Παιδαγωγικός Όμιλος

Παρεμβάσεις Κινήσεις Συσπειρώσεις Π.Ε.

 

www.paremvasis.gr

Στη σκιά των μεγάλων εκδοτικών οίκων...

Nέα βιβλία – παλιές συνήθειες

Λίγοι μόνο μήνες απομένουν μέχρι το Σεπτέμβρη, όπου αναμένεται η εισαγωγή των νέων βιβλίων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και όλα δείχνουν ότι τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν θα είναι μεγαλύτερα από αυτά που επιδιώκεται να λυθούν. Αγνοήθηκε προκλητικά η ανάγκη για συγγραφή σύγχρονων βιβλίων με όρους συντονισμού και συνεργασίας των συγγραφικών ομάδων, στα πλαίσια μιας ανοιχτής, δημόσιας συζήτησης για τα προβλήματα, τις δυνατότητες και τις αδυναμίες των παλιών βιβλίων. Οι εκπαιδευτικοί της βάσης, θα είχαν πολλά να καταθέσουν σε μια τέτοια συζήτηση, καθώς είναι εκείνοι που οσμώθηκαν στην πράξη με τα παλιά βιβλία και θα κληθούν να διδάξουν τα νέα.  Το περιβάλλον ανταγωνισμού και «προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας» (δηλ. των κερδών τους) που επέβαλαν οι εκδοτικοί οίκοι μέσα από τη διαδικασία των διαγωνισμών, δεν άφησε περιθώρια για τέτοιες πολυτέλειες.  Οι συγγραφικές ομάδες των βιβλίων δεν είχαν καμία απολύτως επαφή μεταξύ τους, ούτε σε επίπεδο τάξης, ούτε σε επίπεδο μαθήματος, με συνέπεια να γελοιοποιείται κάθε επαγγελία «διαθεματικής προσέγγισης». Τα βιβλία που είναι έτοιμα εδώ και μήνες, παρέμεναν επτασφράγιστο μυστικό μέχρι χτες, αντί να δημοσιευτούν στο διαδίκτυο έγκαιρα και να διανεμηθούν στους εκπαιδευτικούς στα πλαίσια μιας ουσιαστικής ενημέρωσης – επιμόρφωσης.

 Ολόκληρη η διαδικασία της ανάθεσης, συγγραφής, διανομής και υποδοχής των νέων βιβλίων σχεδιάζεται και υλοποιείται με βάση τους νόμους της αγοράς και όχι τις ανάγκες των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Η διαδικασία των διαγωνισμών και επομένως, η επιλογή της ανάθεσης των νέων βιβλίων, σε συγγραφικές ομάδες των μεγάλων εκδοτικών οίκων που κυριαρχούν στο χώρο της εκπαίδευσης, ήταν το καθοριστικό στοιχείο που διαμόρφωσε τις εξελίξεις. Η πολιτική ευθύνη για αυτή την επιλογή βαραίνει τόσο την προηγούμενη όσο και τη σημερινή κυβέρνηση και αποτελεί την αιτία των περισσότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Ολημερίς το χτίζανε...

Οι συναντήσεις του ΔΣ της ΔΟΕ με την ηγεσία του Π.Ι. και με το προεδρείο της Ένωσης Σχολικών Συμβούλων, επιβεβαίωσαν τις αρχικές μας εκτιμήσεις και επιπλέον, ανέδειξαν μια σειρά από προβλήματα στη διαδικασία διανομής και υποδοχής των νέων βιβλίων και αποκάλυψαν την απόλυτη απουσία οποιουδήποτε σχεδιασμού ενημέρωσης - επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών.

Συγκεκριμένα :

√              Για την επόμενη σχολική χρονιά, προγραμματίζεται η εισαγωγή μόνο 29 νέων βιβλίων (από τα 52). Έτσι, παλιά και νέα βιβλία θα χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα  ακόμα και στην ίδια τάξη. Να υπενθυμίσουμε ότι τα νέα βιβλία (υποτίθεται ότι) ξεκίνησαν να γράφονται το 2001. Ούτε το γεφύρι της ¶ρτας...

√              Η μόνη επιμορφωτική δράση που υλοποιήθηκε μέχρι τώρα, είναι το τριήμερο σεμινάριο, που διοργανώθηκε στις 12, 13 και 14 Δεκέμβρη για τους Σχολικούς Συμβούλους. Σεμινάριο που υλοποιήθηκε χωρίς να έχουν οι Σχ. Σύμβουλοι τα νέα βιβλία στη διάθεσή τους και χαρακτηρίστηκε τουλάχιστον ανεπαρκές. Από κει και πέρα, δεν προβλέπεται καμιά διαδικασία ενημέρωσης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών ούτε έχει προβλεφθεί καμιά χρηματοδότηση σχετικής επιμορφωτικής δράσης. Κανένα σχέδιο και καμιά στρατηγική υποδοχής των νέων βιβλίων. Αν π.χ. κάποιος Σχολικός Σύμβουλος πάρει την πρωτοβουλία να οργανώσει σχετικό σεμινάριο, θα πρέπει να πληρώσει από την τσέπη του τα όποια έξοδα ή να  για να καλέσει συγγραφείς των βιβλίων.

√              Αν όλα πάνε «καλά», (πράγμα μάλλον απίθανο) χρειάζονται πάνω από πέντε μήνες για την εκτύπωση των βιβλίων. Απαιτούνται τουλάχιστον δυο μήνες για να οργανωθεί διεθνής διαγωνισμός και τουλάχιστον τρεις μήνες για την εκτύπωσή τους. Αν πάρουμε υπόψη τις συνήθεις ενστάσεις, προβλήματα, καθυστερήσεις, κλπ. καλό Σεπτέμβρη δηλαδή. Όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά, «τα βιβλία θα έρχονται σταδιακά μετά την έναρξη των μαθημάτων» !  Αυτό σημαίνει πρακτικά, ότι οι εκπαιδευτικοί που καλούμαστε να διδάξουμε τα νέα βιβλία, θα τα δούμε για πρώτη φορά μαζί με τους μαθητές μας.

There’s too much confusion, I can’t get no relief.

Businessmen, they drink my wine, plowmen dig my earth…

Ταυτόχρονα με όλα αυτά :

1.         Το τεράστιο κενό της ενημέρωσης και της επιμόρφωσης πάνω στα νέα βιβλία, σπεύδει να καλύψει η τσαχπίνα ιδιωτική πρωτοβουλία. Ήδη, εκδοτικοί οίκοι που συμμετείχαν στη συγγραφή των νέων βιβλίων, πραγματοποιούν ενημερωτικές συναντήσεις παρουσίασης, αξιοποιώντας τις συγγραφικές ομάδες. Αντίστοιχη κινητικότητα παρατηρείται και στα ιδιωτικά σχολεία, όπου διοργανώθηκε στις αρχές Φλεβάρη σεμινάριο επιμόρφωσης 400 εκπαιδευτικών της ιδιωτικής εκπαίδευσης με τη συμμετοχή συγγραφέων των νέων βιβλίων.

2.         Τα βιβλία δασκάλου στο μάθημα της Γλώσσας, με απόφαση του Π.Ι., δεν ξεπερνούν τις 50 σελίδες, με αποτέλεσμα να είναι τουλάχιστον ανεπαρκή σε πληροφορίες και υλικό. Κι αυτό το κενό θα το καλύψουν (ποιός άλλος ;) οι εκδοτικοί οίκοι με τα βοηθήματα που ήδη ετοιμάζουν.

3.         Ακόμα και η δημοσίευση των βιβλίων στην ιστοσελίδα του Π.Ι. έχει καθυστερήσει αρκετούς μήνες. Ενώ το Π.Ι. είχε δεσμευθεί ότι θα δημοσιεύσει στην ιστοσελίδα του τα βιβλία από τον Οκτώβρη, χρειάστηκε να φτάσουμε στα μέσα Γενάρη για να δημοσιευτεί ένα μέρος μόνο των βιβλίων.

4.         H οργάνωση του νέου Αναλυτικού Προγράμματος δεν θεμελιώνεται σε θέματα, αλλά στην κατάκτηση περιεχομένων και ικανοτήτων που προβλέπει η διδασκαλία των ξεχωριστών μαθημάτων. Η ψευδεπίγραφη «διαθεματικότητα» του Προγράμματος Σπουδών, υποστηρίζεται από την αφοπλιστική «θεωρία της μεσοτοιχίας» που προβάλλεται επίσημα από κείμενα μελών του Π.Ι. και εφαρμόζεται με τα τετράδια εργασιών που συνοδεύουν τα νέα βιβλία (το παράδειγμα των τετραδίων εργασίας της Ιστορίας είναι το πιο χαρακτηριστικό). Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, «η γνώση εξελίσεται ταχύτατα και γι’ αυτό είναι αδύνατο να συμπεριληφθεί στο πλαίσιο των παραδοσιακών συμβατών ορίων των γνωστικών αντικειμένων. Αυτή η επιπλέον γνώση λοιπόν, εγκαθίσταται στα μεσοδιαστήματα των συμβατικών επιστημονικών πεδίων». Κάπου εδώ λοιπόν, το κενό της «μεσοτοιχίας» γλώσσας και μαθηματικών, έρχονται να καλύψουν οι «διαθεματικές προσεγγίσεις» του Π.Ι. Και μεις που νομίζαμε ότι στη διαθεματική προσέγγιση , ο σχεδιασμός ξεκινά από ένα κεντρικό θέμα και προχωρά με τον προσδιορισμό των ιδεών (εννοιών), που σχετίζονται με το θέμα, καθώς και δραστηριοτήτων οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να διερευνήσουν αυτές τις ιδέες…

5.         Δεν υπήρξε πρόβλεψη ούτε για πιλοτική φάση εισαγωγής, αλλά ούτε για φάση διόρθωσης των βιβλίων. Δεν προβλέπεται για παράδειγμα μετά από δυο χρόνια και αφού θα έχουν επισημανθεί λάθη, παραλείψεις, αδυναμίες, να ανατυπωθούν τα βιβλία με διορθώσεις, συμπληρώσεις κλπ.

6.         Δεν υπήρξε καμιά διαδικασία αποτίμησης των παλιών βιβλίων, καμιά σκέψη έστω να οργανωθεί μια δημόσια συζήτηση, ή πολύ περισσότερο να ζητηθεί η γνώμη των μάχιμων εκπαιδευτικών της βάσης. Η συμμετοχή εκπαιδευτικών στις τριμελείς επιτροπές έγκρισης των βιβλίων δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να υποκαταστήσει τη δημόσια, καθολική και ανοιχτή συμμετοχή των μάχιμων εκπαιδευτικών. Όλοι εμείς, που διδάξαμε χρησιμοποιώντας τα παλιά βιβλία και που σύντομα θα κληθούμε να διδάξουμε τα καινούρια, δεν ερωτηθήκαμε ποτέ από κανέναν. Για μια ακόμα φορά, ο εκπαιδευτικός της πράξης, αντιμετωπίζεται όχι σαν ενεργό υποκείμενο, αλλά σαν αντικείμενο που καλείται μοιραία και άβουλα, παθητικά και άκριτα, να διδάξει τα νέα βιβλία που κάποιοι άλλοι σχεδίασαν χωρίς ζητήσουν καν τη γνώμη του.

Ποιος να ‘ναι αυτός ο Κύριος Κανείς ;

«Το πλήθος των νέων βιβλίων και τα πολλά προβλήματα που δημιουργούνται με τη μαζική ανανέωσή τους εγκυμονούν κινδύνους για την ομαλή λειτουργία του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Υποχρέωση όλων μας είναι να συμβάλουμε στο να ξεπεραστούν τα προβλήματα και να διορθωθούν όσα τυχόν λάθη, δομικά και οργανωτικά υπεισήλθαν σε αυτή τη διαδικασία»

απόσπασμα από πρόσκληση σε επιμορφωτικό σεμινάριο γνωστού εκδοτικού οίκου

Πριν καν φανούν τα πρώτα σύννεφα στον ορίζοντα, οι βασικοί υπεύθυνοι για το σχεδιασμό, τη συγγραφή, το περιεχόμενο και τις παιδαγωγικές επιλογές, οι πρωταγωνιστές του σήριαλ των νέων βιβλίων, θυμούνται τους «κομπάρσους–εκπαιδευτικούς». Ο σχεδιασμός είναι δικός τους, τα λάθη και τα προβλήματα όμως,  είναι ευθύνη «όλων μας» ! Σε λίγους μήνες ολόκληρο το βάρος για τη διαχείριση των νέων βιβλίων, όλες οι παραλείψεις, όλοι οι συμβιβασμοί, οι συμψηφισμοί, οι αδυναμίες, οι αντιφάσεις και οι παλινωδίες της σημερινής και της προηγούμενης κυβέρνησης και των αντίστοιχων ηγεσιών του ΥΠΕΠΘ και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου αλλά και των εκδοτικών οίκων και των συγγραφικών ομάδων, θα πέσουν στους δικούς μας ώμους. Αρκετοί από τους παραπάνω, θα επιδοθούν τότε στο αγαπημένο τους σπορ : στην ενοχοποίηση της Ζωντανής Εκπαίδευσης, των μάχιμων εκπαιδευτικών της πράξης. Θα μιλήσουν για «άγνοια», «συντηρητισμό», «νωθρότητα» και «ανετοιμότητα». Θα θυμηθούν την αξιολόγηση ως ένα περίφημο εργαλείο για να χειραγωγηθεί το «ζωηρό και θορυβώδες» εκπαιδευτικό σώμα. Σύντομα λοιπόν, θα βρεθούμε ανάμεσα στις Συμπληγάδες Πέτρες του διοικητισμού και του αυταρχισμού των διοικητικών και παιδαγωγικών μηχανισμών του ΥΠΕΠΘ από τη μια και του ελιτισμού του πανεπιστημιακού κατεστημένου από την άλλη. Τραγική ειρωνία βέβαια είναι ότι κάποιοι ίσως αναζητήσουν τη σωτηρία στα ...βοηθήματα των εκδοτικών οίκων.

…there must be some way out of here

Υπάρχει όμως κι άλλος δρόμος. Ο δρόμος της συλλογικής στάσης. Της ανοιχτής δημόσιας συζήτησης, της διαμόρφωσης κριτικών στάσεων απέναντι στα βιβλία, της κοινής αναζήτησης διδακτικών προσεγγίσεων και στρατηγικών που θα επαναφέρουν κοινωνικές θεματικές και προβληματισμούς στις σχολικές τάξεις πέρα από τις δυο όψεις της «παράδοσης» και του «μεταμοντέρνου». Οι Σύλλογοι Διδασκόντων, αλλά και οι πρωτοβάθμιοι Σύλλογοι, οι Παιδαγωγικές Ομάδες και οι Επιτροπές Παιδείας, μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες σε αυτή την κατεύθυνση. Έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτε από κανένα. Πρέπει να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις.

Μη λησμονήσετε : πάρτε μαζί σας νερό

Το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία

Τα παλιά βιβλία ήταν παιδιά της δεκαετίας του ’80. Το ιδεολογικό και παιδαγωγικό τους στίγμα αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τους συσχετισμούς και τις αντιλήψεις εκείνης της περιόδου, οι συντηρητικές αγκυλώσεις, οι προοδευτικές εξάρσεις και οι μεθοδολογικές συγχύσεις και αποτυχίες είναι (εν μέρει) αποτέλεσμα ενός πεδίου αντιπαράθεσης που έχει αλλάξει ριζικά προς το χειρότερο. Τα βιβλία αυτά, φιλοδοξούσαν, θεματικά και αισθητικά, να αντιστοιχούν στις παραστάσεις και τις ανησυχίες των παιδιών εκείνης της δεκαετίας. Τα διαπερνούσαν οι αδυναμίες, οι αντιφάσεις, αλλά και οι ελπίδες καθώς και το ανθρωπιστικό φορτίο μιας άλλης εποχής. Μια γενιά σχεδόν μετά, είναι αισθητή η κόπωση όλων μας από τα παλιά βιβλία, από επαναλαμβανόμενες μονότονες ασκήσεις του τύπου «συμπληρώνω τα κενά, από τον όγκο της ύλης, από τη μεθοδολογία της άμεσης διδασκαλίας που προωθούσαν. Οφείλουμε να θεωρούμε αυτονόητο ότι τα νέα βιβλία πρέπει αισθητικά, μεθοδολογικά και θεματικά να αντιστοιχούν με τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες, τις εμπειρίες και τις παραστάσεις των σημερινών παιδιών. Όμως, δεν έχουμε αυταπάτες. Γνωρίζουμε καλά τις ασφυκτικές πιέσεις που ασκήθηκαν και ασκούνται από πολιτικούς, ιδεολογικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους για το περιεχόμενο των βιβλίων. Από αυτούς που επιμένουν φανατικά στο γνωστό χουντικό τρίπτυχο «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια», επιβάλλουν την ενίσχυση του δογματικού – κατηχητικού χαρακτήρα των θρησκευτικών και ανατριχιάζουν ακόμα και στην παρουσία του «ξένου» Φιλέα Φογκ στα νέα βιβλία της Γλώσσας, ως εκείνους που προβάλλουν ως «νέο» την αντικατάσταση των κοινωνικών αναφορών και θεματικών με τις «νέες» μεταμοντέρνες θεματικές : Διατροφή, Ζώα, Φίλοι, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις κλπ.

Δεν είμαστε σε θέση ακόμη, να μιλήσουμε αναλυτικά για το περιεχόμενο  των νέων βιβλίων. Περιμένουμε να δούμε όλη την εικόνα. Από εκεί και πέρα, η διαίσθησή μας, αλλά και μια πρώτη διαγώνια ματιά σε όσα βιβλία έχουν δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του Π.Ι. μας λέει ότι δεν πρέπει να βιαστούμε να πετάξουμε τα παλιά βιβλία στις αποθήκες και τα κλιμακοστάσια των σχολείων μας. Χωρίς καμιά διάθεση νοσταλγίας, ας διατηρήσουμε σε ετοιμότητα, το Μπαρμπα – Τζίμη που απεργεί στα αμερικάνικα ρεστωράν για το ωράριο, το Χρηματιστήριο του Παλιού Καιρού (που έσπευσαν να το αφαιρέσουν από την ύλη μετά τη φούσκα του ’99), το Νυχτερινό Καταφύγιο του Μπρεχτ, τους Μοντέρνους Καιρούς που αποκαλύπτουν πίσω από τη μεταμοντέρνα βιτρίνα του καιρού μας την απανθρωπιά που κυριαρχεί στους χώρους εργασίας, «εκεί που ο άνθρωπος καταργείται», το Δρίμακο που σπάει τα δεσμά της σκλαβιάς του. Όχι σαν αναπόληση ενός παρελθόντος που χάθηκε οριστικά, αλλά σαν μικρές φωτιές από το μέλλον που έρχεται...

Φλεβάρης 2006