ΜΟΥΣΙΚΟΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ

Τις τελευταίες εβδομάδες, 4 κείμενα που αφορούν τη μουσική εκπαίδευση κυκλοφόρησαν στην εκπαιδευτική ιστοσελίδα της ΕΔΡΑΣ. Το πρώτο και το τέταρτο υπογραφόμενο από το «Σύλλογο Πανεπιστημιακών Εκπαιδευτικών Μουσικής», το δεύτερο από το «Σύλλογο Καθηγητών Μουσικής Μουσικού Σχολείου Ιωαννίνων», και το τρίτο από τη συνάδελφο Ευγενία Καρούμπαλη μουσικοπαιδαγωγό απόφοιτο ΑΕΙ (τμ. Μουσικών Σπουδών).

            Και τα τρία κείμενα, χαρακτηρίζονται από διάθεση αντιπαλότητας, παραπόνων και αντεγκλήσεων, γύρω από την κείμενη νομοθεσία και γύρω από το ζήτημα του τι θεωρεί ως ουσιώδες για το μέλλον της μουσικής εκπαίδευσης ο κάθε συντάκτης. Το τελικό αποτέλεσμα, για μεν τους αναγνώστες που συντάσσονται με τη μια ή την άλλη άποψη, είναι η διαιώνιση μιας αντιπαλότητας με την ανταλλαγή επιχειρημάτων εν είδει πετροπολέμου, για δε   τους ψυχραιμοτέρους, η διαιώνιση μιας τραγικής σύγχυσης, με τελικό χαμένο κατά τη γνώμη μας τη μουσική εκπαίδευση.

            Ως γνωστό, η ελληνική πολιτεία, προβλέπει και απαιτεί για κάθε ειδικότητα εκπαιδευτικού την ανάλογη γνώση που πιστοποιείται με την κτήση ενός πανεπιστημιακού πτυχίου ή διπλώματος. Αναμφίβολα, ο στόχος των πανεπιστημιακών «καθηγητικών» σχολών είναι να ετοιμάσουν λειτουργούς της παιδείας, ικανούς να μορφώσουν και να διαπαιδαγωγήσουν τους νέους. Ως εκ τούτου, τα μετά το 1986 ιδρυθέντα τμήματα Μουσικών σπουδών, εκ των πραγμάτων παράγουν πτυχιούχους γι’ αυτή τη δουλειά. Μέχρι και το 1991 –οπότε έχουμε και την πρώτη φουρνιά αποφοίτων Μ. Σ.- το στόχο αυτό εξεπλήρωναν οι πτυχιούχοι των ωδείων, κάνοντας χρήση τίτλων σπουδών αδιαβάθμητων. Το πρόβλημα της διαβάθμισης αυτών των σπουδών, αφέθηκε να διαιωνίζεται, δημιουργώντας σωρεία προβλημάτων για τους ήδη υπηρετούντες «ωδειακούς» εκπαιδευτικούς, αλλά και για τη λειτουργία των δημόσιων μουσικών σχολείων που ιδρύθηκαν στο μεταξύ.

            Η πολιτεία δια των αποφοίτων τμ.Μουσικών Σπουδών, άρχισε σταδιακά να πληρώνει τις θέσεις στα δημόσια σχολεία, δημοτικά γυμνάσια και λύκεια, όχι όμως στα μουσικά σχολεία (θεσμός που δημιουργήθηκε κυρίως για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και παρά τις διαθέσεις παρελθόντων διοικήσεων του ΥΠΕΠΘ για επέκτασή του και στην πρωτοβάθμια δια των τμημάτων προαιρετικής μουσικής παιδείας, ο θεσμός σήμερα αφορά μόνο τα γυμνασιακά και λυκειακά έτη σπουδών των μαθητών). Είναι φως φανάρι, ότι μελετώντας επισταμένως τις ανάγκες προσωπικού των μουσικών σχολείων, ανάγκες σε προσωπικό εξειδικευμένο σε οργανογνωσία και διδασκαλία μουσικών οργάνων αφενός, θεωρίας της κλασσικής και ελληνικής –«βυζαντινής»- μουσικής αφετέρου, οι απόφοιτοι των τμημάτων μουσικών σπουδών, με μόνο εφόδιο τις κατοχυρωμένες εκ του πτυχίου τους γνώσεις, δεν είναι επαρκείς ως δάσκαλοι, παρά μόνο αν έχουν (που συχνά έχουν) και παράλληλη ωδειακή κατοχύρωση – εξειδίκευση. Είναι προφανές το νομοθετικό κενό, λόγω της μη λειτουργίας Μουσικών Ακαδημιών στην Ελλάδα, κενό που γίνεται προσπάθεια να καλυφθεί με τη λειτουργία νεότερων μουσικών τμημάτων (τμ. Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, τμήμα Παραδοσιακής Μουσικής ΤΕΙ ¶ρτας), των οποίων όμως το αποτέλεσμα μπορεί να κριθεί επισφαλές, τουλάχιστο σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του θεσμού των Μουσικών Σχολείων. Όπως και να’χει το πράγμα, δυστυχώς το ανάπηρο ωδειακό σύστημα, καλείται με τους αδιαβάθμητους τίτλους σπουδών που παρέχει να καλύψει το κενό, με ή και χωρίς, παράλληλη κτήση του πτυχίου ενός «μουσικολογικού» ΑΕΙ, το οποίο μόνον ως σημαντικότατο συνεκτιμώμενο προσόν μπορεί να εκτιμηθεί.

Ας μας επιτραπεί και μια ακόμη κρίση... Είναι άδικο έως και ανόητο, να γίνεται επίκληση ενός υπαρκτού μεν, πλην όμως ανυπόστατου νόμου, αυτού του 1985 και του 1987, περί της λειτουργίας των Μουσικών Σχολείων με προσωπικό πτυχιούχους τμ. Μουσικών Σπουδών, αφού είναι πρόδηλο, ότι ο νομοθέτης της εποχής, απλώς θέλησε να εφαρμόσει ό,τι ισχύει για τις υπόλοιπες «καθηγητικές» ειδικότητες, αγνοώντας την εποχή εκείνη, το ποιόν των σπουδών των νεότευκτων τότε τμημάτων Μουσικών Σπουδών, αλλά και τις πραγματικές ανάγκες των επίσης λιγοστών και νεότευκτων Μουσικών Σχολείων της εποχής εκείνης. (Πώς γίνεται ένας κάτοχος αδιαβάθμητου ωδειακού διπλώματος και μεταπτυχιακού πανεπιστημιακού τίτλου φιλολογίας ή θεολογίας ή μαθηματικών, να ονομάζεται πανεπιστημιακός δάσκαλος και να εκπαιδεύει φοιτητές μουσικολογίας που διεκδικούν θέσεις δημόσιας εκπαίδευσης καθυβρίζοντας τους επί δεκάδες μηνών εργαζόμενους δασκάλους μουσικής επί συμβάσει, σε μουσικά σχολεία;).

            Κάθε φιλότιμη ή μη προσπάθεια έκτοτε για λύση του προβλήματος, δημιούργησε πληθώρα νέων προβλημάτων... Στην περίπτωση της Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής, το πρόβλημα διογκώθηκε περισσότερο διότι, πλην της Βυζαντικής Μουσικής, ουδείς εκ των διδασκόντων κατέχει κάποια στοιχειώδη πιστοποίηση αφού δεν υπάρχει ανάλογη πρόβλεψη ούτε απ’το ωδειακό σύστημα. Έτσι όπως ορθώς καταγγέλεται, πολλοί εκ των διδασκόντων, κρίνονται κατάλληλοι ως εκπαιδευτικοί, μη όντες συχνά, ούτε καν απόφοιτοι λυκείου. Το όποιο θετικό αποτέλεσμα εργασίας, οφείλεται στην εμπειρική γνώση (συχνά πλούσια, αλλά και συχνά ανύπαρκτη) και λιγότερο στη θεωρητική και παιδαγωγική κατάρτιση του διδάσκοντα. Με το παιχνίδι μάλιστα του ΥΠΕΠΘ με τα λεγόμενα συνεκτιμώμενα προσόντα, συχνά παρουσιάζεται το φαινόμενο της πρόσληψης διδάσκοντος σε κάποια ειδικότητα, επειδή κατέχει τίτλους σπουδών από άλλες ειδικότητες. Κατά τις 2 τελευταίες σχολικές χρονιές, με τα παράθυρα που άφησαν οι προκηρύξεις, περισσεύει ο καιροσκοπισμός και ο τυχοδιωκτισμός ασχέτων, ιδιαίτερα στα όργανα της Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής. Η νομή των πιστώσεων αναπληρωτών καθηγητών, οδήγησε στο φαινόμενο, ο καλά αμοιβόμενος αναπληρωτής καθηγητής κάποιας μουσικής ειδικότητας, να υπολείπεται γνώσεων (όχι όμως τυπικών και συνεκτιμωμένων προσόντων) ενός «ατυχούς» πλην όμως ικανοτέρου και εμπειροτέρου «πτωχού» ωρομισθίου. Την τελευταία χρονιά το φαινόμενο αυτό τείνει να πάρει μορφή χιονοστιβάδας... Δεκάδες δάσκαλοι μουσικής, καταφεύγουν στα ιδιωτικά ωδεία όχι για να συμπληρώσουν ή ολοκληρώσουν γνώσεις και καλλιτεχνικές ανησυχίες, αλλά για να αγοράσουν πτυχία – τίτλους, άνευ γνωστικού αντικρύσματος, ώστε είτε να διασφαλίσουν, είτε να αποκτήσουν μια θέση αναπληρωτή σε μουσικό σχολείο, με βάση τη μοριοδότηση κάποιου συνεκτιμώμενου τίτλου σπουδών. Το τραγικό είναι πως με την ανατροπή που δημιουργεί η εκάστοτε νέα προκήρυξη στη ζωή ενός διδάσκοντα, έχουμε φαινόμενα όπου για παράδειγμα, ένας δάσκαλος θεωρίας με 50μηνη προϋπηρεσία και δίπλωμα σύνθεσης, να αναγκάζεται να εργαστεί ως ωρομίσθιος σε σχολείο μακρινότερο κατά 90 χλμ από αυτό του τόπου καταγωγής του, διότι στο σχολείο όπου εργαζόταν επί 7 και πλέον σχολικά έτη, εμφανίστηκαν 4-5 άλλοι συνάδελφοί του με πτυχία αντίστιξης ή φούγκας αλλά και με συνεκτιμώμενους τίτλους πιάνου, ακκορντεόν και βυζαντινής μουσικής... Ως γνωστό, τα ωδεία ως ιδιωτικές επιχειρήσεις, είναι σε θέση, αν μάλιστα ζορίζονται λιγάκι οικονομικά, να παρέχουν τέτοιους τίτλους μαϊμού, με το αζημίωτο βέβαια... Μπορεί να μην είναι όλα τα ωδεία έτσι, αλλά είναι κοινό μυστικό, ότι κάποια είναι...

            Στην 17ετή λειτουργία του θεσμού των Μουσικών Σχολείων, δημιουργήθηκε μια τεράστια βάση δεδομένων εκπαιδευτικών με ικανή προϋπηρεσία που κυμαίνεται από 8 ως 120 μήνες. Αυτή η βάση δεδομένων, κάθε χρόνο διευρύνεται, μεγιστοποιώντας και τα προβλήματα... Προβλήματα που έχουν να κάνουν με την πιθανώς  ανάπηρη γνώση που’χει να δώσει ένας δάσκαλος λαμόγιο στο μαθητή (με χρήματα απ’τον κρατικό κορβανά), καθώς και με τη διαιώνιση μιας απαράδεκτης εργασιακής σχέσης 1500 εργαζομένων....

            Συνοψίζω για να μην μακρυγορώ...

 α)Πρέπει να λυθεί το εργασιακό πρόβλημα εκατοντάδων καθηγητών με προϋπηρεσία... Για τους ωδειακούς μιλώ, αφού οι μουσικολόγοι άρχισαν ήδη να απορροφώνται στη γενική εκπαίδευση ακόμη και χωρίς διαγωνισμό ΑΣΕΠ.

β)Δεν υπάρχουν δυστυχώς οι απαραίτητοι πανεπιστημιακοί τίτλοι σπουδών για τις μουσικές ειδικότητες που διδάσκονται στα μουσικά σχολεία. Οι μουσικολόγοι δεν είναι κατ’ουσίαν οι πιστοποιημένα κατάλληλοι γι’αυτή τη δουλειά, κι ας επικαλούνται όσους νόμους θέλουν, κι ας ειρωνεύονται εμμέσως πλην αναιδώς ακόμη και τους δασκάλους τους... Οι απόφοιτοι των άλλων 2 σχολών (Πανεπιστημίου Μακεδονίας και ΤΕΙ ¶ρτας) είναι σαφώς επαρκέστεροι, ειδικά αυτοί του ΤΕΙ ¶ρτας, αλλά είναι δυστυχώς λιγοστοί μέχρι σήμερα.  Αν δεν υπάρξουν απόφοιτοι μουσικών ακαδημιών, οι τίτλοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μόνον ως συνεκτιμώμενοι στα αδιαβάθμητα ωδειακά προσόντα ειδίκευσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν...

γ) Οι απόφοιτοι ωδείων είναι λογιών λογιών και κάθε είδους... ¶λλοι εξαίρετοι δάσκαλοι και καλλιτέχνες, άλλοι μέτριοι κι άλλοι ανύπαρκτοι και ακατάλληλοι. Η κρατική κρεατομηχανή τους ισοπεδώνει όλους, κι έτσι όλα τα χλωρά καίγονται με τα ουκ ολίγα ξερά, (ο κ. Ράμμας, μέτοχος του παρανόμου της αμουσίας μεν, άρχων του κόσμου τούτου δε, αποκάλεσε τους πάντες «πανηγυρτζήδες» και... καθάρισε...).

δ)Οι ήδη μόνιμα εργαζόμενοι «ωδειακοί» δάσκαλοι μουσικής, με τον γενικό αποκλεισμό των “αγραμμάτων” ωδειακών απ’τα ΑΕΙ, στερούνται ενός απλού δικαιώματός τους, που σε καμμιά άλλη καθηγητική ειδικότητα, δεν συμβαίνει... Του δικαιώματος της μουσικοπαιδαγωγικής επιμόρφωσης σε ανώτερο επίπεδο...).

ε)Η ερωμένη του Αριστοτέλη Ωνάση υψίφωνος Μαρία Κάλλας, αγαπητή κυρία Καρούμπαλη, ήταν καταδικασμένη ν’αποτύχει ως δασκάλα και μόνο λόγω του γεγονότος της απύθμενης χλιδής στην οποία ζούσε λόγω του εραστή της. Με τη λογική σας όμως αποκλείετε όλους τους μέγιστους δασκάλους της μουσικής μας, που δεν τελείωσαν κανένα μουσικό ΑΕΙ.... (Ο Μάνος Χατζιδάκης ας πούμε θα ήταν τρανταχτό θύμα της λογικής σας, όπως και ο Τσιτσάνης οι οποίοι αν και δεν διεκδίκησαν ποτέ τον τίτλο του δημόσιου δασκάλου, ελπίζω να συμφωνείτε κι εσείς κι οι μουσικοπαιδαγωγοί συνάδελφοι, ότι ήταν για όλους μας μέγιστοι δάσκαλοι, για τους άμεσα δε παροικούντες παρά τας αυλάς των, υπήρξαν φάροι φωτεινοί).  Και δυστυχώς επειδή η λογική με την οποία σκέφτεστε βαδίζει στα νομικά καλούπια των τεχνοκρατών του ΥΠΕΠΘ, κάθε χρόνο βλέπουμε δεκάδες κορυφαίους καλλιτέχνες και δασκάλους να φιγουράρουν στις τελευταίες θέσεις των πινάκων για τα μουσικά σχολεία... Αλήθεια πώς αισθάνονται κάθε χρόνο οι υποψήφιοι στο λαούτο, βλέποντας τον βιρτουόζο ηπειρώτη δάσκαλο λαουτιέρη κ. Ζώτο στην τελευταία θέση; Αντιστοίχως οι εν ενεργεία καθηγητές του ταμπουρά που διδάσκουν τη μέθοδο του Αρβανίτη, με τον ίδιο τον Αρβανίτη τελευταίο στους ανάλογους πίνακες;

Στ) Εξετάσεις και ακροάσεις παιδιά, τώρα... Όση αδικία κι αν μπορεί να κρύβει η οποιαδήποτε παρασπονδία της όποιας κρατικής επιτροπής ακροάσεων, είναι απείρως προτιμότερη απ' την σημερινή κατάντια.  Κι όσοι κριθούν ικανοί στην ειδικότητά τους, ας πάρουν και τα υπόλοιπα εφόδια, πτυχία και προϋπηρεσία στην πλάτη τους κι ας μπουν στις λίστες των τεχνοκρατών του ΥΠΕΠΘ για να λυθεί το πρώτο μέρος του προβλήματος. Για να πιάσουμε κατόπιν το δεύτερο μέρος που είναι το τι πρέπει να διδάσκουμε στα μουσικά σχολεία ο καθείς στην ειδικότητά του...

ζ) Και Μουσικές Ακαδημίες ρε παιδιά... Ως ΑΕΙ ή ΤΕΙ, μικρή σημασία έχει... Και διαβάθμιση των ωδείων και των ωδειακών τίτλων... Κι οι τίτλοι που κρίνονται ως ανώτεροι, ας πιστοποιούνται από κρατικές εξετάσεις μουσικής, κατά το πρότυπο των κρατικών πτυχίων γλωσσομάθειας... Οι φιλόλογοι των ξένων γλωσσών μας δείχνουν το δρόμο της υπέρβασης ινστιτούτων φροντιστηρίων δηλ ωδείων και μουσικών σχολών... Για να σταματήσει η κατρακύλα... Και λίγο παραπάνω μουσική ρε παιδιά... Αρκετά βγάλαμε τα μάτια μας, ωδειακομουσικολόγοι...

Γιάννης Τοπαλίδης

Πρόεδρος του Συλλόγου Καθηγητών Μουσικής Μουσικών Σχολείων Αν. Μακεδονίας και Θράκης

Πολυετής Αναπληρωτής – Ωρομίσθιος Καθηγητής Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής

Τηλ 6974116640