Νηπιαγωγείο και Διαθεματικό «νέο» πρόγραμμα:

Ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με τις …προοδευτικότερες θεωρίες!

Πώς (και τι) να αντιταχθεί σε ένα πρόγραμμα που με σημαία τις θεωρίες του Βιγκότσκι, χαράζει στόχους όπως η βιωματική μάθηση, η ενεργή συμμετοχή στην οικοδόμηση της γνώσης, ή όπως «να φεύγουν τα νήπια ευχαριστημένα από το νηπιαγωγείο;

Η αλήθεια είναι ότι τα πράγματα μπερδεύονται λιγάκι στο νηπιαγωγείο.

Κάτι η χρεοκοπία του παλιού αναλυτικού (και όχι μόνο αφού το πρόβλημα του σχολείου δεν αρχίζει ούτε τελειώνει με τα αναλυτικά προγράμματα), κάτι η περίφημη επιστημονική-επαγγελματική αναβάθμιση του ρόλου του/της νηπιαγωγού, κάτι από την χρόνια καλλιεργημένη στάση να λειτουργούν οι νηπιαγωγοί σε μια εκπαιδευτική νησίδα (στοιχείο όχι αβάσιμο, τουλάχιστο μέχρι σήμερα), κάτι από όλα τα παραπάνω, δημιουργούν ένα κλίμα μπερδέματος και αμηχανίας.

Το «κοντράστ» με την πραγματικότητα όμως είναι και εδώ αμείλιχτο.

Πρώτα-πρώτα (και από παιδαγωγικής απόψεως) δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ένα σχολείο «μαθητικοκεντρικό» είναι καλύτερο από ένα σχολείο «δασκαλοκεντρικό» μέσα στις σημερινές συνθήκες (και σε κάθε συνθήκη) όπου οι σχέσεις αλληλεπίδρασης είναι ευρύτερες από αυτές της σχολικής αίθουσας.

Αλλά και για τα καπιταλιστικά παιδαγωγικά δεδομένα η διαθεματική προσέγγιση σήμερα σε πολλές χώρες έχει ξεπεραστεί.

Αντίθετα χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα μέσα από μορφές τύπου «ευέλικτης ζώνης» για να παράγει μια πιο φτηνή σε κόστος εκπαίδευση και να κατηγοριοποιήσει τις σχολικές μονάδες (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Πορτογαλία).

Επιπρόσθετα, θα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα πως ενώ στο ερευνητικό επίπεδο και σ` αυτό της εφαρμογής η γνώση και η παραγωγή της είναι κατακερματισμένη ανάμεσα σε διάφορους ανταγωνιστικούς κλάδους και σχολές (αυτά συμβαίνουν στο σημερινό κοινωνικό σύστημα και αντανακλούν τον σημερινό καταμερισμό εργασίας) , στο εκπαιδευτικό επίπεδο υιοθετείται η …διεπιστημονικότητα! Με την επίσημη μάλιστα πρωτοβουλία του ίδιου του συστήματος.

Θα μπορούσαμε βέβαια και να συνεχίζαμε για το θεωρητικό πασπαρτού τον νέου ΔΕΠΣ (από τον Βιγκότσκι μέχρι την οικοσυστημική) αλλά επειδή θα μακρηγορούσαμε ας …επιστρέψουμε στο νηπιαγωγείο. Στο πραγματικό, υλικό νηπιαγωγείο της ελληνικής πραγματικότητας.

Θα θέσω ένα δίλημμα:

Δύο πράγματα μπορεί να συμβαίνουν με το νέο ΔΕΠΣ.

Ή η «νησίδα» που λέγεται νηπιαγωγείο αναβαθμίζει το ρόλο της ως νησίδα και μετατρέπεται σε ένα κύτταρο μορφωτικής επανάστασης και εναλλακτικής προσέγγισης της γνώσης οπότε τα νήπια που θα ενταχθούν αργότερα στο γνωστό ανταγωνιστικό σχολείο θα υποστούν ένα πολιτισμικό σοκ…

Ή η αλλαγή που επιχειρείται δεν είναι και τόσο ασύμβατη με το πνεύμα των αλλαγών στην πρωτοβάθμια και την δευτεροβάθμια εκπαίδευση (γυμνάσιο) καθώς κινείται από θεωρητικής απόψεως τουλάχιστο, στις ίδιες ατραπούς.

Εξάλλου αποτελεί διακήρυξη της αλλαγής των βιβλίων στο δημοτικό η σύνδεση με τις διαδικασίες στην προσχολική αγωγή (γλώσσα, μαθηματικά) και λαμβάνεται υπόψη στα νέα βιβλία της πρώτης δημοτικού.

Ως γνωστό, με «σημαία» την άποψη του Βιγκότσκι ότι η μάθηση οδηγεί την ανάπτυξη η ύλη της τρίτης δημοτικού κατεβαίνει στη δευτέρα και τα «δευτεράκια» πρέπει να ξέρουν τους αριθμούς μέχρι τη χιλιάδα!

Αντιμετωπίζοντας συνεπώς την συγκεκριμένη πραγματικότητα μιας ενιαίας πολιτικής στην εκπαίδευση κάθε νηπιαγωγός «παλιότερης» ή «νεώτερης» προσέγγισης οφείλει να απαντήσει σε τρία τουλάχιστο ερωτήματα:

1. Τα μορφωτικά στοιχεία που ζητά το νέο ΔΕΠΣ να «αναδυθούν» από τα νήπια όπως η αρκούδα στο βάθος της σπηλιάς, ποια νήπια τα διαθέτουν έτοιμα;

Μήπως αυτό το κλίμα της «ομαδοσυνεργατικής» στις συγκεκριμένες εκπαιδευτικές- και όχι μόνο- συνθήκες, θα αναδεικνύει αυτούς που ήδη είναι έτοιμοι να αναδειχθούν, σκιάζοντας ουσιαστικά τους αδύναμους μέσα από την ψευδαίσθηση της ομαδικής συμμετοχής;

Πρόκειται για τον ίδιο τρόπο που η ψυχαναγκαστική πίεση στα νήπια για να παράγουν «ιδέες» μπορεί να δημιουργήσει αυταπάτες δήθεν βιωματικής συμμετοχής, πολύ χειρότερες από αυτές του παλιού αναλυτικού προγράμματος (τα παραδείγματα αφθονούν με τα «γιαλαντζί πρότζεκτ» που εφαρμόζονται αδιακρίτως εδώ και εκεί). Οδηγεί κάτι τέτοιο ή όχι, σε ένα ταξικότερο σχολείο;

2. Γνωρίζοντας μάλιστα τις υλικές συνθήκες των νηπιαγωγείων και τις περιοχές μέσα  στις οποίες λειτουργούν, ποια νηπιαγωγεία διαθέτουν το καλύτερο και πιο πρόσφορο «υλικό» για να διακριθούν σε αυτή την πορεία;

3. Τέλος οι τεράστιες επιστημονικές, καλλιτεχνικές, συμβουλευτικές (μέχρι και παρεμβάσεις συμβουλευτικού χαρακτήρα πέρα από το σχολείο στις σχέσεις γονέων-νηπίων προτείνει το πρόγραμμα) ικανότητες που προϋποθέτει το νέο ΔΕΠΣ για τον/την νηπιαγωγό, πόσο στοχοποιούν και δαιμονοποιούν τον/την νηπιαγωγό για την χρεοκοπία της προσχολικής και της γενικότερης βασικής εκπαίδευσης;

Πιο συγκεκριμένο γίνεται το τοπίο των «καινοτόμων αλλαγών» όταν έχουμε ένα νηπιαγωγείο ήδη επιβαρημένο από το ολοήμερο πρόγραμμα.

Ας φανταστεί κάθε νηπιαγωγός την καταναγκαστική λειτουργία ενός τέτοιου «βιωματικού» προγράμματος σε συνθήκες αξιολόγησης-χειραγώγησης των εκπαιδευτικών και ανταγωνισμού των σχολικών μονάδων.

Μήπως τα «πορτφόλια» και η συνεχής παρατήρηση των νηπίων, η παντελής ουσιαστικά κατάργηση του νηπιαγωγείου ως «κήπου» δεν αποτελεί προοίμιο της ουσιαστικής και πρακτικής σχολειοποίησής του;

Είναι άσχετο αυτό με τις προτάσεις ΕΣΥΠ για μόνιμους φακέλους των μαθητών που θα τους ακολουθούν από τις μικρότερες βαθμίδες και για όλη τους την εκπαιδευτική ζωή;

Δεν θα αποτελούν ένα πρώτης τάξεων υλικό για την πιθανή αξιολόγηση των νηπιαγωγών που ως γνωστό ούτε ελέγχους δίνουν ούτε τεστ επιβάλλουν στα νήπια.;

Μιλάμε για συγκεκριμένο εκπαιδευτικό-κοινωνικό πλαίσιο εφαρμογής (ανεξάρτητα από προθέσεις) και όχι για τις πιθανές θεωρητικές (συχνά μεγαλεπήβολες) προθέσεις των συγγραφέων, κάποιων συμβούλων ακόμα και συναδέλφων που υπερασπίζονται το νέο ΔΕΠΣ και το θεωρητικό του πλαίσιο.

Είναι καιρός για μας τους νηπιαγωγούς να μετακινηθούμε λίγο από τη νησίδα μας.

Η πραγματικότητα εξάλλου φροντίζει να μετακινεί τη …νησίδα!

 Σεπτέμβρης 12-09-2006

Δημήτρης Μάνος-νηπιαγωγός, μέλος των Αγωνιστικών Κινήσεων Εκπαιδευτικών.