Παρακολουθώ ως τηλεθεατής την βραδιά των εκλογών και καταγράφω από την τηλεόραση τις αντιδράσεις, τις αναλύσεις και τις επισημάνσεις δημοσιογράφων και πολιτικών καθώς και άλλων επωνύμων ανδρών και γυναικών. Αναζητώντας το μήνυμα των εκλογών προσπάθησα να παρακολουθήσω το σκεπτικό όλων των συμμετεχόντων. Φαντάζομαι ότι κι εσείς όπως κι εγώ δεν θα μπορέσατε να βγάλετε μια σαφή εικόνα, ως ανώνυμοι τηλεθεατές παρακολουθήσαμε για μια ακόμα φορά ερμηνείες κατά το συμφέρον των πολιτικών δυνάμεων, μια εικόνα που ερμηνεύεται με πολλούς και διάφορους τρόπους εκτός ίσως από εκείνο που πονάει πολύ να τον παραδεχτούμε. Νομίζω ότι για μια ακόμα φορά εκλέγουμε εκείνους που μας αξίζουν. Εκλέγουμε εκείνους που μας επέβαλαν ένα τρόπο αντίληψης και συμπεριφοράς που κάθε άλλο παρά ταιριάζει στο πολιτικό μας ήθος και την πολιτική μας συνείδηση. Σε πολλές περιπτώσεις την επόμενη μέρα θα μετανιώσουμε για την εκλογή αλλά δυστυχώς μετά την απομάκρυνση από το ταμείο και την κάλπη κανένα λάθος δεν αναγνωρίζεται. Ωστόσο τα βασικά ίσως σημεία αυτής της εκλογικής διαδικασίας είναι λίγο πολύ αναμενόμενα για εκείνους που θέλουν να εξετάζουν ψύχραιμα μια κατάσταση που αφορά την κοινωνική και πολιτική αντίληψη μιας κοινωνίας που χρόνια τώρα βρίσκεται σε κρίση.

            Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι η πολιτική περνά κρίση. Μια κρίση που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην λειτουργία των μέσων ενημέρωσης. Η ευθύνη γι’ αυτό είναι μεγάλη και γίνεται ακόμα μεγαλύτερη όσο αρνούμαστε να ανοίξουμε τη συζήτηση για τις ευθύνες που όλοι έχουμε για την κοινωνία που διαμορφώσαμε. Η κοινωνία μας αδιαφορεί για την πολιτική γιατί αυτό τη μάθαμε να κάνει. Τη μάθαμε να παρακολουθεί τη ζωή και την δραστηριότητα των επωνύμων, τη μάθαμε να απαξιώνει το ήθος και τις αξίες, να αρνείται την πολιτιστική της κληρονομιά, αναζητώντας παράλληλα πρότυπα και αξίες αμφίβολης ποιότητας και αισθητικής. Παράλληλα με ευθύνη της αριστεράς, όπως έχει ήδη επισημανθεί από πολλούς επώνυμους και ανώνυμους αναλυτές, καθιερώθηκε στη συνείδηση του κόσμου η αντίληψη ότι όλοι είναι ίδιοι. Από την άλλη μεριά η συνείδηση του κόσμου διαβρώθηκε από την βεβαιότητα ότι όσοι ασχολούνται με την πολιτική το κάνουν αποκλειστικά και μόνο για να κερδίσουν χρήματα, για να εξυπηρετήσουν συμφέροντα. Η απαξίωση της πολιτικής πέρασε και σε άλλους χώρους όπως ο συνδικαλιστικός, ο εκπαιδευτικός (απαξίωση της ιστορίας – της κατεξοχήν πολιτικής επιστήμης) και σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις τις καθημερινότητάς μας. Με βάση όλα αυτά είναι άξιο απορίας ότι ο κόσμος ασχολείται έστω και ελάχιστα με την πολιτική και είναι ακόμα πιο περίεργο που ορισμένοι άνθρωποι σε πείσμα των καιρών επιμένουν να καταλαβαίνουν τι συμβαίνει γύρω τους.

            Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι οι πολιτικές παρατάξεις που θέλουν να ονομάζονται αριστερές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο πολιτικός τους αντίπαλος είναι αποκλειστικά και μόνο το ΠΑΣΟΚ. Αυτή η αντίληψη τους έχει εγκλωβίσει εδώ και πολλά χρόνια σε πολιτικές αντιφάσεις και αντιλήψεις που δεν θα έμπαινα στον κόπο να τις σχολιάσω αν δεν είχαν επίπτωση στη ζωή όλων μας. Είναι εντυπωσιακό ότι οι πολιτικές παρατάξεις αυτές δεν ξεπέρασαν ποτέ το σοκ που τους προκάλεσε η πολιτική του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, μια πολιτική που τους στέρησε την μονοπωλιακή εκμετάλλευση των «μη προνομιούχων» (αναγνώριση της Εθνικής αντίστασης, αποκατάσταση των κοινωνικών ομάδων που ήταν αποκλεισμένες από τα δημόσια αξιώματα, κλείσιμο της «ψαλίδας» με σταδιακή και σταθερή αύξηση των εισοδημάτων των χαμηλότερων και μέσων κοινωνικών ομάδων) . Από την άλλη μεριά το ΠΑΣΟΚ στηρίχθηκε σε πολλές περιπτώσεις σε ανθρώπους που δεν δικαίωσαν τις προσδοκίες και φέρθηκαν σε άλλες περιπτώσεις αλαζονικά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις δεν είχαν το απαραίτητο ηθικό ανάστημα για να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις των θέσεων και των ρόλων που ανέλαβαν. Όλα αυτά αν τα αναλογιστούμε σε μια βάση εικοσαετίας μπορούμε να βγάλουμε πολλά και ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

            Μια ακόμα διαπίστωση είναι αυτή που προέρχεται από τον επαγγελματικό μας χώρο. Η παιδεία εδώ και πολλά χρόνια έπαψε να παίζει τον ουσιαστικό και βασικό της ρόλο. Δεν μορφώνει πια, απλά παραμορφώνει. Ο νέος άνθρωπος έρχεται στο σχολείο όχι για να μάθει, αλλά απλά και μόνο για να κωδικοποιήσει τη γνώση με τέτοιο τρόπο ώστε να πετύχει σε κάποιες εξετάσεις. Αν δεχτούμε ότι αυτή η κατάσταση έχει διαμορφωθεί εδώ και πολλά χρόνια, τότε μπορούμε εύκολα να ερμηνεύσουμε το αποτέλεσμα αυτών των εκλογών, όπως και ίσως και άλλων εκλογικών αναμετρήσεων που θα έλθουν στο μέλλον. Ο κόσμος πια είναι απρόβλεπτος και δεν επιλέγει με πολιτικά και ιδεολογικά κριτήρια, έχασε την αίσθηση του κοινωνικού συμφέροντος και αναζητά λύσεις ατομικές λύσεις. Το χειρότερο είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πλέον αδιαφορούν για όσα συμβαίνουν γύρω τους και όσους ασχολούνται με τα κοινά τους βλέπουν καχύποπτα. Αυτή η κοινωνία που διαμορφώσαμε είναι σε αφασία και δεν πρόκειται να βγει από την κρίση παρά μόνο με βαθιές και ριζικές αλλαγές.

            Θα ήθελα να προσθέσω και μια ακόμα παράμετρο. Αυτή που αφορά την ψήφο των οικονομικών μεταναστών και των άλλων μειονοτήτων. Η πλειοψηφία τους προέρχεται από χώρες που ανήκαν κάποτε στο λεγόμενο «Ανατολικό μπλοκ». Μια ματιά στα εκλογικά αποτελέσματα των χωρών αυτών είναι αρκετή για να μας εξηγήσει τον τρόπο που ψηφίζουν και τις πολιτικές τους τοποθετήσεις. Δυστυχώς τα επιτελεία ορισμένων κομμάτων δεν έχουν ακόμα το θάρρος να παραδεχτούν ότι πια σε μεγάλο βαθμό οι πολιτικές μας επιλογές θα εξαρτώνται και από τη δική τους τοποθέτηση και αυτή δεν λειτουργεί με βάση τα πολιτικά δεδομένα των πρώτων δεκαετιών της μεταπολίτευσης.

            Προσωπικά με απογοητεύει βαθύτατα η κατάσταση αυτή γιατί δεν βλέπω προοπτικές εξόδου, στο άμεσο μέλλον, από μια κρίση που δυστυχώς αναπαράγεται από το κυρίαρχο επικοινωνιακό μέσο της εποχής μας. Λυπάμαι ακόμα γιατί οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου δεν έχουν τη δύναμη και την ζωντάνια να βγουν από την κρίση επενδύοντας στον μόνο χώρο που μπορεί να αλλάξει κάποτε τα δεδομένα, εκείνο της παιδείας. Ειδικά για την πόλη μου τη Θεσσαλονίκη λυπάμαι γιατί φαίνεται ότι έχασε μια ακόμα ευκαιρία να απεγκλωβιστεί από τους ανθρώπους εκείνους που της άλλαξαν το φρόνιμα και την φυσιογνωμία. Δυστυχώς όσο κι αν φαίνεται ότι η πόλη έχει ένα χαρακτήρα εσωστρεφή και τοπικιστικό η αλήθεια είναι ότι ελάχιστοι κάτοικοί της έχουν πια τη δυνατότητα να καταλάβουν τους εσωτερικούς της ρυθμούς, ότι η πόλη έγινε «μεγάλη» χάρη στην πολυπολιτισμικότητά της, ότι απέκτησε το χαρακτήρα της γιατί σ’ αυτήν έζησαν άνθρωποι που δεν δίστασαν να την αγαπήσουν, όπως ο Γ. Ιωάννου, ο Μ. Αναγνωστάκης, και μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων που μας έδειξε μέσα από τα μάτια της τι σημαίνει πολιτισμική προσφορά. Σήμερα δυστυχώς οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης δεν έχουν αναμνήσεις παιδικές δεμένες με την πόλη, δεν μπορούν να την καταλάβουν, δεν την αγαπούν. Αν το έκαναν δεν θα πρότειναν να αποκτήσει η πόλη «Μετρό» απλά και μόνο γιατί το έχει και η Αθήνα, δεν θα πρότειναν την κατασκευή υποθαλάσσιας αρτηρίας, δεν θα έκοβαν την πόλη από τη φυσική της συνέχεια στα παράλια του κόλπου με την επέκταση του αεροδρομίου. – λύση θα ήταν η μετεγγατάστασή του δυτικά έξω από τη βιομηχανική ζώνη- και φυσικά αν γνώριζαν την αξία της θα έκαναν πολύ περισσότερα για να την αναδείξουν ως τουριστικό προορισμό, με την ανάδειξη και την προβολή των μοναδικών της αρχαιοτήτων, ανάλογης αξίας με εκείνων της Ρώμης ή της Κωνσταντινούπολης. Η πόλη περνά την κρίση των μεγαλουπόλεων που αναπτύσσονται χωρίς υποδομές και σχεδιασμό, την κρίση που πέρασε η Αθήνα στις δεκαετίες 70- 90.

Θα ήθελα πραγματικά να άκουγα κάποιον από τους πολιτικούς μας  ηγέτες να σχολιάζει με αυτή τη λογική τις πολιτικές εξελίξεις, αλλά μάλλον θα πρέπει να περιμένω πολλά χρόνια ακόμα. Οι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν στα ΜΜΕ και ειδικά την Τηλεόραση μπορούν αν θέλουν να γίνουν πολιτικοί εκφραστές μιας άλλης πολιτικής ηθικής νομίζω ότι μπορούν να είναι αποτελεσματικότεροι μεταφέροντας κι αυτές τις απόψεις στα πλαίσια των συζητήσεών με τους πολιτικούς μας «εκφραστές», το ζήτημα είναι αν θέλουν να το κάνουν. Εμείς δυστυχώς δεν ακουγόμαστε…

Με εκτίμηση

Μανόλης Ορφανουδάκης Φιλόλογος – Ιστορικός, βυζαντινολόγος.