Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΑΝΟΥΡΗ

Μπορεί οι γυναίκες να καταλαμβάνουν όλο και περισσότερες πρωτιές σε σχολές υψηλής ζήτησης στις πανελλήνιες εξετάσεις, μπορεί να διεκδικούν ένα ένα τα ανδρικά προπύργια στο χώρο των επιστημών, ωστόσο ο χάρτης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε σχέση με το φύλο των φοιτητών δεν διαφοροποιείται αισθητά με την πάροδο του χρόνου:
Οι άνδρες κυριαρχούν στις πολυτεχνικές σχολές και τις θετικές επιστήμες και οι γυναίκες υπερισχύουν στις θεωρητικές σπουδές.
Βέβαια, η παρουσία των γυναικών στο Πολυτεχνείο αυξάνεται κατά πολύ σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Ο πρύτανης του ΕΜΠ, Ανδρέας Ανδρεόπουλος, θυμάται πως στα δικά του φοιτητικά χρόνια «οι γυναίκες ήταν ανύπαρκτες στις βιομηχανικές ειδικότητες, υπήρχαν μόνο λίγες στις "κατασκευαστικές" σχολές και κάπως περισσότερες στην αρχιτεκτονική».
**Σήμερα, οι αρχιτέκτονες του ΕΜΠ είναι γένους θηλυκού σε ποσοστό 71,8%.
Στη σχολή χημικών μηχανικών του ιδρύματος τα κορίτσια εκπροσωπούνται με 45%, στους τοπογράφους με 40,7%, στο τμήμα εφαρμοσμένων μαθηματικών με 39,3% και στους πολιτικούς μηχανικούς με 39,2%.
«Μη θεωρήσετε ασήμαντους αυτούς τους αριθμούς. Εχουμε την καλύτερη αναλογία υπέρ των γυναικών απ' όλα τα πολυτεχνεία της Ευρώπης και της Αμερικής», λέει ο καθηγητής Γιάννης Πρωτονοτάριος.
«Εξάλλου οι φοιτήτριες είναι πιο ώριμες, πιο συγκροτημένες και πιο προσγειωμένες από τους φοιτητές. Ορισμένες έχουν εκπληκτικές επιδόσεις και κατά κανόνα παίρνουν το πτυχίο πιο γρήγορα απ' τους άντρες συμφοιτητές τους».

Ισχυρή παράδοση
Η εισβολή των κοριτσιών στα πολυτεχνεία ουδόλως καταρρίπτει τις παραδόσεις. Τα ηνία εξακολουθούν να κατέχουν οι άνδρες.
**Στη σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών Αεροναυπηγικής Πάτρας η ανδρική κυριαρχία σφραγίζεται με ποσοστό 87,2%.
Στους Μηχανολόγους Μηχανικούς του Αριστοτέλειου τα αγόρια συγκεντρώνουν το 86,2%, στους Ηλεκτρολόγους Μηχανικούς Η/Υ Κρήτης το 85,1%, στους Μηχανολόγους Μηχανικούς του ΕΜΠ το 82,8% και στους Ναυπηγούς το 82,4%.
«Παλιότερα τους πτυχιούχους των πολυτεχνείων απορροφούσε η βιομηχανία και ο κατασκευαστικός κλάδος με συνθήκες δουλειάς πολύ σκληρές για το γυναικείο φύλο. Σήμερα η χημική βιομηχανία έχει συρρικνωθεί, τα μεταλλεία εγκαταλείφθηκαν και μεγάλος όγκος δουλειάς μεταφέρεται στα μελετητικά γραφεία, που συνιστούν ηπιότερη μορφή απασχόλησης και ελκύουν περισσότερο τις γυναίκες», επισημαίνει ο Ανδρέας Ανδρεόπουλος.
Παρ' ότι το υπουργείο Παιδείας κατακλύζει τα δημοσιογραφικά γραφεία με πολυποίκιλες στατιστικές για τις προτιμήσεις και τις επιδόσεις των υποψηφίων στα πανεπιστήμια, εδώ και χρόνια δεν διαθέτει στοιχεία σχετικά με το φύλο τους. Το ίδιο και τα διάφορα εκπαιδευτικά κέντρα και ινστιτούτα. Προκειμένου να σκιαγραφήσουμε, λοιπόν, το «φυλετικό» χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καταφύγαμε στους καταλόγους της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για το ακαδημαϊκό έτος 2003-2004 και επεξεργαστήκαμε τα στοιχεία τους.
Αν το πολυτεχνείο, η φυσικομαθηματική και τα τμήματα θετικής κατεύθυνσης συντηρούν τις «ανδροκρατικές» παραδόσεις τους, οι φιλοσοφικές, νομικές και θεωρητικές σχολές διευρύνουν ακόμη περισσότερο το «γυναικοκεντρικό» χαρακτήρα τους καθώς οι αριθμοί αφοπλίζουν.

Νηπιαγωγοί 98,4%
Στους νηπιαγωγούς η υπεροχή των γυναικών αγγίζει το 98,4%, στις ξενόγλωσσες φιλολογίες το 94%, στα τμήματα ψυχολογίας το 90,7%, στους φιλολόγους το 88,1%, στους δασκάλους το 86,6%, στις θεατρικές σπουδές το 85,4%, στους αρχαιολόγους το 78,6%, στις σχολές ΜΜΕ το 77,8%, στις νομικές 72,6%.
«Τα κοινωνικά στερεότυπα επιβάλλουν να θεωρείται ο νηπιαγωγός και ο δάσκαλος ως προέκταση της μητέρας. Οταν πάμε το παιδί μας στο νηπιαγωγείο όλοι θα προτιμούσαμε γυναίκα δασκάλα και όχι άντρα», τονίζει ο σχολικός σύμβουλος Παρασκευάς Γιαλούρης. «Τα παιδιά δεν επιλέγουν σχολές με μοναδικό γνώμονα την απήχησή τους στην αγορά εργασίας. Διαλέγουν την κατεύθυνση που θα ακολουθήσουν με κριτήριο τα μαθήματα που τους ενδιαφέρουν και το πού νομίζουν ότι θα αποδώσουν καλύτερα. Και αποδεικνύεται ότι τα φιλολογικά μαθήματα ταιριάζουν περισσότερο στα κορίτσια».
Η «εξουσία» των γυναικών δεν περιορίζεται μόνο στις σχολές θεωρητικής κατεύθυνσης όπως το Πάντειο Πανεπιστήμιο με συντριπτικά ποσοστά που φτάνουν και το 89,2%. Επεκτείνεται σε πεδία όπου πριν από μερικά χρόνια υπερείχε το ανδρικό στοιχείο. Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών οι γυναίκες καταλαμβάνουν το 54,3%. Στο τμήμα μάρκετιγκ και επικοινωνίας, που έχει τη μεγαλύτερη ζήτηση και διαμορφώνει την υψηλότερη βάση, το ποσοστό των γυναικών είναι 70,5% και στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών 62,1%.
**Στο Πανεπιστήμιο Πειραιά το γυναικείο στοιχείο υπερισχύει με ποσοστό 51,8% στο σύνολο των φοιτητών του και με εξαίρεση τα τμήματα πληροφορικής και τεχνολογίας ψηφιακών συστημάτων έχει το προβάδισμα σε όλες τις άλλες σχολές με 79,9% στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και με 62% στις ναυτιλιακές σπουδές.
**Σε τρεις από τις έξι σχολές του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών πλειοψηφούν οι γυναίκες, αν και στο σύνολο είναι 46,3%.

--------------------------------------------------------------------------------

Γυναικεία... Χημεία
 
Τα τμήματα Φυσικής και Χημείας των πανεπιστημίων απαιτούν περίπου την ίδια βάση εισαγωγής και οδηγούν σε παραπλήσιες ειδικότητες, τουλάχιστον στον εκπαιδευτικό κλάδο, στον οποίο απορροφάται μεγάλη μερίδα των πτυχιούχων.

Κι όμως η Φυσική είναι γένους αρσενικού, ενώ η Χημεία αποπνέει... άρωμα γυναίκας.
**Στο Χημικό Ιωαννίνων υπερτερούν τα κορίτσια με 63,5%, στην Αθήνα με 60,7%, στην Κρήτη με 59,8%, στην Πάτρα συγκεντρώνουν το 58,1% και στη Θεσσαλονίκη το 57,7%.
**Αντίθετα, το Φυσικό Κρήτης ανδροκρατείται κατά 70,4%, το αντίστοιχο της Αθήνας με 70,3%, των Ιωαννίνων με 67,1%, της Θεσσαλονίκης με 66,7% και της Πάτρας με 66,2%.
* «Το Φυσικό θεωρείται ένα "σκληρό" τεχνοκρατικό τμήμα, παρεμφερές του Μαθηματικού, ενώ το Χημικό οδηγεί συνειρμικά στο χώρο των εργαστηρίων και ταιριάζει καλύτερα στη γυναικεία ιδιοσυγκρασία» εξηγεί ο Παναγιώτης Φιλντίσης, πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Φυσικών, στην οποία ανήκουν και οι καθηγητές χημείας της μέσης εκπαίδευσης.

Επιδέξιες στα εργαστήρια
Δεν πρόκειται για ελληνική ιδιομορφία. Η χημεία προσελκύει το γυναικείο φύλο διεθνώς. Αρκεί, όμως, το ηπιότερο εργασιακό περιβάλλον του χημείου για να εξηγηθεί το φαινόμενο;
* «Οπως η βιολογία και η φαρμακευτική, έτσι και η χημεία είναι τμήμα εργαστηριακό. Ο χώρος του εργαστηρίου είναι τακτοποιημένος, καθαρός, νοικοκυρεμένος. Οι γυναίκες επιδεικνύουν μεγαλύτερη επιδεξιότητα από τους άνδρες στα εργαστήρια και τις ελκύουν περισσότερο» σημειώνει ο Χρήστος Μασσαλάς, πρόεδρος της διοικούσας επιτροπής του πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας. «Οι επιστήμες αυτές οδηγούν σε λιγότερο "επιθετικά" επαγγέλματα και προσιδιάζουν περισσότερο στη γυναικεία φύση».

Ανατρέχοντας στα στοιχεία διαπιστώνουμε ότι πράγματι τόσο στη βιολογία όσο και στη φαρμακευτική υπερτερούν οι γυναίκες και μάλιστα με υψηλότερα ποσοστά απ' ό,τι στη χημεία.
**Το Βιολογικό Θεσσαλονίκης απαρτίζεται κατά 68,7% από γυναίκες και το Φαρμακευτικό Πάτρας κατά 64,3%.
*«Η χημεία είναι μάθημα πιο προσιτό στις γυναίκες, γιατί απαιτεί αποστήθιση, ενώ η φυσική είναι πολύ κοντά στα μαθηματικά» λέει ο χημικός και σχολικός σύμβουλος Παρασκευάς Γιαλούρης. «Αλλωστε, ο δοκιμαστικός σωλήνας, το εργαστήριο, η ποδιά είναι γυναικεία στοιχεία».
*«Ασφαλώς το χημείο παραπέμπει ευθέως στην κουζίνα. Η δομή του είναι ίδια με τη δομή της μαγειρικής. Γι' αυτό όλοι οι χημικοί, ακόμη και οι άνδρες, είναι εξαιρετικοί μάγειρες» λέει η χημικός Παρασκευή Κώτσου. «Το ίδιο συμβαίνει και με τους φαρμακοποιούς. Οι γυναίκες ασχολούνται κατά κανόνα και με το εργαστηριακό μέρος της δουλειάς τους, σε αντίθεση με τους άντρες, που σπουδάζουν για να κληρονομήσουν κάποιο φαρμακείο ή γιατί δεν μπόρεσαν να μπουν στην Ιατρική».

Δ. Ε. Ν.
--------------------------------------------------------------------------------

Ανδροκρατούμενα διδακτορικά

Εάν οι πανεπιστημιακές σπουδές στην Ελλάδα έχουν έντονα θηλυκά χαρακτηριστικά, στα μεταπτυχιακά τμήματα η αναλογία ανδρών και γυναικών εξισορροπείται ενώ στα διδακτορικά προγράμματα κυριαρχεί πλήρως το ανδρικό στοιχείο.
 
Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, την ακαδημαϊκή χρονιά 2003-2004 είχαμε 16.364 μεταπτυχιακούς φοιτητές στα ιδρύματα όλης της χώρας, από τους οποίους οι 7.682 ήταν άνδρες και οι 8.682 γυναίκες.

**Αναγόμενοι σε ποσοστά οι αριθμοί δίνουν ελαφρό προβάδισμα (53,1%) στα κορίτσια έναντι (46,9%) των αγοριών.
**Ιδρύματα-προπύργια των γυναικών είναι το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, στα μεταπτυχιακά προγράμματα του οποίου οι φοιτήτριες εκπροσωπούνται σε ποσοστό 78%, το Πάντειο με 69,8%, το Καποδιστριακό με 61,1%, το Αριστοτέλειο με 59,3% το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με 57%.
**Οι άνδρες υπερτερούν, αντίθετα, στις παραδοσιακές ειδικότητες του φύλου τους, όπως το Μετσόβιο Πολυτεχνείο με 67,4%, το Πολυτεχνείο Κρήτης με 65,4%, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (56,8%), τα Πανεπιστήμια Πατρών και Μακεδονίας (55,2%), το Γεωπονικό με 54,7%.

Επαγγελματική αποκατάσταση
**Στα μεταπτυχιακά μερικών σχολών, μάλιστα, η παρουσία των γυναικών είναι συντριπτική. Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης οι μεταπτυχιακές φοιτήτριες αγγίζουν το 96,6% στη γαλλική φιλολογία, το 91% στους νηπιαγωγούς και το 90% στα τμήματα ψυχολογίας.
**«Στις ηλικίες 18-20 οι γυναίκες είναι πιο επιμελείς και πιο ώριμες από τους άνδρες. Ξέρουν τι θέλουν τόσο στη ζωή όσο και στις σπουδές τους», μας λέει ο Χρήστος Μασσαλάς, χρόνια πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και πρόεδρος της διοικούσας επιτροπής του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. «Συνήθως οι γυναίκες επιδιώκουν γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση. Αισθάνονται ότι αν συνεχίσουν τις σπουδές τους σε μεταπτυχιακό κινδυνεύουν να χάσουν το τρένο της ζωής, ενώ και οι γονείς που στηρίζουν οικονομικά τις διδακτορικές σπουδές προκρίνουν τα αγόρια έναντι των κοριτσιών».
**Ετσι, στο διδακτορικό κύκλο σπουδών η ανδρική παρουσία αυξάνεται και σε ορισμένα ιδρύματα μετατρέπεται σε απόλυτη κυριαρχία.
**Στο πανεπιστήμιο Κρήτης οι άνδρες που κάνουν διδακτορικό φτάνουν το 85,4%, στο ΕΜΠ το 73,9% και στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας το 73%. Η ανδρική κυριαρχία επεκτείνεται και στις οικονομικές σπουδές με 80,4% στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και 72,1% στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στο Πανεπιστήμιο Πάτρας το ποσοστό των αγοριών αγγίζει το 70,6%, στο Δημοκρίτειο Θράκης το 67,3% και στο Γεωπονικό Αθήνας το 66,7%.
**Ακόμη και στο Πάντειο, στο οποίο η κυριαρχία των γυναικών είναι δεδομένη, η εικόνα των τμημάτων διδακτορικού επιπέδου ανατρέπεται καθώς οι άνδρες φοιτητές υπερισχύουν έστω και οριακά (51,8%) των φοιτητριών.
**Τα διδακτορικά τμήματα της Ιατρικής Κρήτης παρακολουθούν 994 άνδρες και καμία γυναίκα, ποσοστό 100%, ενώ δεν είναι λίγα τα τμήματα με ανδρική παρουσία πάνω από 90%. Οι γυναίκες έχουν το προβάδισμα μόνο στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (55,2%), στο Ιόνιο (54,6%) και στο Καποδιστριακό (51,8%).

Τα κοινωνικά στερεότυπα της Ελλάδας που αναγκάζουν τις γυναίκες να επωμίζονται τα βάρη του σπιτιού, εκτός από τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις, φαίνεται πως δεν τους επιτρέπουν τη συνέχιση των σπουδών σε επίπεδο διδακτορικού. Οι απαιτήσεις μιας αντίστοιχης σταδιοδρομίας δεν συμβαδίζουν με τη δημιουργία και τη φροντίδα της οικογένειας.

Δ. Ε. Ν.