουν αποπροσανατολισμό και σύγχυση. Κανένας φοιτητής δεν πρέπει να αποπροσανατολιστεί»! Γι' αυτό και το Συντονιστικό ρίχνει το σύνθημα: «Καμία αυταπάτη! Κανένας Εφησυχασμός»!

Ακόμα, το Συντονιστικό ξεκαθαρίζει: «Στους δρόμους θα κριθεί το δίκιο! Μαζί με το λαό θα τους σταματήσουμε! Το φοιτητικό κίνημα κάνει πρόταση μομφής ενιαία προς ΠΑΣΟΚ - ΝΔ κλιμακώνοντας τους αγώνες του». Και συνεχίζει, τονίζοντας ότι «αποδεικνύεται από αυτές τις εξελίξεις ότι ο αγώνας του φοιτητικού και σπουδαστικού κινήματος μπορεί να έχει αποτέλεσμα και να καταγράφει νίκη όταν βαδίζει μαζί με το λαό και έχει σαφή στόχευση στην πολιτική Ευρωπαϊκής Ενωσης, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ».

  
Παλλαϊκός ξεσηκωμός
Παλλαϊκός συναγερμός για την Παιδεία ηχεί και ήδη πυκνώνουν οι πρωτοβουλίες συντονισμένης και ενιαίας αγωνιστικής δράσης φοιτητών, σπουδαστών, μαθητών, εκπαιδευτικών, εργαζόμενων, γονιών.

Το Συντονιστικό Αγώνα Σχολείων Αθήνας συνεδριάζει σήμερα στις 4.30 μ.μ., για να προγραμματίσει τις αγωνιστικές δραστηριότητες των μαθητών. Η ΟΛΜΕ έχει ήδη κηρύξει 24ωρη απεργία για τις 15 Φλεβάρη, ενώ σε απεργία διαρκείας βρίσκεται η ΠΟΣΔΕΠ.

Στον Πειραιά, 18 σωματεία εργαζομένων, γονείς και μαθητές διοργανώνουν συγκέντρωση ενάντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16 και το νέο νόμο - πλαίσιο, την Πέμπτη 15 Φλεβάρη, στις 6.30 το απόγευμα, στην πλατεία Κοραή. Ακόμα, προχωρούν σε πολύμορφες αγωνιστικές πρωτοβουλίες και κινητοποιήσεις σε όλους τους δήμους του Πειραιά την εβδομάδα 16-22 Φλεβάρη και συμμετέχουν στο παλλαϊκό συλλαλητήριο στην Αθήνα. Στις παραπάνω πρωτοβουλίες κατέληξαν μετά από κοινή σύσκεψη η Ομοσπονδία Γονέων Πειραιά, σύλλογοι γονέων, οι ενώσεις συλλόγων γονέων Ε΄ Διαμερίσματος, Κερατσινίου, Νίκαιας, Περάματος, το Συντονιστικό Αγώνα Σχολείων Πειραιά, γυναικείοι σύλλογοι, το Συνδικάτο Μετάλλου Πειραιά, η ΠΕΜΕΝ, ο «ΣΤΕΦΕΝΣΩΝ», το Συνδικάτο Οικοδόμων και τα σωματεία: Ελαιουργοσαπουνοποιών, Λογιστών, Ιματισμού, Ηλεκτρολόγων πλοίων, Αμμοβολιστών, Μηχανικών συντηρητών, Επισιτισμού, Εμποροϋπαλλήλων, Αερίων οξυγόνου, Ρυμουλκών, Ιδιωτικής υγείας, Καθαριστριών, AEG και Ναυπηγοξυλουργών. Το Συντονιστικό Αγώνα Σχολείων Πειραιά θα συνεδριάσει για να προγραμματίσει τη δράση του στις 16 Φλεβάρη.

Ακόμα, στη Θεσσαλονίκη, το Εργατικό Κέντρο, κάτω και από την πίεση των ταξικών δυνάμεων και των συντονιστικών επιτροπών φοιτητικών και σπουδαστικών συλλόγων, προχώρησε στην κήρυξη εικοσιτετράωρης πανεργατικής απεργίας την Πέμπτη, 15 Φλεβάρη. Ηδη, 18 ταξικά συνδικάτα, φοιτητικοί και σπουδαστικοί σύλλογοι, καθώς και καθηγητές, με κοινές συσκέψεις τις προηγούμενες εβδομάδες, έβαλαν μπροστά το καθήκον της κοινής και συντονισμένης αγωνιστικής δράσης για την Παιδεία που έχει ανάγκη ο λαός και η νεολαία.

Σήμερα για την επαγγελματική μόρφωση
Τις θέσεις του ΚΚΕ για την επαγγελματική μόρφωση θα παρουσιάσει σήμερα στις 6 το απόγευμα, η Γενική Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα, στη διάρκεια εκδήλωσης - συζήτησης που θα γίνει στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΚΟΑ (Θεμιστοκλέους και Πανεπιστημίου).

Απαίτηση των καιρών η λαϊκή Παιδεία

Η πάλη για εκπαίδευση, που θα έχει σκοπό την ολόπλευρη μόρφωση του λαού, αποτελεί κομμάτι της πάλης για ριζικές αλλαγές στο επίπεδο της εξουσίας, είναι αναπόσπαστο στοιχείο της πάλης για την οικοδόμηση του λαϊκού μετώπου 
Ο βομβαρδισμός του λαού με καθημερινές παρεμβάσεις για την Παιδεία είναι ασταμάτητος. Ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα, όσο εντείνεται ο αγώνας για την Παιδεία, λογής λογής πρωτοβουλίες, πολιτικές δυνάμεις και φορείς μιλούν και ξαναμιλούν γι' αυτήν. Επαναλαμβάνουν ότι η Παιδεία χρειάζεται αλλαγή και σπεύδουν, άλλοι εμφανώς άλλοι συγκαλυμμένα, να δώσουν χέρι βοήθειας στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων.

Ο αγώνας για την Παιδεία είναι αναγκαίος. Και δεν είναι αναγκαίος μόνο για να βάλει εμπόδια ή να καθυστερήσει μέτρα ιδιωτικοποίησής της. Η μη αναθεώρηση του άρθρου 16 και η μη κατάθεση του νέου νόμου - πλαισίου αποτελούν - και σωστά - αιτήματα αιχμής στις κινητοποιήσεις για την Παιδεία. Ο αγώνας όμως δεν ξεκινάει και δε σταματάει εκεί. Γιατί ο οδοστρωτήρας των αντιδραστικών αλλαγών που προωθούνται έρχεται να ολοκληρώσει ένα ήδη ταξικό εκπαιδευτικό σύστημα, ένα εκπαιδευτικό σύστημα διαμορφωμένο και υποταγμένο στις ανάγκες της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Που σε αυτή τη χρονική φάση έρχεται να μεταρρυθμιστεί για να υπηρετήσει τους στρατηγικούς του στόχους στην παραγωγή και την οικονομία, με βάση τους άξονες της στρατηγικής της Λισαβόνας.

Στον αγώνα για την Παιδεία δεν μπορεί να είναι κυρίαρχες οι προτάσεις διατήρησης του εκπαιδευτικού συστήματος. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, φοιτητές, μαθητές, εκπαιδευτικοί και εργαζόμενοι αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορείς να μιλάς για υπεράσπιση της δημόσιας Παιδείας - γιατί ούτε σήμερα υπάρχει - αλλά για διεκδίκηση της πραγματικά δημόσιας και δωρεάν Παιδείας. Στη διεκδικητική πάλη αναδεικνύονται αιτήματα για την Παιδεία που έχει ανάγκη και δικαίωμα, που απαιτεί ο λαός και η νεολαία. Για τον προσανατολισμό και το σκοπό του σχολείου, του πανεπιστημίου, της εκπαίδευσης, της έρευνας. Και η ανάδειξη αυτών ακριβώς των αιτημάτων είναι πεδίο σύγκρουσης με την κυρίαρχη πολιτική. Γιατί το σχολείο των λαϊκών αναγκών δε χωράει στον καπιταλισμό.

Ο σκοπός του σχολείου
Στο προσκήνιο μπαίνει εκείνο που πρέπει να αλλάξει στην εκπαίδευση: Ο προσανατολισμός και ο σκοπός της. Να πάψει δηλαδή ο σκοπός της να είναι η συμβολή και της εκπαίδευσης στην αναπαραγωγή ανθρώπων που θα προσαρμόζονται χωρίς αντιρρήσεις και αμφισβήτηση στις υπάρχουσες κοινωνικές δομές. Να πάψει η Παιδεία να είναι το ξεδιάλεγμα των λίγων - συνεχιστών της αστικής τάξης και της κυριαρχίας της από τους πολλούς, που θα συνεχίσουν να αποτελούν τη στρατιά των εκμεταλλευομένων.

Και ο σκοπός της Παιδείας δεν μπορεί να αλλάξει χωρίς βαθύτερες, ριζικές αλλαγές στο πεδίο της οικονομίας και της κοινωνίας. Στο ταξικό σύστημα η Παιδεία είναι ταξική. Φτιαγμένη και προσαρμοσμένη ώστε να εξυπηρετεί την κυρίαρχη τάξη και τη συνέχιση της κυριαρχίας της. Γι' αυτό η κατεύθυνση των μέτρων που προωθούν ΕΕ - ΝΔ - ΠΑΣΟΚ είναι προς μια εκπαίδευση διαμορφωμένη στις τωρινές ανάγκες του κεφαλαίου. Μια εκπαίδευση που θα παράγει πλήθος εργαζόμενων φτηνών και ευέλικτων και μια χούφτα πολύ υψηλά καταρτισμένων επιστημόνων.

Χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο πετιούνται έξω από το σχολείο, ακόμα και από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο τελειώνοντας το σχολείο μπαίνουν σε ένα διαρκές κυνήγι καταρτίσεων και προσόντων, παρακολουθώντας κολέγια και ΙΕΚ και παίρνοντας εφήμερες επιφανειακές γνώσεις. Αυτά τα χιλιάδες παιδιά προέρχονται από την εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα και αποτελούν την αυριανή εργατική τάξη. Που, χωρίς γνώσεις και μόρφωση, βγαίνουν στην παραγωγή. Δε γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, δε γνωρίζουν ιστορία, δε μαθαίνουν φυσικές επιστήμες, δε γνωρίζουν καλά καλά τη γλώσσα τους. Εκείνο που μαθαίνουν είναι ό,τι το κεφάλαιο θεωρεί χρήσιμο για τον αυριανό εργαζόμενο. Δηλαδή, σήμερα, η κατάρτιση και το σεμινάριο, οι σκόρπιες γνώσεις, το αυταπόδεικτο και αέναο της εκμετάλλευσης. Η ευελιξία του αυριανού εργαζόμενου γαλουχείται από το σχολείο. Και συνεχίζει στην ανώτατη εκπαίδευση, που επίσης είναι δεμένη στις ορέξεις του κεφαλαίου. Με τις επιχειρήσεις να παρεμβαίνουν άμεσα, να καθορίζουν τον προσανατολισμό της έρευνας και να ιδιοποιούνται τα αποτελέσματά της.

Οσο η επιστήμη μετριέται με βάση τη συμμετοχή της στην κερδοφορία των επιχειρήσεων και όχι με την κοινωνική αποτελεσματικότητα, τότε καμία αλλαγή δε θα γίνει προς το καλύτερο. Γιατί σκοπός της γνώσης και της επιστήμης είναι να διευκολύνει τη ζωή των ανθρώπων, να είναι εργαλείο καλυτέρευσης και βελτίωσης της καθημερινότητάς τους, της υγείας τους, των όρων δουλιάς.

Ενας τέτοιος όμως προσανατολισμός της γνώσης και της επιστήμης συγκρούεται ευθέως με τις κατευθύνσεις του κεφαλαίου, της ΕΕ, των κομμάτων του δικομματισμού. Είναι ριζικά αντίθετος με την ίδια τη φύση του εκμεταλλευτικού συστήματος, ριζικά αντίθετος με τον καπιταλισμό. Γιατί η επιστήμη στον καπιταλισμό δεν μπορεί να αναπτυχθεί απρόσκοπτα και ολοκληρωτικά. Καθώς, παρόλο που ο καπιταλισμός χρειάζεται την ανάπτυξή της - σήμερα ίσως περισσότερο απ' ό,τι παλιότερα λόγω της τεράστιας συμμετοχής της επιστήμης στην παραγωγή - την ίδια ώρα βάζει εμπόδια στην ανάπτυξή της. Μέσα από τον ανταγωνισμό και την πατέντα, μέσα από τη χρηματοδότηση της έρευνας εκείνης που έχει άμεσα αποτελέσματα στη βελτίωση της παραγωγής και το παραπέταμα της έρευνας για την παραγωγή νέας γνώσης, μέσα από την απόκρυψη των αποτελεσμάτων της έρευνας αν δε συμφέρουν τις επιχειρήσεις... Ομως η επιστήμη και η τεχνολογία, η γνώση η ίδια είναι κοινωνικό δημιούργημα. Και ως τέτοιο δεν μπορεί να ιδιοποιείται ατομικά.

Στην υπηρεσία των λαϊκών αναγκών
Εκείνο που έχει ανάγκη ο λαός είναι ένα σχολείο που να προετοιμάζει ανθρώπους που να γνωρίζουν την πραγματικότητα, να μπορούν να την ερμηνεύουν και κυρίως να μπορούν να την αλλάξουν. Και αυτό το σχολείο να αγκαλιάζει και να μορφώνει όλους τους μαθητές. Να φροντίζει ώστε κάθε μαθητής να διαμορφώνει προσωπικότητα με οντότητα.

Η θέση του ΚΚΕ για ενιαία λαϊκή Παιδεία απαντά στις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων και της νεολαίας. Είναι πρόταση που δεν αφορά το απώτερο μέλλον, αλλά το σήμερα. Αποτελεί ώριμη ανάγκη των καιρών.

Απαντάει στην ανάγκη να είναι όλοι οι εργαζόμενοι μορφωμένοι. Οχι να έχουν γενική εικόνα της κατακτημένης ανθρώπινης γνώσης. Οχι να παίρνουν πληροφορίες σα να «σέρφαραν» στο διαδίκτυο ή να ξεφύλλιζαν το αφιέρωμα μιας εφημερίδας. Αλλά να έχουν βασική μόρφωση, μέσα από ένα ενιαίο δωδεκάχρονο υποχρεωτικό σχολείο, συνέχεια δίχρονης υποχρεωτικής προσχολικής αγωγής. Να έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε μεταλυκειακές επαγγελματικές σχολές ή στην ενιαία ανώτατη εκπαίδευση. Για να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι παραγωγικές και πνευματικές δυνατότητες, να αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο η γνώση και η επιστήμη, στην κατεύθυνση της ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών.

Οι σύγχρονες ανάγκες για μόρφωση όλου του λαού απαιτούν:

Παιδεία ενιαία. Δηλαδή κοινή, χωρίς κατηγοριοποίηση σχολείων και σχολών. Ενιαίο πρόγραμμα διδασκαλίας για όλα τα σχολεία, για όλους τους μαθητές και όχι σχολεία πρώτης κατηγορίας για τους γόνους της αστικής τάξης και πολλά άλλα σχολεία τρίτης και τέταρτης κατηγορίας για τα παιδιά των εργατών, των αγροτών και των άλλων λαϊκών στρωμάτων της πόλης και του χωριού. Για να μην εξαρτάται η γνώση που λαμβάνει ένας μαθητής από το αν ζει στο Ληξούρι ή αν ζει στη Θεσσαλονίκη. Να παίρνουν όλοι οι μαθητές τη γνώση που χρειάζεται ανεξάρτητα από το περιβάλλον τους.

Παιδεία λαϊκή. Δηλαδή να εργάζεται για το συμφέρον της κοινωνίας και του λαού και όχι για το συμφέρον μιας μόνο τάξης.

Παιδεία δωρεάν. Δηλαδή να καλύπτονται για όλους τους μαθητές τα έξοδα από το κράτος και ακόμα να καλύπτονται τυχόν επιπρόσθετες δυσκολίες. Για να μπορεί ο νέος απρόσκοπτα να αφοσιωθεί στη μελέτη.

Είναι φανερό ότι μια τέτοια παιδεία έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού. Η πάλη για εκπαίδευση, που θα έχει σκοπό την ολόπλευρη μόρφωση του λαού, αποτελεί κομμάτι της πάλης για ριζικές αλλαγές στο επίπεδο της εξουσίας, είναι αναπόσπαστο στοιχείο της πάλης για την οικοδόμηση του λαϊκού μετώπου.

Ελένη ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΝΔ ΚΑΙ ΠΑΣΟΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
Κοινός σκοπός, κοινά προγράμματα
Μερικά παραδείγματα

Πριν μερικά χρόνια, το ΠΑΣΟΚ, άρχισε την επίθεση και οι φοιτητές απαντούσαν με διαδηλώσεις ενάντια στη Διακήρυξη της Μπολόνια...  
Τόσο η ΝΔ όσο και το ΠΑΣΟΚ επέλεξαν στο μέγα θέμα της Παιδείας να εστιάσουν την «αντιπαράθεση» μόνο γύρω από το άρθρο 16. Σοβαρό; Σοβαρότατο, όχι όμως και το κεντρικό ζήτημα αντιπαράθεσης για το σύνολο των οξυμένων προβλημάτων της Παιδείας. Είναι ένα εύκολο θέμα, που επιτρέπει και εντύπωση αντιπαράθεσης να δημιουργείται και ανεμπόδιστα να προωθούνται οι αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία. Εύκολο, καθώς και τα δύο κόμματα συμφωνούν να αναθεωρηθεί (μόνο που δε βρίσκουν από κοινού τον κατάλληλο χρόνο). Εύκολο και γιατί, με την προσοχή στραμμένη εκεί, μένουν απ' έξω μια σειρά θέματα στα οποία τα δύο κόμματα έχουν κοινή πολιτική. Ως προς το ίδιο το άρθρο 16, ακόμα και για όσους διατηρούν αυταπάτες ότι η θέση του ΠΑΣΟΚ γι' αυτό μπορεί να αλλάξει (λόγω των δηλώσεων περί αποχώρησης από τη διαδικασία της αναθεώρησης), απάντησε στη Βουλή ξεκάθαρα ο ίδιος ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ: «Εμείς τη θέση μας για την αναθεώρηση του άρθρου 16 την αποφασίσαμε, την παρουσιάσαμε, την ψηφίσαμε στην Επιτροπή. Αυτές είναι οι θέσεις μας». Οποιος ανατρέξει στα πρακτικά της Βουλής και τις δημόσιες τοποθετήσεις του προέδρου και των στελεχών του ΠΑΣΟΚ αυτό το διάστημα, θα αντιληφθεί πολύ εύκολα ότι η θέση του ΠΑΣΟΚ - που αυτή είναι και δεν αλλάζει - είναι ξεκάθαρα υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 16. Και για αυτή τη στάση του ΠΑΣΟΚ, εξάλλου, η υπουργός Παιδείας της ΝΔ, Μαριέττα Γιανάκου, έχει δώσει συγχαρητήρια, λέγοντας: «Ο κ. Παπανδρέου, προσωπικά και λόγω της εμπειρίας του, έχει μια σωστή στάση»...

...Σήμερα, με κυβέρνηση ΝΔ, η επίθεση συνεχίζεται, όπως και η αντεπίθεση του κινήματος 
Τι μένει μετά τις φιλοφρονήσεις για το άρθρο 16; Μένει το γεγονός ότι από το άλφα έως το ωμέγα, οι θέσεις και των δυο κομμάτων για την Παιδεία είναι ίδιες, γιατί πολύ απλά έχουν κοινό σκοπό, γιατί και τα δυο κόμματα δίνουν εξετάσεις πρώτα και κύρια στο κεφάλαιο. Ετσι, στην ημερήσια διάταξη των θέσεών τους για την Παιδεία είναι, τόσο για το ΠΑΣΟΚ, όσο και για τη ΝΔ, η «αξιολόγηση», η «διά βίου εκπαίδευση», η «πιστοποίηση προσόντων», η απόκτηση «δεξιοτήτων» κ.ο.κ.

Φροντίζουν, λοιπόν, οι όποιες «αλλαγές» ή «μεταρρυθμίσεις» στην εκπαίδευση να υπηρετούν τις ανάγκες του κεφαλαίου. Ο κοινός σκοπός τους οδηγεί και σε ίδιες ακριβώς πολιτικές, σε ίδια ακριβώς μέτρα. Με τον ίδιο τρόπο, δε, προσπαθούν να παραπλανήσουν και τον κόσμο. Αφού ούτε το ΠΑΣΟΚ, ούτε η ΝΔ παραδέχονται ότι τα μέτρα που παίρνουν είναι άκρως αντιλαϊκά, ρητορεύουν περί ευκαιριών και περί ποιότητας στην εκπαίδευση.

Η συμφωνία της πολιτικής τους ήταν βέβαια αναμενόμενο να εκφραστεί, αφού ακόμα και τα προεκλογικά τους προγράμματα έμοιαζαν σαν δυο σταγόνες νερό. Να, λοιπόν, γιατί είναι απαραίτητη η μομφή και στους δυο:

Υπογράφουν και εφαρμόζουν τις ίδιες ευρωπαϊκές αποφάσεις
Το 1999 ο Γεράσιμος Αρσένης ως υπουργός Παιδείας του ΠΑΣΟΚ έβαλε την υπογραφή του στη Διακήρυξη της Μπολόνια, το «ευαγγέλιο» των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων στην ανώτατη εκπαίδευση. Στις αντίστοιχες συνόδους των Ευρωπαίων υπουργών Παιδείας στην Πράγα το 2001 και στο Βερολίνο το 2003, ο επόμενος υπουργός Παιδείας του ΠΑΣΟΚ, Π. Ευθυμίου, επιβεβαιώνει την «πίστη» της ελληνικής κυβέρνησης στις επιταγές του κεφαλαίου για την ανώτατη εκπαίδευση βάζοντας κι αυτός την υπογραφή του στα σχετικά ανακοινωθέντα. Αντίστοιχα, το 2005 στη Σύνοδο του Μπέργκεν, η υπουργός Παιδείας της ΝΔ, Μ. Γιαννάκου, βάζει την υπογραφή της και παρουσιάζει το «έργο» που έχει γίνει από τις ελληνικές κυβερνήσεις για την προώθηση των αναδιαρθρώσεων.
Από αυτές τις αποφάσεις, που συνυπογράφουν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, εκπορεύεται η κατεύθυνση της εκπαιδευτικής πολιτικής των κυβερνήσεών τους, που είναι κοινή τόσο για τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ όσο και για την κυβέρνηση της ΝΔ. Από αυτές τις αποφάσεις εκπορεύονται ακόμα και τα συγκεκριμένα μέτρα που παίρνονται στην εκπαίδευση.

Ο ένας σχεδιάζει, ο άλλος υλοποιεί...
Ο Πέτρος Ευθυμίου, που ήταν υπουργός Παιδείας του ΠΑΣΟΚ από το 2000 έως το 2004, έφτιαξε νομοσχέδια για την αξιολόγηση, τη διά βίου εκπαίδευση, το διεθνές πανεπιστήμιο, το μετασχηματισμό του ΔΙΚΑΤΣΑ, την ανωτατοποίηση των εκκλησιαστικών σχολών. Ολα αυτά τα νομοσχέδια τα έκανε τελικά νόμους η ΝΔ επί υπουργίας Μ. Γιαννάκου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν μια βδομάδα, η ίδια η υπουργός στη Βουλή, απευθυνόμενη προς το ΠΑΣΟΚ, ρωτούσε (για να δείξει πως ό,τι σχεδίαζε το ΠΑΣΟΚ τελικά το υλοποίησε η ΝΔ): «Γιατί επί τόσα χρόνια σταθήκατε αδύναμοι να φέρετε στη Βουλή το νόμο για την ποιότητα και την αξιολόγηση στην εκπαίδευση; Γιατί επί τόσα χρόνια αδυνατούσατε, το Διεθνές Πανεπιστήμιο που δήθεν θέλατε να φτιάξετε, να το κάνετε; Γιατί επί τόσα χρόνια αφήσατε την αναγνώριση τίτλων σπουδών με απίστευτα σκάνδαλα και κατηγορίες, αφού σταθήκατε ανίκανοι να αλλάξετε ακόμα και το ΔΙΚΑΤΣΑ; Γιατί επί τόσα χρόνια αρνηθήκατε να στηρίξετε τη διά βίου εκπαίδευση;».

Στο όνομα της ποιότητας της ανώτατης εκπαίδευσης, η ΝΔ όσο ήταν στην αντιπολίτευση έκανε κριτική στο ΠΑΣΟΚ για τα νέα τμήματα Πανεπιστημίων και ΤΕΙ που ίδρυε τότε σε κωμοπόλεις και χωριά. Μόλις ανέλαβε κυβέρνηση η ΝΔ ίδρυσε 13 νέα τμήματα σε μικρές πόλεις και χωριά και, μάλιστα, το ένα από αυτά (τουριστικών επιχειρήσεων στο Αργοστόλι) έκλεισε ένα χρόνο μετά γιατί δεν είχε ούτε σπουδαστές, ούτε υποδομή για να λειτουργήσει! Γι' αυτά τα 13 τμήματα η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Παιδείας ισχυριζόταν ότι είχαν αποφασιστεί και δρομολογηθεί επί ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ απλώς ολοκλήρωσε την τυπική διαδικασία τού να περάσουν σε νόμο. Μα αν διαφωνούσαν, γιατί τα έκαναν νόμο; Για ν' αρχίσουν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο; Ασε που μετά από ένα χρόνο ίδρυσαν άλλα τρία Τμήματα... Ετσι, όχι μόνο διατήρησε τα «τμήματα μαϊμού», αλλά έφτιαξε κι άλλα επιπλέον.
Δηλαδή, είτε με πράσινο είτε με μπλε μανδύα, η πολιτική τού «κάθε πόλη και Πανεπιστήμιο, κάθε χωριό και ΤΕΙ» συνεχίζεται και μαζί της συνεχίζεται η δραματική υποβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης, με τμήματα που δεν έχουν επιστημονικό αντίκρισμα, δεν έχουν κτίρια, δεν έχουν καθηγητές κ.ο.κ.

Αντίστοιχα συνεχίστηκε και η πολιτική πολλαπλασιασμού των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, με ταυτόχρονη υποβάθμιση των ίδιων των μεταπτυχιακών, αλλά και των προπτυχιακών σπουδών. Το 1993 υπήρχαν πανελλαδικά 51 μεταπτυχιακά προγράμματα, το 2004 έφτασαν τα 330 και σήμερα είναι 435... Το μεταπτυχιακό σήμερα έχει όση αξία είχε το πτυχίο πριν από είκοσι χρόνια και αυτή η απαξίωση των τίτλων σπουδών δεν είναι μια «αντικειμενική» εξέλιξη, αλλά είναι αποτέλεσμα των πολιτικών που ασκούνται στην ανώτατη εκπαίδευση όλα αυτά τα χρόνια από τις κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ, όσο και της ΝΔ.
Προσθέτουμε, δε, ότι το νομοθετικό πλαίσιο των μεταπτυχιακών καταρτίστηκε από την κυβέρνηση της ΝΔ το 1992, η οποία όρισε ότι μπορούν τα μεταπτυχιακά να έχουν δίδακτρα. Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, που ακολούθησαν, διατήρησαν στο ακέραιο το νόμο αυτό και μάλιστα επί των ημερών τους εμφανίστηκαν στα δημόσια πανεπιστήμια μεταπτυχιακά προγράμματα που κόστιζαν ακόμα και 5.000 ευρώ! Μάλιστα, το ΠΑΣΟΚ είχε εμφανίσει πριν πέντε χρόνια κάποια νομοσχέδια για τα μεταπτυχιακά (που ποτέ δεν έφτασαν μέχρι τη Βουλή) στα οποία άφηνε τη δυνατότητα να υπάρχουν δίδακτρα.

Η κριτική ξεχνιέται μετά τις εκλογές
Οσο ήταν στην κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ, επίσης, η ΝΔ του έκανε κριτική, διά στόματος μάλιστα του προέδρου της Κ. Καραμανλή, ότι το πολυδιαφημισμένο ολοήμερο σχολείο λειτουργούσε ως σκέτο «παιδοφυλακτήριο». Εδώ και τρία χρόνια που είναι στην κυβέρνηση η ΝΔ, το ολοήμερο σχολείο συνεχίζει να λειτουργεί ως «παιδοφυλακτήριο».
Τέτοια παραδείγματα μπορούν να βρεθούν πολλά ακόμα. Και όπως η ΝΔ, μόλις ανέλαβε κυβέρνηση, έβαλε στην άκρη την όποια κριτική έκανε ως αντιπολίτευση, έτσι και οι «υψηλοί τόνοι» του ΠΑΣΟΚ σήμερα για τα θέματα της Παιδείας θα γίνουν πολύ εύκολα ψίθυροι αν το κόμμα βρεθεί στην κυβέρνηση, αφού θα συνεχίσει με τη σειρά του την ίδια ακριβώς πολιτική.

Γιάννα ΣΤΡΕΒΙΝΑ

«Τι ανθρώπους ετοιμάζει το σημερινό σχολείο;»*

Στο χώρο της εκπαίδευσης εκδηλώνεται τις τελευταίες δεκαετίες μια βίαιη και αδυσώπητη επίθεση. Στόχος, η στέρηση του δικαιώματος στη μόρφωση και στην εργασία των νέων ανθρώπων, που είναι θεμελιακοί όροι της ίδιας τους της ζωής. Τα όσα έχουμε ήδη αντιληφθεί ως επιπτώσεις του πρώτου και δεύτερου κύκλου μεταρρύθμισης (1991-2002, 2002-2006), δηλαδή οι εξελίξεις σε σχέση με την προσπάθεια εφαρμογής ξένων εκπαιδευτικών μοντέλων, η πρόωρη έξωση των μαθητών από το εκπαιδευτικό σύστημα, η ενίσχυση των επιλεκτικών μηχανισμών και των ταξικών φραγμών, η διόγκωση της παραπαιδείας και προπαντός η δραματική υποβάθμιση του όποιου μορφωτικού και παιδαγωγικού ρόλου του σχολείου, είναι τα ελάχιστα μπροστά σ' αυτά που σχεδιάζονται με ορόσημο το 2010, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τους στόχους του μεγάλου κεφαλαίου.

Ιδιαίτερα μετά τη Συνδιάσκεψη Κορυφής στη Λισαβόνα, η πορεία προσαρμογής της εκπαίδευσης στους νόμους της αγοράς επιταχύνεται, επειδή έτσι απαιτεί η όξυνση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών των τριών ιμπεριαλιστικών πόλων. Στο όνομα της «ποιότητας» και της «ανανέωσης» βαθαίνει η αντιδραστική τομή στην εκπαίδευση με κύριο χαρακτηριστικό την ιδιωτικοποίησή της και την εμπορευματοποίηση της γνώσης.

Αλλωστε, η εμπορευματοποίηση της γνώσης, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την προετοιμασία ανθρώπων δέσμιων της διά βίου κατάρτισης - και της περιπλάνησής τους στην απόγνωση, στην αμάθεια και στην ανεργία. Την κατεύθυνση αυτή έρχονται να επιβεβαιώσουν μια σειρά εφαρμοζόμενες πολιτικές στην υποχρεωτική δημοτική και γυμνασιακή εκπαίδευση, όπως τα νέα αναλυτικά προγράμματα και σχολικά εγχειρίδια, η ευέλικτη ζώνη, το ολοήμερο σχολείο και η άμεση εμπλοκή των ιδιωτών και των επιχειρήσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οπως αποδεικνύεται από την ίδια την πραγματικότητα, αυτές οι εκπαιδευτικές πολιτικές έχουν ως στόχο οι μαθητές μας να αποκτήσουν, αντί για γνώση και παιδεία, «δεξιότητες». Στην περίπτωση των αναλυτικών προγραμμάτων και των σχολικών βιβλίων, προτεραιότητα δίνεται στην εκμάθηση της λεγόμενης χρηστικής -επικοινωνιακής γλώσσας, που σημαίνει εκμάθηση της στοιχειώδους γραφής, ανάγνωσης, αρίθμησης, χρήσης Η/Υ και γνώση μιας ξένης γλώσσας. Τα προτεινόμενα μοντέλα διδασκαλίας, οι επιχειρούμενες διαθεματικές διασυνδέσεις, καθώς και η δομή και η φιλοσοφία των αναλυτικών προγραμμάτων δεν επιτρέπουν στους μαθητές μας να σχηματίσουν ολοκληρωμένες αντιλήψεις για τις νομοτελειακές σχέσεις της φύσης και της κοινωνίας. Ειδικά για τα νέα βιβλία και σε σχέση με το περιεχόμενό τους και με βάση τη μέχρι τώρα μελέτη μας, διαφαίνεται ότι οι αρχές και η φιλοσοφία τους, δεν υλοποιούν τους στόχους της υποχρεωτικής εκπαίδευσης για την προσέγγιση της επιστημονικής σκέψης και την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας. Στοχεύουν στη διαμόρφωση μιας ευάλωτης προσωπικότητας, εφόσον αποθεώνουν τις «ατομικές στρατηγικές προσέγγισης της σχολικής γνώσης», λες και οι μικροί μαθητές έχουν τέτοιου είδους δυνατότητες, ως προϋπόθεση για την αποδοχή του καπιταλιστικού ιδεώδους.

Η εμπορευματοποίηση της γνώσης και η υπαγωγή της στην οικονομία και κοινωνία της αγοράς αποδεικνύεται και από την άμεση εμπλοκή των ιδιωτών και των επιχειρήσεων στα ζητήματα της εκπαίδευσης. Ακολουθώντας τα αγγλοσαξονικά πρότυπα, οι ιδιώτες γίνονται χορηγοί σε εκπαιδευτικά προγράμματα, που ας σημειωθεί πολλά από αυτά είναι αμφιβόλου ποιότητας, με σκοπό την αλλοίωση και τη διαφοροποίηση του όποιου ενιαίου χαρακτήρα της εκπαίδευσης, σε βάρος της γενικής Παιδείας. Ηδη, ένα μέρος της γενικής παιδείας σταδιακά αντικαθίσταται από σεμιναριακού τύπου προγράμματα, όπως η αγωγή υγείας, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η οδική κυκλοφοριακή αγωγή, η επιχειρηματικότητα, η ευρωπαϊκή ιδέα, ο εθελοντισμός κ.ά. Από την άλλη πλευρά, και για να έχουμε μια σφαιρικότερη εικόνα για τις επιχειρούμενες αντιεκπαιδευτικές ρυθμίσεις, προσπαθούν να καθυποτάξουν τον εκπαιδευτικό και να τον καταστήσουν οργανικό διανοούμενο της αστικής τάξης. Η επικείμενη αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, τα καθηκοντολόγια, οι σχολικοί κανονισμοί, επιδιώκουν τάχα να αναβαθμίσουν το εκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο του σχολείου, αλλά στην πραγματικότητα αυτό που κάνουν είναι να δυσφημούν το δημόσιο σχολείο και τον Ελληνα εκπαιδευτικό.

Το ερώτημα τελικά «τι ανθρώπους ετοιμάζει σήμερα το σχολείο;» δεν τίθεται μόνο σε σχέση με την προσπάθεια για την παραγωγή μισοκαταρτισμένων και ημιμαθών νέων μέσα στα στενά πλαίσια του εκπαιδευτικού συστήματος. Ταυτόχρονα τίθεται και σε σχέση με την προσπάθεια πολιτικής χειραγώγησης της νεολαίας, που συντελείται μέσα από έναν πολυπλόκαμο μηχανισμό θεσμών, με κύρια έκφραση την τρομοκράτησή της, μέσω των ΜΜΕ και ειδικά της τηλεόρασης. Καθημερινά στήνονται «αγχόνες» που οι θηλιές τους ολοένα και περισσότερο σφίγγουν και δηλητηριάζουν τα παιδικά μυαλουδάκια. Αντί η τηλεόραση, σαν μέσο μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, να επιτελέσει το ρόλο της, στο σύνολό της η ζώνη παιδικής και νεανικής τηλεθέασης έχει κατακλυστεί με εκπομπές χυδαιότητας και εκμαυλισμού συνειδήσεων. Ενδεικτικά αναφέρω: ΕΡΩΤΑΣ, Fame Story, DREAM SHOW - THE MUSIC, ΚΟΥΣ - ΚΟΥΣ, ΠΑΜΕ ΠΑΚΕΤΟ, ΜΕΙΝΕ ΔΙΠΛΑ ΜΟΥ, ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΑΣΤΙΩΝ, ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΗ ΑΓΑΠΗ, ΡΩΞΑΝΗ - ΜΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΒΑΛΕΝΤΙΝΑ - ΕΡΩΤΑΣ Χ-LARGE, ΚΑΤΑΚΟΥΖΗΝΑΣ, ΑΚΑΛΥΠΤΟΣ, ΜΑΡΙΑ Η ΑΣΧΗΜΗ, ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΟΣ, ΤΑΤΙΑΝΑ - ΛΑΜΠΙΡΗ... Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Το φτωχό ενδογλωσσικό περιβάλλον αναπαράγεται και γίνεται συνεχώς φτωχότερο (μάλιστα σε μια πρόσφατη έρευνα αποκαλύφθηκε ότι το 20% των χρησιμοποιούμενων λέξεων από τους μαθητές μας είναι ξενικές ή «αργκό»), και τα παιδιά δεν έρχονται σε επαφή μόνο με τους υποβαθμισμένους γλωσσικούς κώδικες αυτών των εκπομπών, αλλά αποκωδικοποιούν και ενστερνίζονται την υποκουλτούρα και τη διαλυμένη σκέψη ως κυρίαρχα πρότυπα συμπεριφοράς. Κι αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς κάνουν ακόμη πιο ευάλωτη τη σκέψη και τη συνείδηση. Και μια ευάλωτη σκέψη θα αποδεχτεί πιο εύκολα την εργασιακή περιπλάνηση, τις ατομικές συμβάσεις εργασίας, τον ατομισμό γενικότερα, τον ανταγωνισμό ανάμεσα στους νέους, αλλά και τον εθνικισμό, το ρατσισμό, το σεξισμό.

Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται, σχετίζεται με το εάν οι μαθητές μας, που βρίσκονται τώρα ενταγμένοι στο εκπαιδευτικό σύστημα, αποδεχτούν τις αρχές της ατομικότητας και του ανταγωνισμού, ή, ως ελεύθερες προσωπικότητες θα γίνουν ο ορμητικός εκείνος χείμαρρος για την οικοδόμηση ενός λαϊκού μετώπου, που θα ενστερνίζεται τις αξίες και τα ιδανικά για μια νέα οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας.

Κατά τη γνώμη μας απαιτείται συλλογική πάλη για τη συνολική ανασυγκρότηση της εκπαίδευσης και της κοινωνίας και όχι «αγώνες» μόνο για επιμέρους και δευτερεύοντα ζητήματα, αφού μοναδική προϋπόθεση για τη δική μας πρόταση είναι το σχολείο εκείνο που θα διαμορφώνει προσωπικότητες «ελεύθερες» κι «ανεξάρτητες», με συνείδηση των πραγματικών συμφερόντων τους στην κοινωνία. Το σχολείο αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Βασικό Υποχρεωτικό Σχολείο, που ανυποχώρητα έχουμε προβάλλει σαν κυρίαρχο αίτημα. Σχολείο που δεν ανήκει στο μακρινό μέλλον, αλλά αποτελεί ζωτική ανάγκη του σήμερα, γιατί είναι το μόνο που μπορεί να απαντήσει στην πολυδιάσπαση και ταξική διαφοροποίηση της εκπαίδευσης και να ανταποκριθεί στην ώριμη απαίτηση για τον εξοπλισμό της νεολαίας με ουσιαστικά εφόδια για τη ζωή. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια τοποθετούμε και το ρόλο του εκπαιδευτικού, που κατά τη γνώμη μας πρέπει να είναι μονόπλευρα προσανατολισμένος στην πάλη για την ενιαία, δημόσια, δωρεάν εκπαίδευση όλου του λαού και για τη συμβολή του στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Για εμάς και δε φοβόμαστε να το πούμε αυτό, είναι απαραίτητη η αδιάκοπη ιδεολογική και πολιτική πάλη για συνολική αλλαγή του εκπαιδευτικού μας συστήματος, στην κατεύθυνση της καθιέρωσης του ενιαίου δωδεκάχρονου σχολείου. Και ξέρουμε ότι κάτι τέτοιο απαιτεί και αλλαγή συσχετισμών σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.

* Το άρθρο είναι απόσπασμα από ανακοίνωση που κατατέθηκε στην Ημερίδα της ΟΓΕ για την Παιδεία.

Θωμάς ΚΑΣΣΕΛΟΥΡΗΣ
εκπαιδευτικός, διδάκτωρ Κοινωνιολογίας