Παραμονή 25ης Μάρτη...



Σκοπός των εορτασμών και των επετείων δε θα έπρεπε να είναι τόσο η εξύμνηση των κατορθωμάτων της φυλής μας, μα κυρίως η συντήρηση της ιστορικής μνήμης, η διάσωση της συλλογικής κληρονομιάς. Χωρίς ιστορία δεν υπάρχει παρελθόν και το παρελθόν είναι η κληρονομιά ενός λαού! Επιπλέον, η ιστορική γνώση είναι γνώση πολύτιμη για το μέλλον μιας και θα έπρεπε να μας παραδειγματίζει. Ο γνώστης της Ιστορίας θα παρατηρήσει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται κατά τρόπο ανησυχητικό. Αν σκεφτούμε π.χ. τον κόσμο μας μετά την κατάρρευση των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού, τότε τα κάθε λογής εθνικιστικά, αυτονομιστικά και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα καθώς και η νέα διάρθρωση των κρατών, θα μας θυμίσουν παλιές ταραγμένες εποχές.

Αν αναφερθούμε μάλιστα σε πρόσφατα γεγονότα, όπως το κράτος του Ιράκ απέναντι σ' έναν δυσανάλογα δυνατό αντίπαλο, την Αμερική, ένα κίνημα υπό μορφή ανταρτοπόλεμου, εγκαταλειμμένο από τη διεθνή κοινότητα, ριγμένο σε μια άπελπι προσπάθεια για ελευθερία, μας θυμίζει το δικό μας 1821 όταν μια χούφτα Έλληνες υποχρεώθηκαν από τις συνθήκες να διεξάγουν μόνοι έναν αγώνα άνισο και γι αυτό τόσο ηρωικό. Ας μου επιτραπεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή:
Μέσα στο δυσμενές κλίμα της Ιερής Συμμαχίας (Ρωσία, Πρωσία, Αυστρία) που αντιδρούσε σθεναρά στις επαναστατικές ιδέες και τα κινήματα (εθνικά ή ταξικά) που θα απειλούσαν ν' ανατρέψουν την υπάρχουσα κατάσταση (αυτοκρατορίες), υπήρξε εντούτοις ένα γενικευμένο επαναστατικό ρεύμα που εκφράσθηκε στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Μεσόγειο με επίκεντρα την Ισπανία, τη Νεάπολη (το κίνημα των Καρμπονάρων) και την μετέπειτα Ελλάδα.

Εκτός της Ελληνικής, όλες οι άλλες επαναστάσεις καταπνίγηκαν. Η Ελληνική επανάσταση συντελέσθηκε μετά από άλλες μικρότερες επαναστάσεις και εξεγέρσεις και αδιάκοπη σχεδόν ανταρσία πάνω στα βουνά (κλέφτες & αρματολοί). Στην επιτυχία της συνέβαλαν οικονομικοί, κοινωνικοί και ιδεολογικοί παράγοντες: την εποχή εκείνη οι περισσότεροι Έλληνες έμοιαζαν με άλλες ξεχασμένες πολεμικές, αγροτικές τάξεις και φυλετικές ομάδες της Βαλκανικής χερσονήσου. Μια μερίδα τους όμως αποτελούσε διεθνή εμπορική και διοικητική τάξη εγκατεστημένη σε παροικίες ή κοινότητες σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία και πέρα από αυτή. Η γλώσσα της ορθόδοξης εκκλησίας στην οποία ανήκαν οι περισσότεροι Βαλκανικοί λαοί, ήταν η Ελληνική και Έλληνες επάνδρωσαν τα υψηλότερα κλιμάκια της υπό τον Έλληνα Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Επίσης, Έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι διοικούσαν, ως υποτελείς πρίγκιπες, τις παραδουνάβιες ηγεμονίες (σημερινή Ρουμανία). Μεταξύ του 1770 και 1807 οι τρεις Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι κλόνισαν την Οθωμανική αυτοκρατορία και έδωσαν φτερά στα ένοπλα κινήματα της Βαλκανικής.

Οι ευνοϊκοί όροι εργασίας καθιερωμένοι από τις Ρωσοτουρκικές συνθήκες (Κιουτσούκ-Καϊναρτζή) συνέτειναν στην άνοδο της Ελληνικής ναυτιλίας και του εμπορίου. Έτσι, η εμπορική ναυτιλία των Ελλήνων προετοίμαζε τον πολεμικό τους στόλο για τον πόλεμο της ανεξαρτησίας.

Εξάλλου η Γαλλική επανάσταση διέδωσε (ενστάλαξε) την επαναστατική αστική ιδεολογία σε όλη την Ευρώπη και το κίνημα του Ελληνικού Διαφωτισμού (με κυριότερο εκπρόσωπό του τον Κοραή) που ξεκίνησε από τις παροικίες του εξωτερικού και μέσα από τη μάχη ενάντια στο σκοταδισμό και την συντήρηση, προετοίμασε ιδεολογικά τον αγώνα.

Αποφασιστικός όμως κινητήριος μοχλός της επανάστασης που συνέβαλε στην οργάνωση των μαζών και μορφοποίησε σε πολιτική πρακτική την επαναστατική ιδεολογία υπήρξε η Φιλική Εταιρεία. Όπως πρωτύτερα ο Ρήγας Φεραίος μέσα από την πολιτική επαναστατική φιλολογία του και την δράση του, έτσι και η Φιλική έταξε σαν σκοπό της την ένοπλη εθνικοαπελευθερωτική εξέγερση των Ελλήνων που όμως θα ήταν παμβαλκανικού χαρακτήρα. Το σχέδιο αυτό για ταυτόχρονη εξέγερση στην Βαλκανική απέτυχε, όμως η Φιλική Εταιρεία κατάφερε να οργανώσει τον ένοπλο αγώνα. Η Ελληνική επανάσταση αναγκάσθηκε τελικά να βαδίσει (αυθύπαρκτη) μόνη της. Το φορτίο που σήκωνε ήταν εξαιρετικά βαρύ και πέτυχε χάρη στον ηρωισμό μα και στον τελικά ευμενή εξωτερικό παράγοντα (φιλελληνισμός). Στην ουσία ο Φεραίος πρόβαλε τον αγώνα των Ελλήνων ως την διαπάλη ανάμεσα στη φωτισμένη Δύση και τη σκοταδιστική Ανατολή: σε θεωρητικό επίπεδο με προπαγανδιστικά άρθρα, καλλιτεχνική έκφραση και πρακτικά με σύσταση επιτροπών και αποστολή ξένων μαχητών προς βοήθεια των αγωνιζομένων Ελλήνων.

Η Ελληνική επανάσταση βάδισε μέσα από έριδες ταξικού χαρακτήρα ανάμεσα στα λαϊκά στοιχεία και στις δυνάμεις της συντήρησης όπως οι κοτζαμπάσηδες που διαρκώς τη σαμποτάριζαν με σκοπό να παγιώσουν τον δικό τους μηχανισμό εξουσίας σε βάρος της λαϊκής κυριαρχίας. Αυτή η ταξική πάλη οδήγησε σε δύο εμφύλιους πολέμους που έφεραν την επανάσταση στο χείλος του γκρεμού. Αυτή κατάφερε να σωθεί και να επικρατήσει χάρη στο μεγαλείο, στη στρατιωτική και διπλωματική ευφυία κάποιων αρχηγών της όπως ο Κολοκοτρώνης καθώς και στην επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων που είχαν συμφέροντα στη Μεσόγειο. Έτσι στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, ο συμμαχικός στόλος (Άγγλοι, Γάλλοι, Ρώσοι) κατατρόπωσαν τον Τουρκικό και στερέωσαν οριστικά την Επανάσταση.

Καθόλη τη διάρκεια του αγώνα ανεδείχθησαν μεγαλειώδεις μορφές όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας, η Μπουμπουλίνα, ο Κανάρης κ.ά. αλλά και πολλοί προδότες όπως οι περισσότεροι κοτζαμπάσηδες και ο κακός δαίμονας της επανάστασης, ο Φαναριώτης Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Κάθε ιστορία έχει τις μαύρες σελίδες της. Αυτό όμως δεν αναιρεί το μεγαλείο μιας επανάστασης χάρη στην οποία υπάρχει σήμερα ελεύθερο Ελληνικό κράτος.

Παραμονή της 25ης Μαρτίου, που αναβιώνει παραδόξως η γέννηση νέων συμμαχιών (όπως της Ιταλίας με τις ΗΠΑ) αντιλαμβανόμαστε ότι ζούμε σε πολύ δύσκολη εποχή. Η αρχή της χιλιετίας βρήκε τον πλανήτη να συνταράζεται από άκρη σε άκρη από εμφύλιους και εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους, αυτονομιστικά ή εθνικιστικά κινήματα και κάθε λογής συμπλοκής.

Σε καθέναν από εμάς έχει δοθεί ένα πιστεύω και μία αποστολή, κληρονομήσαμε από τη πλευρά των προγόνων μας την ιστορία και τη γλώσσα μας, ορισμένες ιδιότητες, καλές και κακές, ευχάριστες και δυσάρεστες, ταλέντα και ελλείψεις και είμαστε όλα αυτά μαζί! Tη μοναδική αυτή κληρονομιά πρέπει να την κάνουμε δική μας και να την ζήσουμε μέχρι τέλους, να την κάνουμε να δώσει τους καρπούς της και τέλος να την επιστρέψουμε περισσότερο και όχι λιγότερο άρτια!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Τάσος Βουρνάς "Ιστορία της νεώτερης & σύγχρονης Ελλάδας" (Τόμος Α')
Ερικ Χόμπσμπαουμ "Η εποχή των επαναστάσεων" (1789-1848)
Βασίλης Ραφαηλίδης "Ιστορία(κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού κράτους".