Οι εκπαιδευτικές διέξοδοι των αποφοίτων της επαγγελματικής εκπαίδευσης

Εισαγωγή

Το περιορισμένο ενδιαφέρον έως και αδιαφορία των ΜΜΕ για την επαγγελματική εκπαίδευση, που οφείλεται κατά τη γνώμη μου στο ότι αφορά σε μικρότερο αριθμό οικογενειών από τη γενική και ιδίως στο ότι οι οικογένειες αυτές ανήκουν κατά κύριο λόγο στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, συντελεί στην άγνοια της πλειοψηφίας του κόσμου για το τι συμβαίνει στο χώρο αυτό.

Με όλες τις νομοθετικές αλλαγές ο μαθητικός πληθυσμός του β’ κύκλου[1] της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης παραμένει σταθερά χωρισμένος στα δύο, με μονίμως παραγκωνισμένο και συνεχώς στερούμενο από εκπαιδευτικές δυνατότητες τον πληθυσμό της επαγγελματικής εκπαίδευσης, ο οποίος σε γενικές γραμμές αφορά τουλάχιστον στο ένα τρίτο του συνόλου.

Στα ΤΕΛ, ΤΕΕ του παρελθόντος στα ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ του σήμερα, στρέφονται οι νέοι εκείνοι τους οποίους ισχυρά οικονομικά και μορφωτικά εμπόδια αποτρέπουν από τη συνέχιση των σπουδών σε ένα «απαιτητικό» σχολείο, όπως ήταν το Ενιαίο Λύκειο του χτες ή είναι το Γενικό του σήμερα. Είναι μαθητές που σε μεγάλο ποσοστό εργάζονται παράλληλα με τη φοίτηση στο σχολείο και στην ουσία επιδιώκουν τη γρήγορη επαγγελματική τους αποκατάσταση μέσω του πτυχίου και των γνώσεων που θα αποκτήσουν. Η οικογένεια δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σε έξοδα πολυετών σπουδών, το κράτος δεν τους στηρίζει μορφωτικά ούτε οικονομικά, με αποτέλεσμα η από μικρή ηλικία ένταξη στην αγορά εργασίας να θεωρείται επιβεβλημένη.

Με αυτά τα δεδομένα, η επιλογή της επαγγελματικής εκπαίδευσης δεν είναι θεληματική. Οι μαθητές στρέφονται σε αυτήν γνωρίζοντας και νοιώθοντας οι ίδιοι, η οικογένειά τους και η κοινωνία ολόκληρη, ότι πηγαίνουν σε ένα σχολείο β΄ κατηγορίας, ότι είναι τελικά μαθητές β΄ κατηγορίας. Για να πάρουν ένα χαρτί και ενδεχομένως κάποιες γνώσεις, ελπίζοντας να τους βοηθήσουν στη ζωή τους...

Και ακριβώς επειδή η επαγγελματική εκπαίδευση αφορά στα λαϊκά στρώματα, οι πάντα πρόχειροι σχεδιασμοί του υπουργείου, γίνονται εξοργιστικά προχειρότεροι όταν πρόκειται γι’ αυτήν, αποδεικνύοντας έτσι την απόλυτη περιφρόνηση του κράτους για τη μόρφωση των παιδιών αυτών και το μέλλον τους.

...................

Είναι γεγονός ότι με αποσπασματικά στοιχεία δεν μπορεί κανείς να διαμορφώσει σαφή αντίληψη για το πώς θα διαμορφωθεί η «νέα» πραγματικότητα στη δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση, εφόσον βέβαια προχωρήσει η εφαρμογή των αλλαγών που έχουν δρομολογηθεί. Για παράδειγμα, σημαντικό στοιχείο σχετικά με τις εκπαιδευτικές διεξόδους είναι το πώς θα διαμορφωθεί ο επιμερισμός των μαθητών μεταξύ ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣ -απαραίτητο για να υπολογίσει κανείς το ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού που αποκλείεται εξαρχής από την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και για τον υπολογισμό των ποσοστών επιτυχίας από την επαγγελματική στην τριτοβάθμια επί του συνόλου των μαθητών που φοιτούν σε αυτήν- ή, ποιο θα είναι το ποσοστό των θέσεων των ΤΕΙ που θα προορίζονται για τους αποφοίτους των ΕΠΑΛ και πώς αυτές θα επιμερίζονται μεταξύ των σχολών και των πόλεων, τις συνέπειες που αυτό θα έχει στη διαμόρφωση των βάσεων εισαγωγής, καθώς και στην τελική δυνατότητα φοίτησης ακόμα και όσων επιτυγχάνουν κλπ.

Σε κάθε περίπτωση, επειδή η κατανόηση του σήμερα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γνώση του χτες, θεωρώ ότι ίσως φανεί χρήσιμη η δημοσίευση της εργασίας που ακολουθεί και σχετίζεται με τις εκπαιδευτικές διεξόδους των αποφοίτων των ΤΕΕ (τα οποία να σημειώσω ότι αποτελούσαν το μοναδικό τύπο επαγγελματικού σχολείου του β’ κύκλου της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ τα ΕΠΑΛ αποτελούν τον έναν από τους δύο).

Η εργασία αυτή[2] ελπίζω να συντελέσει στον προβληματισμό, τη συζήτηση και τη δράση σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και, πιο άμεσα, στην καλύτερη κατανόηση και παρακολούθηση των εξαγγελιών του ΥπΕΠΘ σχετικά με τη δυνατότητα συνέχισης σπουδών των αποφοίτων των ΕΠΑΛ.

Οι εκπαιδευτικές διέξοδοι των αποφοίτων από τα ΤΕΕ

Σύμφωνα με το νόμο 2640/98, ιδρυτικό των ΤΕΕ, οι απόφοιτοι του Β΄ κύκλου σπουδών παίρνουν πτυχίο στην ειδικότητά τους[3] και ακολούθως έχουν τις εξής δυνατότητες:

α) να πάρουν άδεια εξάσκησης επαγγέλματος, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις[4],

β) να εγγράφονται κατά προτεραιότητα σε Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) σε αντίστοιχες με το πτυχίο τους ειδικότητες για την απόκτηση του διπλώματος μεταδευτεροβάθμιας επαγγελματικής κατάρτισης,

γ) εφόσον συμπληρώσουν δεκαοκτάμηνη επαγγελματική εμπειρία στην ειδικότητά τους, εισάγονται στα ΤΕΙ σε τμήματα αντίστοιχης ή συναφούς ειδικότητας με την ειδικότητα του πτυχίου τους, κατόπιν εξετάσεων επί μαθημάτων που ορίζουν τα ίδια τα ΤΕΙ.

Ο σκοπός της δευτεροβάθμιας τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι -σύμφωνα με το ίδιο νόμο- η επαγγελματική ένταξη των αποφοίτων στην αγορά εργασίας, ενώ οι δυνατότητες συνέχισης των σπουδών τους είναι περιορισμένες σε αντίστοιχες ή συναφείς ειδικότητες των ΙΕΚ και των ΤΕΙ κατόπιν εξετάσεων και άλλων προϋποθέσεων, οι οποίες εξετάζονται στη συνέχεια διεξοδικά.

Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΤΕΙ)

Ο νόμος 2909/01 ο οποίος ρυθμίζει θέματα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τροποποιεί το σύστημα εισαγωγής στα ΤΕΙ του Ν.2640/98 και ορίζει ότι για τα ακαδημαϊκά έτη 2001/02 και 2002/03 η εισαγωγή κατόχων πτυχίου Β΄ κύκλου σπουδών ΤΕΕ σε αντίστοιχα τμήματα των ΤΕΙ γίνεται ύστερα από εισιτήριες εξετάσεις, που διενεργούνται με κοινά θέματα σε εθνικό επίπεδο.

Στις εξετάσεις αυτές, οι απόφοιτοι των ημερησίων ΤΕΕ εξετάζονται σε τρία μαθήματα, από τα οποία τα δύο είναι γενικής παιδείας -και συγκεκριμένα Νέα Ελληνικά και Μαθηματικά- και το τρίτο είναι μάθημα ειδικότητας. Για τους απόφοιτους του τομέα Πληροφορικής - Δικτύων ΗΥ, το μάθημα αυτό είναι το: Μετάδοση Δεδομένων και Δίκτυα ΗΥ. Οι αντίστοιχοι απόφοιτοι των εσπερινών ΤΕΕ εξετάζονται μόνο στα δύο μαθήματα γενικής παιδείας.

Προϋπόθεση συμμετοχής στη διαδικασία επιλογής των εισακτέων είναι να έχει συγκεντρώσει ο υποψήφιος -από τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα- σύνολο μορίων  τουλάχιστον ίσο με 1.000 (το μισό των 2.000 μορίων που είναι το μέγιστο), δηλαδή να έχει επιτύχει τουλάχιστον τη βαθμολογική βάση 10 στην εικοσάβαθμη κλίμακα.

Επιπλέον ορίζεται ότι στους υποψήφιους από ημερήσια ΤΕΕ αντιστοιχεί, σε κάθε τμήμα των ΤΕΙ, αριθμός θέσεων ίσος με το 14,5% του καθορισμένου αριθμού εισακτέων στο τμήμα, και στους υποψήφιους από εσπερινά ΤΕΕ αριθμός θέσεων ίσος με το 0,5%[5] αντίστοιχα.

Με αυτό το σύστημα συνεχίστηκε να γίνεται η εισαγωγή από τα ΤΕΕ στα ΤΕΙ για όλα τα χρόνια λειτουργίας τους.

Συνέπεια του συστήματος εισαγωγής που περιγράψαμε είναι ότι μικρός αριθμός αποφοίτων κατάφερνε τελικά να συνεχίσει τις σπουδές του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, αρκετές θέσεις των ΤΕΙ που προορίζονταν για αποφοίτους των ΤΕΕ δεν καλύπτονταν τελικά από αυτούς.

Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με έρευνα του Θ. Κοτσιφάκη για τις εξετάσεις του έτους 2004 (Κοτσιφάκης 2005: 191-199), είναι απόρροια των παρακάτω παραγόντων:

ü      οι επιδόσεις των υποψηφίων είναι σχετικά χαμηλές∙ η πλειοψηφία τους έχει βαθμολογηθεί με βαθμούς κάτω από τη βάση.

Κατά τις εξετάσεις του 2004, η κλιμάκωση της βαθμολογίας των πτυχιούχων του Β΄ κύκλου ΤΕΕ, υποψηφίων για τα ΤΕΙ, είχε ως εξής:

Από το σύνολο των εξετασθέντων στα Νέα Ελληνικά και τα Μαθηματικά, μόνο το 30% και 37% αντίστοιχα έγραψε πάνω από τη βάση. Από δε τους εξετασθέντες του τομέα Πληροφορικής – Δικτύων ΗΥ στο μάθημα ειδικότητας μόνο το 26% βαθμολογήθηκε πάνω από τη βάση.

ü      η βαθμολογική βάση των 1.000 μορίων είναι ένα επιπλέον εμπόδιο, που θέτει αυτομάτως εκτός διαδικασίας επιλογής όσους δεν την έχουν εξασφαλίσει, ακόμα και αν υπάρχουν κενές θέσεις για αυτή την κατηγορία υποψηφίων[6],

ü      ένα ακόμα εμπόδιο είναι ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα πολλών επιλογών∙ η πρόσβαση στα ΤΕΙ περιορίζεται πρακτικά σε ένα τομέα -μία ομάδα σχολών αντίστοιχη με τον τομέα που έχει παρακολουθήσει ο υποψήφιος στο ΤΕΕ- και σε ορισμένες περιπτώσεις σε ορισμένες μόνο σχολές ενός τομέα,

ü      οι θέσεις των ΤΕΙ που προορίζονται για τους υποψήφιους από τα ΤΕΕ είναι περιορισμένες (15% των θέσεων, έναντι του 25% που ίσχυε πριν τη μεταρρύθμιση του 1997).

Αποτέλεσμα του περιορισμένου αριθμού θέσεων είναι οι πολύ υψηλές βάσεις σε πολλές σχολές∙ ορισμένες σχολές ή και ολόκληροι τομείς έχουν βαθμολογική βάση πολύ πάνω του 10, με αποτέλεσμα υποψήφιοι να μένουν έξω από τα ΤΕΙ παρότι έχουν επιτύχει τη βάση.

Σύμφωνα με στοιχεία που περιέχονται στο βιβλίο του Θ. Κοτσιφάκη, 1997 και επτά. Η μεγάλη περιπέτεια της Τεχνικής - Επαγγελματικής εκπαίδευσης, οι βάσεις της ομάδας των τμημάτων ΤΕΙ που αντιστοιχούν στους πτυχιούχους του τομέα Πληροφορικής - Δικτύων ΗΥ, κατά τις εξετάσεις του έτους 2004 ήταν μεγαλύτερες από 1.428 μόρια. Ειδικότερα στα ΤΕΙ της περιφέρειας Αττικής, οι βάσεις ήταν ακόμα μεγαλύτερες, με τη μικρότερη στο τμήμα Αυτοματισμού του ΤΕΙ Πειραιά, η οποία ήταν 1.625 μόρια.

Αναλυτικά οι βάσεις για τα τμήματα της ομάδας, έχουν ως εξής:

Αν μαζί με όσα προαναφέρθηκαν συνεκτιμηθεί και το στοιχείο της οικονομικής δυσπραγίας, το οποίο χαρακτηρίζει την πλειονότητα των οικογενειών των μαθητών της επαγγελματικής εκπαίδευσης και υποχρεώνει μεγάλη μερίδα από αυτούς να εργάζεται παράλληλα με τη φοίτηση στο σχολείο, καταλήγουμε στη διαπίστωση ότι πολύ μικρός τελικά αριθμός υποψηφίων, ακόμα και αν επιτύχει στις εξετάσεις, είναι πιθανό να αποφασίσει να φοιτήσει στη σχολή που πέτυχε, αν αυτή βρίσκεται εκτός του τόπου μόνιμης κατοικίας του.

Όλα τα παραπάνω δεδομένα δρουν αποτρεπτικά ακόμα και στη συμμετοχή στις πανελλαδικές εξετάσεις για εισαγωγή στα ΤΕΙ. Συγκεκριμένα, κατά τις εξετάσεις του έτους 2004 από τους 44.534 μαθητές του Β’ κύκλου σπουδών των ΤΕΕ, πήραν μέρος στις εξετάσεις οι 26.790, αριθμός που αντιστοιχεί σε ποσοστό 60% των μαθητών. Μεγάλος δηλαδή αριθμός μαθητών θεωρεί άνευ νοήματος αυτή την προσπάθεια, εκτιμώντας ίσως ότι δεν είναι καθόλου πιθανή η επιτυχία του, αφενός λόγω της ελλιπούς προετοιμασίας του και αφετέρου λόγω των πολλών και ποικίλων περιοριστικών παραγόντων που προαναφέρθηκαν.

Το ίδιο έτος από τους 26.790 μαθητές που πήραν μέρος στις εξετάσεις πέτυχαν οι 5.383, δηλαδή το 20% των υποψηφίων. Το ποσοστό μειώνεται σε 12% αν υπολογιστεί επί του συνόλου των μαθητών του Β’ κύκλου, δηλαδή των 44.534 μαθητών. Στις εξετάσεις των μαθητών από τα Ενιαία Λύκεια, το ίδιο έτος, το ποσοστό των υποψηφίων που εισήχθησαν σε κάποια σχολή ήταν 75%.

Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ)[7]

Τα ΙΕΚ, δημόσια και ιδιωτικά, διοικούνται ή εποπτεύονται από τον Οργανισμό Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΟΕΕΚ). Στόχος τους είναι να παρέχουν οιουδήποτε τύπου επαγγελματική κατάρτιση, αρχική ή συμπληρωματική, να εξασφαλίζουν στους καταρτιζόμενους τα ανάλογα προσόντα, μέσω της παροχής επιστημονικών, τεχνικών, επαγγελματικών και πρακτικών γνώσεων, και να τους παρέχουν τη δυνατότητα να αναπτύσσουν τις αντίστοιχες δεξιότητες, ώστε να διευκολύνεται η επαγγελματική ένταξή τους στην κοινωνία και να εξασφαλίζεται η προσαρμογή τους στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της παραγωγικής διαδικασίας.

Τα ΙΕΚ εντάσσονται στη μετά-υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση και χαρακτηρίζονται αδιαβάθμιτα διότι δέχονται τόσο αποφοίτους Γυμνασίου όσο και Λυκείου, ανάλογα με τις ειδικότητες. Η διάρκεια της κατάρτισης είναι έως τέσσερα εξάμηνα για τους κατόχους Απολυτηρίου Λυκείου και δύο εξάμηνα για τους κατόχους Απολυτηρίου Γυμνασίου. Τα δημόσια ΙΕΚ λειτουργούν συνήθως απόγευμα. Οι καταρτιζόμενοι όλων των ΙΕΚ δικαιούνται αναβολής στράτευσης.

Οι σπουδαστές που ολοκληρώνουν επιτυχώς την κατάρτισή τους στα δημόσια ή ιδιωτικά ΙΕΚ παίρνουν Βεβαίωση Επαγγελματικής Κατάρτισης. Η Βεβαίωση αυτή τους δίνει το δικαίωμα να συμμετέχουν στις εξετάσεις πιστοποίησης επαγγελματικής κατάρτισης για την απόκτηση του Διπλώματος Επαγγελματικής Κατάρτισης επιπέδου μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης[8]. Οι εξετάσεις πιστοποίησης διενεργούνται σε εθνικό επίπεδο δύο φορές το χρόνο.

Οι απόφοιτοι των ΤΕΕ

Οι απόφοιτοι του Β΄ κύκλου σπουδών των ΤΕΕ ολοκληρώνουν τη φοίτησή τους στα ΙΕΚ σε δύο εξάμηνα αντί των τεσσάρων που απαιτούνται για τους απόφοιτους του Ενιαίου Λυκείου, εφόσον φοιτήσουν σε ειδικότητα του ΙΕΚ αντίστοιχη με την ειδικότητα του πτυχίου τους από το ΤΕΕ. Αυτό εφαρμόζεται με την παροχή σε αυτούς της δυνατότητας να εγγραφούν απευθείας στο γ΄ εξάμηνο του αντίστοιχου τμήματος.

Η δυνατότητα όμως αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό «πλασματική», «υπόσχεση που δεν τηρείται», όπως είπε χαρακτηριστικά καθηγητής αποσπασμένος στη γραμματεία του ΙΕΚ Ηλιούπολης. Κι’ αυτό διότι δεν δημιουργούνται εξαρχής τμήματα στα ΙΕΚ για τους αποφοίτους των ΤΕΕ με τρόπο ώστε να καλύπτονται οι αιτήσεις τους, αλλά τους δίνεται μόνο η δυνατότητα διεκδίκησης - κάλυψης των κενών θέσεων, που ενδεχομένως έχουν προκύψει στα αντίστοιχα με τον τομέα τους τμήματα, κατά την έναρξη του γ΄ εξαμήνου. Τα τμήματα αυτά έχουν ξεκινήσει κανονικά τη λειτουργία τους πριν δυο εξάμηνα, με απόφοιτους Ενιαίου Λυκείου ή και ΤΕΕ, και κατά κανόνα κενές θέσεις μπορούν να έχουν προκύψει μόνο από διακοπή φοίτησης ή απόρριψη λόγω απουσιών ή βαθμολογίας ορισμένων καταρτιζομένων στο διάστημα των δύο εξαμήνων, αν εξαιρέσουμε την όχι συνήθη περίπτωση που το τμήμα δεν ήταν πλήρες από την αρχή. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις εγκρίνεται ένας μικρός αριθμός επιπλέον θέσεων (για παράδειγμα τρεις έως πέντε θέσεις), ως «συμπλήρωμα» ειδικά για το εξάμηνο αυτό.

Το αποτέλεσμα είναι ότι στο γ΄ εξάμηνο οι κενές θέσεις είναι πολύ περιορισμένες και οι πιθανότητες να εξασφαλίσει θέση για να φοιτήσει ένας απόφοιτος ΤΕΕ είναι πολύ μικρές. Θεωρείται πάρα πολύ δύσκολο και χρειάζεται να έχει πολύ υψηλό αριθμό μορίων. Τα μόρια υπολογίζονται με βάση: το βαθμό του πτυχίου Β΄ κύκλου, την ηλικία (όσο μεγαλύτερη τόσο περισσότερα), το αν είναι παιδί πολύτεκνης οικογένειας και το αν έχει ένσημα - επαγγελματική εμπειρία σε εργασία της ειδικότητάς του (απαιτείται και βεβαίωση από τον εργοδότη ότι το συγκεκριμένο αντικείμενο της εργασίας του ήταν σχετικό με την ειδικότητα). Χαρακτηριστικά, υπάλληλος της γραμματείας του ΙΕΚ Αργυρούπολης, είπε σχετικά με τον τομέα Πληροφορικής, ότι εξαιτίας του πολύ περιορισμένου αριθμού θέσεων στο γ’ εξάμηνο και της μεγάλης ζήτησης που υπάρχει, μπορεί «η βάση» για την επιλογή κάποιου να είναι μεγαλύτερη από δεκαεπτά ή και δεκαοκτώ, μιλώντας για το βαθμό του πτυχίου.

Ένα επιπλέον εμπόδιο για τη συνέχιση της φοίτησης των αποφοίτων των ΤΕΕ στα ΙΕΚ είναι το γεγονός ότι δεν λειτουργεί κάθε εξάμηνο του έτους, το γ΄ εξάμηνο των τμημάτων. Τα ΙΕΚ δέχονται αιτήσεις για εγγραφές δύο φορές το χρόνο: μία για το χειμερινό και μία το εαρινό εξάμηνο. Εάν κατά το εξάμηνο που ο υποψήφιος επιθυμεί να εγγραφεί δεν λειτουργεί το γ΄ εξάμηνο του αντίστοιχου τμήματος, πρέπει να περιμένει ένα ή και δύο εξάμηνα μέχρι να προχωρήσει το τμήμα.

Εξαιτίας των παραπάνω περιορισμών, συχνά καθηγητές αλλά και υπάλληλοι στις γραμματείες των ΙΕΚ συμβουλεύουν τους αποφοίτους των ΤΕΕ να κάνουν αίτηση για το α’ εξάμηνο, στο οποίο έχουν αυξημένες πιθανότητες να επιλεγούν αφενός λόγω του μεγαλύτερου αριθμού των διαθέσιμων θέσεων και αφετέρου λόγω του ότι συχνά έχουν μεγαλύτερους βαθμούς πτυχίου από τους συνυποψήφιούς τους, απόφοιτους των Ενιαίων Λυκείων. Με τον τρόπο αυτό βέβαια ακυρώνεται στην πράξη το συγκριτικό τους πλεονέκτημα, της κατά προτεραιότητα[9] επιλογής τους στα ΙΕΚ για ολοκλήρωση των σπουδών τους σε δύο εξάμηνα.

Οι ειδικότητες πληροφορικής

Από επεξεργασία στοιχείων του δικτυακού τόπου του ΟΕΕΚ του Ιανουαρίου 2007, προκύπτουν τα εξής:

ü      Στην περιφέρεια Αττικής τα δημόσια ΙΕΚ που έχουν ειδικότητες αντίστοιχες με τον τομέα Πληροφορικής - Δικτύων ΗΥ των ΤΕΕ, είναι είκοσι δύο.

Το σύνολο των ειδικοτήτων πληροφορικής που αναφέρονται στη σχετική ιστοσελίδα του ΟΕΕΚ είναι έντεκα, οι εξής: τεχνικός εφαρμογών ιατρικής πληροφορικής, τεχνικός δικτύων υπολογιστών, τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής, τεχνικός συστημάτων υπολογιστών, τεχνικός τεχνολογίας internet, τεχνικός ΗΥ επικοινωνιών και δικτύων, τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής δικτύων και αυτοματισμού γραφείων, τεχνικός διαχείρισης συστημάτων και παροχής υπηρεσιών intranet-internet, τεχνικός τηλεπληροφορικής, τεχνικός δικτύων και τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής με πολυμέσα (multimedia).

ü      Από τα είκοσι δύο ΙΕΚ της Αττικής, σε οκτώ λειτουργεί μόνο μία από τις παραπάνω ειδικότητες, σε δέκα λειτουργούν δύο ειδικότητες, σε τρία τρεις, και μόνο στο ΙΕΚ Ν. Ιωνίας πέντε ειδικότητες αντίστοιχα. Το σύνολο των τμημάτων είναι πενήντα τρία, ενώ είκοσι από αυτά αντιστοιχούν στο τρίτο εξάμηνο κάποιος ειδικότητας.

ü      Ως προς την ποικιλία των παρεχομένων ειδικοτήτων στην πράξη, από τις «θεωρητικά» έντεκα ειδικότητες πληροφορικής στα είκοσι τρία από τα πενήντα τρία τμήματα (43% των τμημάτων) διδάσκεται «η εξής μία» ειδικότητα: τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής, και ακολουθούν: εννέα τμήματα (17% των τμημάτων) με την ειδικότητα τεχνικός δικτύων υπολογιστών, από πέντε τμήματα (9%) με τις ειδικότητες τεχνικός συστημάτων υπολογιστών και τεχνικός τεχνολογίας internet αντίστοιχα, από τρία τμήματα (6%) με τις ειδικότητες τεχνικός εφαρμογών ιατρικής πληροφορικής και τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής με πολυμέσα αντίστοιχα, από δύο τμήματα (4%) με τις ειδικότητες τεχνικός ΗΥ επικοινωνιών και δικτύων και τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής δικτύων και αυτοματισμού γραφείων αντίστοιχα, και τέλος ένα τμήμα (2%) στο οποίο διδάσκεται η ειδικότητα τεχνικός διαχείρισης συστημάτων και παροχής υπηρεσιών intranet-internet.

Κάθε εξάμηνο και πριν τις εγγραφές εκδίδεται φυλλάδιο με τις ειδικότητες που πρόκειται να λειτουργήσουν ανά ΙΕΚ, καθώς και ποια εξάμηνα κάθε μιας.

Τα δίδακτρα και οι υποτροφίες

Στα δημόσια ΙΕΚ καταβάλλονται δίδακτρα για τη φοίτηση τα οποία αντιστοιχούν σε 367ευρώ το εξάμηνο για έλληνες υπηκόους ή αλλοδαπούς από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και το διπλάσιο ποσό (734ευρώ το εξάμηνο) για αλλοδαπούς από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι για παράδειγμα η Αλβανία από την οποία προέρχονται οι περισσότεροι αλλοδαποί μαθητές των ΤΕΕ[10].

Μειωμένα, περίπου στο μισό από το κανονικό, δίδακτρα καταβάλλουν όσοι καταρτιζόμενοι έχουν πολύ χαμηλό οικογενειακό ή ατομικό εισόδημα και ταυτόχρονα είναι ορφανοί ή παιδιά πολύτεκνης οικογένειας. Αυτή η δυνατότητα δεν αξιοποιείται συχνά από αλλοδαπούς οι οποίοι παρά το ότι πληρούν τις προϋποθέσεις, δεν είναι πάντα εύκολο να προσκομίσουν τα αναγκαία δικαιολογητικά από επίσημους φορείς.

Ο πρώτος σε βαθμολογία σπουδαστής κάθε τμήματος μπορεί να πάρει υποτροφία, εφόσον ο μέσος όρος του είναι τουλάχιστον ίσος με δεκαπέντε.

Επίσης υποτροφίες μπορούν να πάρουν σπουδαστές με βάση κοινωνικά κριτήρια[11] και μέσο όρο βαθμολογίας τουλάχιστον δεκαπέντε, σε ποσοστό που να μην υπερβαίνει το 8% του συνόλου των εγγεγραμμένων σε κάθε ΙΕΚ. Τα κριτήρια μοριοδοτούνται και παίρνουν οι πρώτοι κατά σειρά.

Η υποτροφία συνίσταται στο ότι ο σπουδαστής δεν πληρώνει τα δίδακτρα του επόμενου εξαμήνου και του επιστρέφεται ποσό ίσο με τα δίδακτρα του προηγούμενου εξαμήνου, τα οποία ο ίδιος έχει ήδη πληρώσει.

Οι ανωτέρω υποτροφίες έχουν καθιερωθεί από τον ΟΕΕΚ για τους καταρτιζόμενους στα δημόσια ΙΕΚ αρμοδιότητας του ΥΠΕΠΘ.

Από τηλεφωνική επικοινωνία με γραμματείες ιδιωτικών ΙΕΚ, προέκυψαν τα παρακάτω στοιχεία:

ü      Στα ιδιωτικά ΙΕΚ τα δίδακτρα είναι πολύ υψηλότερα συγκριτικά με τα δημόσια. Στα τμήματα Πληροφορικής κυμαίνονται από 3.000 έως 3.500ευρώ το έτος. Λειτουργούν περίπου δεκαεπτά ιδιωτικά ΙΕΚ στην περιφέρεια Αττικής με τμήματα Πληροφορικής και αντίστοιχες με τα δημόσια ειδικότητες. Διαπιστώθηκε ότι και στα ιδιωτικά δεν λειτουργεί κάθε εξάμηνο, το γ’ εξάμηνο των τμημάτων ώστε να το παρακολουθήσει απευθείας ο απόφοιτος ΤΕΕ, με συνέπεια ο υποψήφιος σπουδαστής ή να περιμένει, ή να αναζητήσει αλλού τμήμα, ή να εγγραφεί σε προηγούμενο εξάμηνο με λίγο μικρότερα δίδακτρα, σύμφωνα με την πρόταση της γραμματέως γνωστού ιδιωτικού ΙΕΚ που χαρακτήρισε την τελευταία επιλογή ως «την καλύτερη για το σπουδαστή».

Συμπέρασμα

Η δυνατότητα της συνέχισης των σπουδών σε ΙΕΚ, και ιδίως κατά προτεραιότητα, για τους απόφοιτους των ΤΕΕ του τομέα Πληροφορικής αλλά και γενικότερα, είναι εξαιρετικά περιορισμένη, κυρίως διότι δεν δημιουργούνται τμήματα ανάλογα με τις αιτήσεις τους.

Στα μισά κατά προσέγγιση τμήματα Πληροφορικής διδάσκεται η ίδια ειδικότητα «τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής» και συνεπώς δεν υπάρχει η δυνατότητα επιλογής σύμφωνα με τις ανάγκες των υποψηφίων.

Σπάνια λειτουργούν περισσότερες από δύο διαφορετικές ειδικότητες ανά ΙΕΚ, με αποτέλεσμα να απαιτείται μετακίνηση σε μακρινές περιοχές σε αναζήτηση της επιθυμητής ειδικότητας.

Τα δημόσια ΙΕΚ έχουν δίδακτρα και τα ιδιωτικά ακόμα υψηλότερα, με συνέπεια να μην είναι προφανής η δυνατότητα φοίτησης, για τους έλληνες μαθητές των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων και τους αλλοδαπούς. Οι υποτροφίες απαιτούν υψηλή βαθμολογία ή και πολλές άλλες προϋποθέσεις, και είναι λίγες στον αριθμό.

Οι εκπαιδευτικές διέξοδοι των αποφοίτων από τα ΤΕΕ είναι πολύ περιορισμένες

Από όλα τα παραπάνω στοιχεία σχετικά με τις προϋποθέσεις εισαγωγής, είτε σε ΙΕΚ είτε σε ΤΕΙ, προβάλει πολύ αδύναμη η δυνατότητα συνέχισης των σπουδών για τους μαθητές της επαγγελματικής εκπαίδευσης:

·         Στα ΤΕΙ καταρχήν λόγω της ίδιας της δυσκολίας των πανελλαδικών εξετάσεων την οποία ίσως νοιώθουν αδύναμοι να υπερβούν οι μαθητές χωρίς συστηματική ενίσχυση είτε από την οικογένεια, είτε από το σχολείο και το κράτος, με συνέπεια ή να μην προσέρχονται σε αυτές, ή να παρουσιάζουν πολύ υψηλά ποσοστά αποτυχίας. Στη συνέχεια  η βαθμολογική βάση, ο περιορισμός των επιλογών σε ένα μόνο τομέα, ο περιορισμένος αριθμός θέσεων των ΤΕΙ που προορίζεται για τους απόφοιτους των ΤΕΕ και η αδυναμία φοίτησης σε σχολές εκτός του τόπου μόνιμης κατοικίας λόγω οικονομικών προβλημάτων, περιορίζουν εξαιρετικά αυτό το ενδεχόμενο, παρά το ότι βρίσκεται ανάμεσα στις προθέσεις μεγάλου αριθμού μαθητών που απευθύνονται στην επαγγελματική εκπαίδευση (στις εξετάσεις του 2004 μόνο το 12% των μαθητών Β’ κύκλου σπουδών των ΤΕΕ εισήχθη στα ΤΕΙ).

·         Στα ΙΕΚ ακολούθως, τα οποία να σημειώσουμε ότι δεν εμφανίζονται μέσα στις πρώτες προτιμήσεις των μαθητών τουλάχιστον μέχρι και τη Β’ τάξη του ΤΕΕ, λόγω του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν που ακυρώνει στην πράξη τη δυνατότητα συνέχισης σπουδών, και μάλιστα κατά προτεραιότητα, των μαθητών αυτών. Τα ιδιωτικά ΙΕΚ μπορούν να είναι «μία κάποια λύση» για μια πολύ μικρή μερίδα των αποφοίτων αυτής της κατηγορίας, στην οποία ίσως στρέφονται αναγκαστικά μετά από κάποια χρόνια «περιπλάνησης», προσδοκιών επιτυχίας στις εξετάσεις για τα ΤΕΙ που διαψεύδονται, και ταυτόχρονης επαγγελματικής απασχόλησης.

Αθήνα 9-2-07                                         Γιούλη Παπαλεωνίδα

Εκπαιδευτικός (Πληροφορικής) Δ. Ε.

Μέλος της Αγωνιστικής Παρέμβασης της ΣΤ’ ΕΛΜΕ Αθήνας.