Συνεντεύξεις
"'Eχουμε υιοθετήσει ένα εθνικό πρόγραμμα αριστείας για την έρευνα που ενθαρρύνει τη χρηματοδότηση διεπιστημονικών κοινοπραξιών"

Συνέντευξη με τον Anton Anton, Ειδικό Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας και Έρευνας της Ρουμανίας

09/11/2005
Η υλοποίηση ενός εθνικού προγράμματος αριστείας για την έρευνα από τη ρουμανική κυβέρνηση έχει ως στόχο την εξοικείωση των ερευνητικών ομάδων με το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, ενθαρρύνοντας τη χρηματοδότηση διεπιστημονικών κοινοπραξιών. Παράλληλα, o νέος τρόπος on-line αξιολόγησης των ερευνητικών προτάσεων αποσκοπεί στην πιο άμεση και αξιοκρατική επιλογή των καλύτερων έργων. Τα παραπάνω επισημαίνει ο Anton Anton, Ειδικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας και Έρευνας της Ρουμανίας και Πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Επιστημονικής Έρευνας, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ελληνικό κόμβο της CORDIS, στον Μαργαρίτη Προέδρου, μετά την πρόσφατη συνάντηση στην Αθήνα των Υπουργών Επιστημών και Τεχνολογίας των κρατών - μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας Εύξεινου Πόντου (OΣΕΠ).

Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η έρευνα και η τεχνολογία στη χώρα σας;

Η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η έρευνα και η τεχνολογία στη Ρουμανία δεν είναι πολύ ικανοποιητική. Τα κονδύλια για την έρευνα είναι πολύ περιορισμένα και κυμαίνονται μεταξύ 0,2% και 0,75% του ΑΕΠ για τη φετινή χρονιά, ποσοστό το οποίο απέχει πολύ από τις ανάγκες της χώρας. Οι περιορισμένες χρηματοδοτήσεις, σε συνδυασμό με τις περιορισμένες προοπτικές σταδιοδρομίας των νέων ερευνητών στον επιστημονικό κλάδο έχουν οδηγήσει την έρευνα σε αυτό που εγώ αποκαλώ θέση της "Σταχτοπούτας". Συνεπώς, καθήκον και πρόθεση της κυβέρνησης είναι να δώσει στην έρευνα τη θέση που της αξίζει.

Προς την κατεύθυνση αυτή έχουμε ήδη λάβει συγκεκριμένα μέτρα. Πρώτον, έχουμε εφαρμόσει ένα ανταγωνιστικό σύστημα κατανομής των κονδυλίων για έρευνα. Επίσης, ενθαρρύνουμε θερμά τη συμμετοχή των ερευνητικών ομάδων της χώρας μας στα ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε διμερείς πρωτοβουλίες και σε κοινές ερευνητικές δράσεις με εταίρους απ? όλη την Ευρώπη. Προκειμένου να ενισχύσουμε την ικανότητα των ερευνητικών ομάδων της Ρουμανίας να απορροφούν κονδύλια από το εξωτερικό, που όπως έχουμε διαπιστώσει δεν βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο, υιοθετήσαμε ένα εθνικό πρόγραμμα αριστείας για την έρευνα.

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του προγράμματος αυτού;

Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του εθνικού προγράμματος είναι τα εξής: Πρώτον, έχει καταρτιστεί με βάση τις θεματικές ενότητες του 7ου Προγράμματος Πλαισίου (7ο ΠΠ), με στόχο την εξοικείωση των ρουμανικών ερευνητικών ομάδων με το προσεχές Πρόγραμμα Πλαίσιο. Δεύτερον, ενθαρρύνει τη χρηματοδότηση κοινοπραξιών τις οποίες απαρτίζουν διεπιστημονικές ερευνητικές ομάδες που εργάζονται σε παρόμοια θέματα, και όχι τη χρηματοδότηση μεμονωμένων ομάδων.

Όσον αφορά στον προϋπολογισμό και την κατανομή των κονδυλίων, η τακτική έχει επίσης αλλάξει. Στο παρελθόν δίναμε συνήθως πολύ μικρά ποσά σε μεγάλο αριθμό ερευνητικών ομάδων. Αυτή η "σοσιαλιστική" προσέγγιση του "όλοι από λίγο" δεν είχε αποτέλεσμα μέχρι σήμερα. Τώρα, αφενός ο προϋπολογισμός έχει αυξηθεί σημαντικά (περίπου 15 φορές μεγαλύτερος σε σύγκριση με παλαιότερα), αφετέρου ο αριθμός των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων έχει μειωθεί.

Στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος έχουμε εισαγάγει συγκεκριμένες δράσεις για το ανθρώπινο δυναμικό. Για πρώτη φορά καθιερώσαμε προγράμματα έρευνας σε μετα-διδακτορικό επίπεδο, προγράμματα εσωτερικής κινητικότητας και προγράμματα επανόδου που παροτρύνουν τους νέους επιστήμονες που σπουδάζουν στο εξωτερικό να επιστρέψουν και να εργαστούν στη Ρουμανία. Επιπλέον, διοργανώνουμε εκπαιδευτικά σεμινάρια σε θέματα διαχείρισης της έρευνας που απευθύνονται σε άτομα ηλικίας μέχρι 40 ετών. Αυτή η ηλικιακή «διάκριση» είναι απαραίτητη επειδή χρειαζόμαστε νέους να αναλάβουν τη διαχείριση. Και οι νέοι μπορεί να έχουν μεν τις ικανότητες, χρειάζονται όμως ειδική κατάρτιση για να διαπρέψουν.

?λλη σημαντική πρωτοβουλία είναι το διεθνές πρόγραμμα συνεργασίας. Η κεντρική ιδέα είναι να συγκεντρωθούν ερευνητές από διάφορες περιοχές και να τους δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσουν ο ένας τον άλλον, έτσι ώστε να μπορέσουν να συνεργαστούν και να υποβάλουν προτάσεις από κοινού.

Τέλος, προβλέπεται η βελτίωση της ερευνητικής υποδομής. Τα εργαστήριά μας είναι αρκετά παλαιά και χρειάζονται αναβάθμιση. Δεδομένου ότι ο εξοπλισμός έχει συνήθως υψηλό κόστος, τα κονδύλια κατανέμονται μέσω ανταγωνιστικών προσκλήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη βελτίωση ή ακόμη και την ίδρυση νέων ερευνητικών εργαστηρίων.

Όσον αφορά στις διαδικασίες συμμετοχής, έχουμε εισαγάγει πολλά πρωτοποριακά στοιχεία, όπως την on-line διαδικασία αξιολόγησης. Η επεξεργασία των εγγράφων που υποβάλλονται γίνεται ηλεκτρονικά από τρεις ανεξάρτητους αξιολογητές που επιλέγονται τυχαία, μέσω υπολογιστή, για κάθε πρόταση. Οι αξιολογητές μπορούν να δουν ο ένας τα σχόλια του άλλου μόνον εφόσον ολοκληρώσουν την αξιολόγηση και χρειάζεται να λάβουν ομόφωνη απόφαση. ?λλη καινοτομία είναι το ότι ζητάμε οι προτάσεις να υποβάλλονται στα αγγλικά. Αυτό είναι σημαντικό διότι, πρώτον, οι αξιολογητές μερικές φορές προέρχονται από άλλες χώρες και, δεύτερον, οι συμμετέχοντες θα πρέπει να συνηθίσουν να διατυπώνουν τις προτάσεις τους στα αγγλικά ενόψει της μελλοντικής συμμετοχής τους σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το εθνικό ερευνητικό πρόγραμμα επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο. Πώς θα περιγράφατε τη συμμετοχή των ερευνητικών ομάδων της Ρουμανίας στα προηγούμενα Προγράμματα Πλαίσιο;

Οι ρουμανικές ερευνητικές ομάδες είχαν μέτρια συμμετοχή στο προηγούμενο Πρόγραμμα Πλαίσιο. Συμμετείχαν μεν, αλλά όχι δυναμικά. Δεν ήμασταν καλά προετοιμασμένοι για το 6ο ΠΠ και για αυτό ακριβώς αποφασίσαμε να θέσουμε σε εφαρμογή αυτό το εθνικό πρόγραμμα που επικεντρώνεται στο 7ο ΠΠ. Οι ερευνητές μας θα προετοιμαστούν εγκαίρως με σεμινάρια κατάρτισης και, όταν δημοσιευτούν οι πρώτες προσκλήσεις για το νέο Πρόγραμμα Πλαίσιο, αναμένουμε ένα μεγάλο αριθμό Ρουμάνων ερευνητών να υποβάλουν προτάσεις.

Ποιες είναι οι κύριες θεματικές προτεραιότητες της εθνικής στρατηγικής για την έρευνα;

Δυστυχώς, η ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής για την έρευνα είναι κάτι καινούργιο για μας. Στο παρελθόν, οι ερευνητικές στρατηγικές είχαν αναπτυχθεί με βάση μία προσέγγιση «από την κορυφή προς τα κάτω», με αποτέλεσμα κάποιες φορές να μην είναι ρεαλιστικές.

Κύριο μέλημά μου όταν ανέλαβα αυτή τη θέση ήταν, μεταξύ άλλων, η διεξαγωγή της πρώτης εθνικής προοπτικής διερεύνησης. Έχουμε ήδη δημιουργήσει το δικτυακό τόπο προοπτικής διερεύνησης για το κοινό, στον οποίο συμμετέχουν πολλές και ποικίλες ομάδες, παράγοντες και εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων, και επιστήμονες. Τα αποτελέσματα της προοπτικής διερεύνησης θα μας βοηθήσουν να προσδιορίσουμε τις κύριες κατευθυντήριες που θα πρέπει να ακολουθήσουμε μετά το 2007.

Τι προσδοκείτε από την πρωτοβουλία για επιστημονική συνεργασία των χωρών του Εύξεινου Πόντου;

Η πρωτοβουλία αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική. Οι χώρες στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου διατηρούσαν ανέκαθεν δεσμούς μεταξύ τους, χάρη στο κοινό ιστορικό και πολιτισμικό παρελθόν. Έχουμε κάνει παρόμοια λάθη και αποτελεί πλέον καθήκον μας να βελτιώσουμε τη σημερινή κατάσταση. Τα γεωγραφικά σύνορα που χωρίζουν τις χώρες δεν μας εμποδίζουν να έχουμε κοινά συμφέροντα. Επιπλέον, οι διμερείς συνεργασίες μας με χώρες, όπως η Ελλάδα, η Τουρκία, η Βουλγαρία, η Σερβία-Μαυροβούνιο και η Ουκρανία, ήταν πάντα γόνιμες. Είναι όμως σημαντικό να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο το θεσμό αυτού του δικτύου συνεργασίας.