διάλογοι

Για τις αλλαγές στα πανεπιστήμια

 
Με την κατάθεση της έκθεσης της «Επιτροπής των σοφών» στην οποία περιγράφονται οι γενικές κατευθύνσεις για τις αλλαγές στα πανεπιστήμια, άρχισε εκ των πραγμάτων ο διάλογος για τη θεσμική μεταρρύθμιση των ΑΕΙ. Παρότι είναι ακόμη ασαφές αν οι προτάσεις της επιτροπής συνιστούν και προσανατολισμούς του υπουργείου Παιδείας, τα μεγάλα προβλήματα έχουν τεθεί επι τάπητος.

* Οπως επισημαίνει ο πρύτανης του ΕΜΠ Α. Ανδρεόπουλος, στην έκθεση, παρά τις θετικές πλευρές που υπάρχουν, υιοθετούνται πρότυπα «που ίσως είναι επιτυχημένα σε ξένες χώρες, αλλά δεν μπορούν να μεταφερθούν μηχανιστικά στην Ελλάδα».

* Ο καθηγητής Χρ. Μασσαλάς θεωρεί ρεαλιστικές τις προτάσεις που «ενσωματώνουν τη διεθνή εμπειρία και την προοπτική δημιουργίας παράδοσης στον ακαδημαϊκό χώρο». Αφού παραθέτει ορισμένα σημεία στα οποία έχει καταλήξει η ομάδα εργασίας της συνόδου των πρυτάνεων, η οποία δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει το έργο της, επισημαίνει ότι το νέο νομοθέτημα οφείλει να εκφράσει «το συλλογικό όραμα για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας βασισμένης στη γνώση και στη μεταρρύθμιση της σκέψης».

* Ο καθηγητής Γ. Μαΐστρος επικεντρώνει την παρέμβασή του στη διεθνή τάση να επιβληθεί στα πανεπιστήμια όχι μόνο να υπηρετήσουν τις επιχειρήσεις αλλά και να υπαγορεύσουν το είδος των «προϊόντων». Σημειώνει ότι η «κλασική και κοινωνικά καταξιωμένη αποστολή των ΑΕΙ συνθλίβεται από κοινοτικές οδηγίες». Και καταλήγει: «Ας αποτρέψουμε τη μετατροπή της γνώσης σε εμπόρευμα με το να τη διαθέτουμε δωρεάν, αποκαθιστώντας την ως "ανυπολόγιστη" αξία και των καιρών μας».

Ψευδώνυμες ρητορείες τεχνοκρατών

Του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΪΣΤΡΟΥ*

 
Ο χώρος της ανώτατης εκπαίδευσης χαρακτηρίζεται από την ελευθερία: ακαδημαϊκή ελευθερία, ελευθερία στην έρευνα, ελευθερία του λόγου. Μπορεί να αλλάζει η εμβέλεια της παιδείας, οι τεχνικές, οι λειτουργοί και οι λειτουργίες της, αλλά ούτε ο σκοπός της ούτε ο χαρακτήρας της αλλάζουν.

**Η «Διακηρύξη της Μπολόνιας», η συνθήκη της Λισαβόνας, οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και οι επιτόπιοι εργολάβοι, διεκπεραιωτές της πολιτικής τους, επιβάλλουν στα Πανεπιστήμια όχι μόνο να υπηρετήσουν τις επιχειρήσεις αλλά υπαγορεύουν και το είδος των «προϊόντων» (αποφοίτων) τους: «πελάτες-καταναλωτές» και επενδυτές με επιχειρηματικό πνεύμα. Τα πολιτικά τους κείμενα ενώ θεσμικά έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα διαπιστώνουν «αναπόφευκτες» και «αναγκαίες» ριζικές αλλαγές στην εκπαίδευση, πειθαναγκαστικά και κινδυνολογώντας, αντί να συμβάλουν σε κατάλληλο κλίμα όπου οι όποιες πιθανές αλλαγές επέλθουν θα επισυμβούν με συναίνεση και δημοκρατικές διαδικασίες. Λειτουργεί έτσι το κράτος και η Ε.Ε. ως η «πηγή» των κοινωνικών αλλαγών!

**Οι ρητορείες της κυβέρνησης, και των ευρωπαίων τεχνοκρατών, με περίσσιο ενθουσιασμό μιλάνε για ελευθερία και απελευθέρωση, για επιλογές, ευκαιρίες και πρόοδο. Λογουχάρη, οι σπουδαστές «δικαιούνται» μεγαλύτερης ελευθερίας «επιλογής» των δεξιοτήτων που θα αποκτήσουν και παράλληλα θα τους «επιτραπεί» να συμβάλουν με δίδακτρα στα έξοδα του Πανεπιστημίου! Τα Πανεπιστήμια θα μπορούν ελεύθερα να «επιλέξουν» τις πηγές χρηματοδότησής τους και την ανεξαρτησία τους από τις κυβερνήσεις! Ομως, η χρηματοδότηση αυτή δεν έχει το στοιχείο της επιλογής, γιατί επιβάλλεται ως προϋπόθεση η συμμόρφωση προς «επιχειρησιακά σχέδια». «Επιτρέπεται» στα Πανεπιστήμια να ανταγωνιστούν για το άριστο, ενώ αυτό από τη φύση του προϋποθέτει συναγωνισμό και άμιλλα.

Και αυτή ακόμη η κλασική και κοινωνικά καταξιωμένη αποστολή των ΑΕΙ συνθλίβεται από κοινοτικές οδηγίες και νόμους.

**Ολα αυτά σημαίνουν το ακριβώς αντίθετο απ' ό,τι οι ρητορίες: Τα ΑΕΙ θα γίνουν υποτελή σε εκείνον που τα καθιστά «υπεύθυνα» για τη χρηματοδότησή τους. Πρόκειται για επίθεση στα θεμέλια της αυτονομίας και αυτοδιοίκησης του Πανεπιστημίου και απόπειρα να περιέλθουν σε κυβερνητικό έλεγχο! Δεν είναι ελευθερία, είναι πίεση, έλεγχος και τιμωρία.

**Η πολιτική αυτή χαρακτηρίζεται από πρωτοφανή προστατευτισμό της αγοράς, των επιχειρήσεων και της «απασχολησιμότητας».

Επομένως, δεν υπερασπίζεται την ανεξαρτησία, την αυτονομία και την αυτοδιάθεση του πολίτη, αξίες που υποτίθεται σέβεται και επιδιώκει να διασφαλίσει. Γι' αυτό η πανεπιστημιακή κοινότητα, με τις συλλογικότητές της, σύλλογοι πανεπιστημιακών (ΠΟΣΔΕΠ) και φοιτητών, αλλά και τα ακαδημαϊκά όργανα των ΑΕΙ, νιώθουν ότι προσβάλλεται η νοημοσύνη τους και αντιδρούν στην εφαρμογή της πολιτικής αυτής.

**Στις ψευδώνυμες επομένως ρητορείες των τεχνοκρατών για την «Κοινωνία της Γνώσης», οι διανοούμενοι και οι πανεπιστημιακοί αντιπαραθέτουν τη μελέτη της γνώσης ως θεμελιακό στοιχείο της επιστήμης, την ανατομία της επιστήμης και της γνώσης καθώς και τις νέες τομές που προκαλούν η πληροφορική και οι επικοινωνίες, οι νέες τεχνολογίες γενικότερα, στη φύση, στην παραγωγική διαδικασία, τον πολιτισμό και την κοινωνική δυναμική. Από τα Πανεπιστήμια δεν πουλιέται η επιστήμη και η τεχνολογία σε αναλώσιμες συσκευασίες. Οι εργολάβοι και οι επιχειρήσεις δεν κάνουν ουρά στα πανεπιστημιακά ιδρύματα για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Η κοινωνία που σπούδασε και σπουδάζει τους πολίτες της, πρώτ' απ' όλα τους δασκάλους, έχει ιδαίτερες και πολύ «ακριβές» απαιτήσεις που δεν εξαντλούνται στην πώληση της «πνευματικής ιδιοκτησίας» σε χάπια με διάφορες συσκευασίες.

**Η γνώση και η επιστήμη ως κοινωνικά αγαθά, συλλογικά κατακτημένα, μπορούν και πρέπει να συνεχίσουν να καλλιεργούνται στον φυσικό τους χώρο, τα Πανεπιστήμια. Τις κατακτήσεις της επιστήμης, με τη σύμφωνη γνώμη και τη συμμετοχή όλων των φορέων της κοινωνίας θα τα μοιράσουμε «δωρεάν» σ' αυτούς που τους ανήκουν και όχι με ανταγωνισμό στις επιχειρήσεις.

Το καθήκον για πνευματική αναζήτηση και δημιουργία στα Πανεπιστήμια δεν απεμπολείται, ούτε εξαρτάται από καιροσκοπισμούς και κερδοσκοπίες. Δεν υπάρχουν εφαρμοσμένες επιστήμες, μόνο οι εφαρμογές της επιστήμης (Λουί Παστέρ).

**Οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και οι διανοούμενοι αυτής της χώρας καλούνται να ανταποκριθούν στις σημερινές προκλήσεις και να αποκρούσουν την επιχειρούμενη εκποίηση της δημόσιας εκπαίδευσης και, παράλληλα, να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στην ακαδημαϊκή ελευθερία και την απροκατάληπτη έρευνα. Αφού καταγράψουν διεθνώς τις κοινωνικές ανακατατάξεις και αιτιολογήσουν τις βαρβαρότητες, αφού ιχνηλατήσουν τις πηγές της ποικίλης ρύπανσης και της πολλαπλής καταστροφής της φύσης, οφείλουν να αναζητήσουν δρόμους αρμονικής συλλογικής συμβίωσης του ανθρώπου στον πλανήτη με σεβασμό στα είδη που συγκατοικούν, με σεβασμό στις πανανθρώπινες αξίες και αρετές.

**Αν οι ανθρωπιστικές επιστήμες εκλείψουν -ως τάχατες μη «κερδοφόρες» στην αγορά υπηρεσιών εκπαίδευσης- τότε σίγουρα θα εξαφανιστούν και οι καρποί τους, οι θετικές επιστήμες, των οποίων η συρρίκνωση θα συνεπιφέρει τον θάνατο της ανθρωπιάς και της γνώσης, το πάγωμα της φύσης. Η εργαλειακή χρήση της γνώσης την υποβαθμίζει και την απαξιώνει.

**Οι ευθύνες όλων μας σήμερα δεν εξαντλούνται σε μελέτες και καλλιέργεια νέων οραμάτων. Μπορούμε να αρχίσουμε τη δουλειά -αν δεν έχουμε αρχίσει ήδη- ώστε να προσθέσουμε αναχώματα στην διεθνοποιημένη απαξίωση και να ενισχύσουμε τα οχυρά της βασικής έρενας, να θεμελιώσουμε τις κλασικές επιστήμες που καλλιεργούνται στα Πανεπιστήμια και να διευρύνουμε τα «μαθήματα», αυτά ακριβώς που θα επιτρέψουν τους αυριανούς πολίτες να αντέχουν στις αλλαγές και να είναι στ' αλήθεια απασχολήσιμοι, αξιοποιώντας τις γνώσεις και τις τεχνικές αναζήτησής της. Ας αποτρέψουμε την μετατροπή της γνώσης σε εμπόρευμα με το να τη διαθέτουμε δωρεάν, αποκαθιστώντας την ως «ανυπολόγιστη» αξία και του καιρού μας.

**Τα Πανεπιστήμια της χώρας μπορούν να παραμείνουν ζώνες εκτός εμπορίας υπηρεσιών (GATS: General Agreement on Trade in Services). Μπορούν να μετατραπούν σε νησίδες ελευθερίας και χώροι θεωρίας και επιστήμης, αξιοποιώντας δε τις νέες τεχνολογίες να συνεργαστούν με ανάλογες νησίδες σε οικουμενική κλίμακα, να επιτρέψουν την αληθινή διά βίου μάθηση σε όλους, χωρίς δίδακτρα και αποκλεισμούς, χωρίς πιστοποιητικά και σήματα ποιότητας.

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΪΣΤΡΟΣ είναι καθηγητής ΕΜΠ και αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Διδακτικού Επιστημονικού Προσωπικού (ΠΟΣΔΕΠ) των ΑΕΙ.

Τα ξένα πρότυπα κι εμείς

Του ΑΝΔΡΕΑ Γ. ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΥ *

 
Η πρόσφατη έκθεση που παρουσιάζει τις γενικές απόψεις της «Επιτροπής Σοφών» για τις πολυθρύλητες θεσμικές αλλαγές, προσπαθεί να συμβιβάσει ορισμένες διάχυτες σκέψεις για μεγάλες τομές με το ρεαλισμό του ακαδημαϊκού μας γίγνεσθαι.

Πράγματι, ενώ κατά τη διάρκεια των εργασιών της Επιτροπής ακούστηκαν ακραιφνείς προτάσεις για «κατάργηση του ασύλου», «επαναφορά της έδρας», «δραστικό περιορισμό της φοιτητικής εκπροσώπησης» κ.λπ., όλα αυτά αγγίζονται πλευρικά στο σχέδιο, επειδή είναι προφανής η ασυμβατότητά τους με τη βούληση και τα αισθήματα της ακαδημαϊκής κοινότητας.

1. Πριν όμως έρθει κανείς να σχολιάσει το κείμενο εργασίας που δόθηκε στη δημοσιότητα, είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί η σημερινή ταυτότητα της Επιτροπής που το υπογράφει και η οποία συγκροτήθηκε ως τεχνική επιτροπή του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ). Αξιοσημείωτο βεβαίως είναι ότι είχε προετοιμαστεί το έδαφος με τις εξαγγελίες του υπουργείου για τις αλλαγές, καθώς και με την κινητοποίηση ορισμένων πανεπιστημιακών, την περασμένη άνοιξη, που εκδήλωσαν τις ανησυχίες τους για την πορεία της ανώτατης εκπαίδευσης.

Είναι, όμως, γνωστό ότι το ΕΣΥΠ αποτελεί το γνωμοδοτικό όργανο του υπουργείου Παιδείας και, κατά συνέπεια, το κείμενο της Επιτροπής θα έπρεπε να θεωρείται η οιονεί πρόταση του υπουργείου στον εθνικό διάλογο που είναι υπό εξέλιξη.

Το παράδοξο, λοιπόν, στην όλη ιστορία είναι ότι η Επιτροπή πήρε αποστάσεις από την υπουργό, ενώ το υπουργείο διακηρύσσει ότι δεν προσυπογράφει το κείμενο της Επιτροπής.

Γεννιούνται επομένως εύλογα ερωτήματα: τι έχουμε σήμερα ενώπιόν μας προς συζήτηση; Αν αυτό δεν είναι πρόταση του υπουργείου, δεν θα πρέπει να ακούσουμε τι πραγματικά εισηγείται; Θα παραμείνει η Επιτροπή στο προσκήνιο, ώστε να υπερασπιστεί τις απόψεις της και να τις αναλύσει περαιτέρω; Αν πάλι η Επιτροπή διαχωρίζει τη θέση της και αυτονομείται, δεν θα πρέπει και να μετονομαστεί και να λειτουργεί ως πρωτοβουλία ακαδημαϊκών εμπειρογνωμόνων ώστε να μην παρατείνεται η σύγχυση;

2. Εφόσον τακτοποιηθούν οι παραπάνω εκκρεμότητες θα μπορέσει να ξεκινήσει ουσιώδης διάλογος με αφορμή το σχέδιο της Επιτροπής, το οποίο βεβαίως κατά μέγα μέρος περιλαμβάνει γενικές αρχές, ώστε να απέχει πολύ από τη μορφή συγκροτημένης πρότασης. Ετσι, ο οποιοσδήποτε σχολιασμός μας επί του παρόντος μπορεί να έχει μόνον ενδεικτική αξία.

* Διατρέχοντας κανείς τα εννέα κεφάλαια του κειμένου συναντά θετικές πλευρές, όπως ο περιορισμός των μετεγγραφών εσωτερικού και η χορήγηση, ως αντιστάθμισμα, υψηλών υποτροφιών στους πραγματικά οικονομικά αδύνατους.

Αυτό θα αποτρέψει την ερήμωση των περιφερειακών πανεπιστημίων και την εγκατάλειψη υποδομών που πλήρωσε ο λαός μας, ενώ θα ελαφρύνει τα κεντρικά ιδρύματα που υπερφορτώνονται με εισακτέους. Απαραίτητες είναι και οι παρεμβάσεις για τα συγγράμματα, αναμφίβολα κάποια μέριμνα χρειάζεται για την αντιμετώπιση του προβλήματος των «λιμναζόντων φοιτητών» και του σχεδιασμού της εκπαίδευσης.

* Γενικά όμως το σχέδιο διαπνέεται από την αντίληψη υιοθέτησης προτύπων που είναι ίσως επιτυχημένα σε ξένες χώρες αλλά δεν μπορούν να μεταφερθούν μηχανιστικά στην Ελλάδα, όπου το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει τις δικές του καταβολές και ιδιομορφίες. Για παράδειγμα, ούτε οι «μάνατζερ» μπορούν να γίνουν αποδεκτοί στα πανεπιστήμιά μας, ούτε πάγιος καθορισμός των εισακτέων είναι εφικτός, ούτε το άσυλο μπορεί να είναι στη δικαιοδοσία ολιγομελών οργάνων όπως το Πρυτανικό Συμβούλιο.

* Πράγματι, για τους πανεπιστημιακούς που έχουν ανεπαρκέστατους μισθούς και ακόμη χειρότερες συντάξεις (ο μέσος μηνιαίος μισθός τους δεν ξεπερνά τα 1.500 ευρώ!), θα είναι πρόκληση τα εγκάθετα υψηλόμισθα στελέχη, η λειτουργία των οποίων παραπέμπει σε πολυεθνικές που αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση των κερδών τους, συχνά με απάνθρωπες συνθήκες.

Εξάλλου, από την ισχύουσα νομοθεσία προβλέπεται η επιτελική θέση του γενικού γραμματέα, που εκλέγεται από τη Σύγκλητο με τριετή θητεία και έχει χαρακτηριστικά «μάνατζερ» αλλά με ακαδημαϊκούς όρους.

* Ο αριθμός των εισακτέων, μετά τη ραγδαία διεύρυνση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα καθορίζεται τα επόμενα χρόνια από δημογραφικές παραμέτρους και μάλιστα λόγω της υπογεννητικότητας δεν είναι παράδοξο να φτάσουμε σε περίσσευμα θέσεων. Συνεπώς, η πάγια θεσμοθέτηση αριθμού εισακτέων, ενώ θα ήταν χρήσιμη είκοσι χρόνια πριν, τώρα δημιουργεί άσκοπες δεσμεύσεις.

* Τέλος, η διευρυμένη σύνθεση της επιτροπής ασύλου δεν δίνει λύση στις κρίσιμες στιγμές, εφόσον ο κάθε πρύτανης θα προτιμά να παραπέμψει μια δύσκολη απόφαση στη Σύγκλητο, που ως πολυπρόσωπο όργανο διοίκησης διαθέτει περισσότερη ψυχραιμία και ευθυκρισία.

3. Αυτό όμως που πρέπει να τονίζουμε, γιατί συχνά το λησμονεί η Πολιτεία, είναι ότι οι οποιεσδήποτε αλλαγές στην Παιδεία προϋποθέτουν την έμπρακτη μέριμνα και το πραγματικό της ενδιαφέρον. Σήμερα, η συνταγματικά προβλεπόμενη αυτοτέλεια των πανεπιστημίων κοντεύει να χαθεί.

* Το υπουργείο αποφασίζει μονομερώς για τους εισακτέους, τις θέσεις καθηγητών, τις ισοτιμίες των Σχολών (!) και παράλληλα οδηγεί το εκπαιδευτικό σύστημα σε οικονομική ασφυξία.

* Οι επιχορηγήσεις για την Παιδεία στη χώρα μας βρίσκονται λίγο πάνω από το μισό εκείνων που διατίθενται στις ευρωπαϊκές χώρες, που συχνά τις επικαλούμαστε ως πρότυπο. Αυτή τη «μικρή λεπτομέρεια» άλλοτε την αποσιωπούμε, άλλοτε την αναφέρουμε πλατωνικά και στη συνέχεια, προχωρούμε περήφανα σε προτάσεις για να οικοδομήσουμε το πανεπιστήμιο του αύριο, διαχειριζόμενοι όμως τη χρόνια μιζέρια μας...

* Ο ΑΝΔΡΕΑΣ Γ. ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΣ είναι πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

16 συμπληρωματικές προτάσεις

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Β. ΜΑΣΣΑΛΑ *

 
Το ελληνικό πανεπιστήμιο λειτούργησε για πενήντα περίπου χρόνια με το σοφό νομοθέτημα 5343/32, του οποίου εμπνευστής ήταν ο αείμνηστος Κ. Καραθεοδωρής.

Η αναγκαιότητα αλλαγής του εκφράστηκε με το νόμο 1268/82. Η μακρόχρονη εφαρμογή αυτού του νόμου (έστω και με παραλλαγές), δεν δικαίωσε τις προσδοκίες των εμπνευστών του και της κοινωνίας. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την ανάδειξη των αδυναμιών και την προσεκτική αναζήτηση εκείνων των προσαρμογών που θα βοηθήσουν, με βάση και τις εμπειρίες άλλων κοινωνιών, στη θεμελίωση ενός πανεπιστημίου αυξημένων προσδοκιών.

Είναι γεγονός ότι το πανεπιστήμιο είναι διαφορετικό από αυτό που ήταν, αλλά αρκετά μακριά από αυτό που όφειλε να είναι και προπαντός πολύ μακριά απ' ό,τι μπορούσε να είναι... Η ευθύνη για αξιόπιστη λειτουργία του αποτελεί τη «συλλογική ευθύνη» της κοινωνίας μας.

Στο πλαίσιο αυτά το ΕΣΥΠ και η Σύνοδος των Πρυτάνεων ενεργοποίησαν ομάδες εργασίας για μορφοποίηση θέσεων διαλόγου με αντικείμενο την προσαρμογή του υφιστάμενου νομικού πλαισίου λειτουργίας των ΑΕΙ στις σημερινές και μελλοντικές συνθήκες του εθνικού και διεθνούς περιβάλλοντος.

* Η «ομάδα Βερέμη» έχει ήδη γνωστοποιήσει τα πρώτα συμπεράσματά της. Οι προτάσεις της είναι ρεαλιστικές και ενσωματώνουν τη διεθνή εμπειρία και την προπτική δημιουργίας παράδοσης στον ακαδημαϊκό χώρο της πατρίδας μας (αν και για την υλοποίηση κάποιων σκέψεων πρέπει να προηγηθεί η οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια του πανεπιστημίου). Η μετατροπή των προτάσεων, μετά από το σχετικό διάλογο και τον εμπλουτισμό τους, σε διατάξεις νόμου, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην ακυρωθεί το πνεύμα τους στην εφαρμογή τους.

Η ομάδα εργασίας της Συνόδου των Πρυτάνεων δεν έχει ολοκληρώσει ακόμη το έργο της. Η πρότασή της θα ενσωματώνει την εμπειρία από τη λειτουργία του σημερινού πανεπιστημίου, τις ρεαλιστικές προσεγγίσεις για έξοδο από την κρίση και τη δημιουργία προοπτικής...

* Στη συνέχεια προτείνονται κάποιες ρυθμίσεις, συμπληρωματικές εκείνων της ομάδας εργασίας του ΕΣΥΠ, που η υλοποίησή τους, κατά την άποψή μου, μπορεί να αλλάξει την εικόνα και τις εμπεδωμένες νοοτροπίες στο ελληνικό πανεπιστήμιο:

1)Να θεσμοθετηθεί αυστηρή διάταξη νόμου που θα υποχρεώνει τα μέλη ΔΕΠ να κατοικούν στις έδρες των πανεπιστημίων τους.

2) Το κάθε πανεπιστήμιο να καθορίσει τις δικές του προτεραιότητες αιχμής, ώστε να εστιαστεί η πιθανή χρηματοδότηση της έρευνας.

3) Να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση (από περικοπή πιστώσεων για νέα μέλη ΔΕΠ) για επισκέπτες καθηγητές-ερευνητές.

4) Να ενισχυθεί η προοπτική μετεξέλιξης τμημάτων και η λειτουργία διατμηματικών προγραμμάτων που να οδηγούν σε πανεπιστημιακό πτυχίο.

5) Οι σχολές να έχουν κοινό κορμό και να υπάρχουν δυνατότητες ώστε με το ίδιο προσωπικό να λειτουργούν περισσότερες κατευθύνσεις ανάλογα και με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

6) Να μειωθεί η εκπροσώπηση των φοιτητών στα όργανα διοίκησης και τα εκλεκτορικά σώματα, να αλλάξει ο τρόπος ανάδειξης των εκπροσώπων τους και να επανεξεταστεί με ρεαλισμό το θέμα του ασύλου, π.χ. ο ρόλος της επιτροπής ασύλου να ανατεθεί στο Πρυτανικό Συμβούλιο.

7) Να δοθεί έμφαση στο διδακτικό έργο και τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις,

8) Να θεσμοθετηθεί υπηρεσία φύλαξης των εγκαταστάσεων των πανεπιστημίων.

9) Τα εκλεκτορικά σώματα για προαγωγές-εκλογές μελών ΔΕΠ να απαρτίζονται από ειδικούς που θα περιλαμβάνονται σε εθνικό κατάλογο και προσωπικότητες διεθνούς κύρους, καθώς ο παράγοντας «ομάδα» ακυρώνει την έννοια της αξιοκρατίας,

10) Η έγκριση βιβλίων ως διδακτικών να γίνεται από επιτροπή ειδικών στο δε πρόλογο του κάθε βιβλίου να αναφέρονται τα ονόματα των κριτών.

11) Να μελετηθεί η αλλαγή του ωραρίου των εργαζομένων στα πανεπιστήμια, π.χ. 9-17 ( με διάλειμμα μιας ώρας για γεύμα).

12) Να διαχυθεί η αναγκαιότητα της καθιέρωσης της διά-βίου-εκπαίδευσης και ο ρόλος της στην απασχόληση του ανθρώπινου δυναμικού.

13) Να τονωθούν οι μεταπτυχιακές σπουδές και να αναθεωρηθούν τα κριτήρια έγκρισής τους με βάση τις διεθνείς τάσεις και τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

14) Η αξιολόγηση όλων των εκφάνσεων της ανώτατης εκπαίδευσης να καταστεί το εργαλείο μιας κλιμακωτής μεταρρύθμισης.

15) Να θεσπιστούν ανταποδοτικά οφέλη από τους φοιτητές για τις δωρεάν παροχές.

16) Να δημιουργηθούν κίνητρα επιστροφής αξιόλογων επιστημόνων που εργάζονται σε γνωστά ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια της αλλοδαπής.

Πάνω απ' όλα όμως απαιτείται η ανάπτυξη του κάθε πανεπιστημίου να γίνεται με βάση ένα μακρόπνοο στρατηγικό σχεδιασμό.

* Στις μέρες μας, το χάσμα μεταξύ αυτού που επιζητεί η κοινωνία και αυτού που παρέχει το παραδοσιακό πανεπιστήμιο διευρύνεται... Το ελληνικό πανεπιστήμιο πρέπει να ανταποκριθεί στον ιστορικό του ρόλο και να αναζητήσει τρόπους ώστε να θεραπεύσει τις αναδυόμενες ανάγκες και προπαντός να στοχεύσει στην τόνωση του κύρους του και να συμβάλει στην οικοδόμηση του πολιτισμού του μέλλοντος. Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΠΘ με βάση τα δεδομένα της και τις προτάσεις των ομάδων εργασίας, μετά τον εμπλουτισμό τους από το σχετικό διάλογο οφείλει να εκφράσει με το νέο νομοθέτημα για τη λειτουργία των ΑΕΙ τη συλλογική ευθύνη και το συλλογικό όραμα για την οικοδόμηση κοινωνίας βασισμένης στη γνώση και στη μεταρρύθμιση της σκέψης.

* Η σημερινή κρίση δεν είναι μόνο απειλή, είναι και ευκαιρία!

* Ο ΧΡΗΣΤΟΣ Β. ΜΑΣΣΑΛΑΣ είναι καθηγητής και πρόεδρος Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας καθώς και πρόεδρος του ΣΑΠΕ. cmasalas@cc.uoi.gr