«ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΔΩΔΕΚΑΧΡΟΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ»:
Πόσο πίσω; Πόσο μπροστά;

Κατάκτηση της σκέψης ή της πράξης; (δηλαδή του κινήματος)

Για το δωδεκάχρονο σχολείο έχουμε κι άλλες φορές τοποθετηθεί. Αφορμή για να επανέλθουμε στο θέμα μας έδωσε η εμμονή -δεν μπορούμε αλλιώς να τη χαρακτηρίσουμε- στη θέση για το «υποχρεωτικό δωδεκάχρονο σχολείο» που απότρεψε αρκετές φορές συνεργασίες με το χώρο των Παρεμβάσεων αφού η θέση αυτή θεωρήθηκε «εκ των ων ουκ άνευ» για τη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου διεκδίκησης.

«Δεν μπορούμε να πάμε πίσω απ’ αυτή τη θέση» μας έχει πολλές φορές ειπωθεί και προφανώς η θέση για το «υποχρεωτικό δωδεκάχρονο σχολείο» θεωρείται μια μεγάλη κατάκτηση.

Προφανώς κατάκτηση της… σκέψης μιας και σε επίπεδο εφαρμογής όλοι επικαλούνται το «δωδεκάχρονο» όμως στην πράξη αμφισβητείται κι αυτή η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση.

Εχουμε δηλαδή να κάνουμε με μια πραγματική πρωτοτυπία καθώς η εμβέλεια ενός αιτήματος δεν κρίνεται από το κατά πόσο έχει επιτευχθεί αλλά από την… πορεία της σκέψης για τη διαμόρφωση της θέσης (ή έστω του πλαισίου μέσα στο οποίο η θέση αυτή έχει κεντρικό ρόλο)!

Δεν μπορούμε να μη διακρίνουμε μια αυτοϊκανοποίηση και μια οίηση που πραγματικά γιατί να μην την έχουν και όλοι οι υπόλοιποι, τα κόμματα της επίσημης αριστεράς και τα αστικά κόμματα που έχουν το «δωδεκάχρονο» στην προμετωπίδα των διεκδικήσεών τους;

Προβοκάρουμε τις Παρεμβάσεις; Κάθε άλλο!

Υπήρξε κατάκτηση του κινήματος των εκπαιδευτικών το «δωδεκάχρονο υποχρεωτικό»;Πως και δεν το διακρίναμε στις κορυφαίες κινητοποιήσεις το ‘91, το ‘97 και το ‘98;

Κι αν κάποιος μας αναφέρει τις μαθητικές κινητοποιήσεις το ‘99-2000 όπου για πρώτη φορά από τις «δεξαμενές της σκέψης» το «δωδεκάχρονο» βρέθηκε στα πανό των διαδηλωτών έχουμε να πούμε πως τότε η ΚΝΕ έκανε ότι περνούσε από το χέρι της για να κυριαρχήσει το συγκεκριμένο αίτημα. Σπρώχνοντας τις κινητοποιήσεις σε μια λογική προτάσεων προς το σύστημα και μεταθέτοντας το κέντρο βάρους από το «αρνητικό» αίτημα της κατάργησης του ν.2525, σε ατραπούς «θετικής» ενσωμάτωσης και υποχώρησης των κινητοποιήσεων.

Από τότε το «δωδεκάχρονο» φιγουράρει στα προγράμματα του ΚΚΕ, της ΝΔ με χαρακτηριστική ευκολία, αν και για να μην αδικούμε τον χώρο των Παρεμβάσεων πάντα φλέρταρε με το αίτημα («Αντιτετράδια», «Ρωγμές», κ.λπ.). Αλλά και το ΚΚΕ είχε να λέει πως οι χώρες που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό είχαν καθιερώσει τη δωδεκάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση.

Συνεπώς το «δωδεκάχρονο-υποχρεωτικό» δεν ήταν μια θέση που απαιτούσε μεγάλες κατακτήσεις της σκέψης για να ανακαλυφτεί, και να εδραιωθεί. Μάλλον επρόκειτο για μια εύκολη …υιοθεσία που ήδη κυκλοφορούσε στον αέρα (υπάρχει ανάλογο παράδειγμα όπως π.χ. η περίφημη αύξηση των δαπανών για την παιδεία) και που η ένταξή του σε ένα μοντέλο ή πλαίσιο ή -έστω- κυβερνητικό πρόγραμμα (όπως αυτό της ΝΔ) δεν συνεπάγονταν και κανένα ιδιαίτερο κόστος.

Σε τι απαντάει το «δωδεκάχρονο;»

Βέβαια, κανείς από τους …εμπλεκόμενους στο «δωδεκάχρονο» δε θα βρεθεί να υποστηρίξει πως αποτελεί την πανάκεια «δια άπασαν νόσον» και όλοι έχουν κάπου να το εντάξουν. Βέβαια επίσης όλοι αναφέρονται σ’ αυτό!

Το ΚΚΕ σε ισάριθμη σελίδων ημιπολυτελή έκδοση για το «υποχρεωτικό-δωδεκάχρονο» παρουσιάζει τη συνολική του πρόταση για το σχολείο που καταλήγει στη δημιουργία ενός άλλου σχολείου, με βασικό άξονα την πολυτεχνική παιδεία, τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης κ.λ.π.

Εντάξει αυτό είναι μια ρεφορμιστική ουτοπία.

Και η υιοθέτηση από τη ΝΔ του «δωδεκάχρονου», εντάξει, είναι «κυβερνητισμός» και καθαρός αποπροσανατολισμός θα προσθέταμε εμείς, αφού ετοιμάζει, ως κυβέρνηση εξετάσεις στο δημοτικό και παραπέρα διαχωρισμούς γενικής-τεχνικής εκπαίδευσης.

Οι Παρεμβάσεις όμως που απαντούν (και σε τι) με τούτη την αδιαπραγμάτευτη στάση και θέση;

Θα απαντηθεί έτσι το ζήτημα του κοινωνικού αποκλεισμού, της αυξανόμενης ταξικότητας της εκπαίδευσης, της σχολικής εγκατάλειψης και του αναλφαβητισμού «κανονικού» και λειτουργικού;

Είναι ζήτημα θεσμικής κανονιστικής πράξης ή σκέτα εκπαιδευτικών ενεργειών η αντιμετώπιση όλων αυτών των ζητημάτων; Η παιδαγωγική σχέση καθορίζεται μόνο από του όρους του σχολείου;

Πως θα αντιμετωπίσει το «άλλο σχολείο» των Παρεμβάσεων, γιατί περί αυτού πρόκειται, την αυξανόμενη κοινωνική αθλιότητα, τη φτώχεια, το αυξανόμενο κόστος σπουδών, όλους τους παράγοντες με δυο λόγια που αντανακλούν και αναπαράγουν μέσα στο σχολειό τον αποκλεισμό, την κατηγοριοποίηση τελικά και την εγκατάλειψη;

Η υπόθεση θυμίζει τον χρόνιο αγώνα (πάντα στα χαρτιά, άλλη «προχωρημένη» θέση κι αυτή που χωρίς κανένα κόστος την υιοθέτησε η ηγεσία της ΔΟΕ) που «δίνουν» οι νηπιαγωγοί για την αναγνώριση της υποχρεωτικότητας της προσχολικής αγωγής. Κανείς όμως από τους συνδικαλιστοπατέρες που πρόθυμα ενέταξαν το αίτημα στην ατζέντα της ΔΟΕ δεν βγήκε να εξηγήσει στους νηπιαγωγούς ότι η υποχρεωτικότητα της εκπαίδευσης καθόλου δεν εμπόδισε τις κυβερνήσεις (στις οποίες απευθύνονταν οι νηπιαγωγοί) άλλα σχολεία να κλείνουν, άλλα να υποβαθμίζουν και άλλα να τα οδηγούν στη σύντμηση.

Ούτε φυσικά η υποχρεωτικότητα ανάγκασε τις κυβερνήσεις να χτίσουν νέα σχολεία, να αντιμετωπίσουν το καυτό πρόβλημα της σχολικής στέγης, των αμιαντοσχολείων κ.λπ.

Αντίθετα, όπου επιτεύχθηκαν κάποια πράγματα αυτό έγινε με τους πολύ υλικούς και συγκεκριμένους αγώνες εκπαιδευτικών, γονιών, μαθητών κι όχι με τις ανέξοδες υιοθετήσεις αιτημάτων που δεν απευθύνονται στις πραγματικές ανάγκες γονιών, μαθητών και δασκάλων αλλά στις κυβερνήσεις, ή πολιτική βούληση των οποίων μόνον έτσι δεν επηρεάζεται .Με «τακτοποιημένες» θέσεις για να έχουν όλοι ήσυχο το κεφαλάκι τους και τη συνείδησή τους, οι μεν ότι «αγωνίζονται» και οι δε ότι ακούν τάχα τα χρόνια αιτήματα της βάσης.

Ομως πέρα από το ανέξοδο της υποθέσεως υπάρχει και το …αδιέξοδο μιας και η πρόταση για το «υποχρεωτικό δωδεκάχρονο σχολείο» που για το ΚΚΕ θα ‘ναι λέει «ενιαίο» και για τις Παρεμβάσεις «χωρίς εξετάσεις» (και τούτη είναι η «ριζοσπαστική» διαφοροποίηση από το συντηρητικό ΚΚΕ) αυτή είναι μια πρόταση με την οποία μπορούν να παίξουν διάφοροι.

Αναφερόμαστε στο παρεμφερές παράδειγμα του σχολείου-εξεταστικού κέντρου ενάντια στο οποίο βάλουν (και δικαίως) διάφοροι και στην ανάγκη προβολής μια άλλης ανθρωπιστικής εκπαίδευσης που δεν θα αντιμετωπίζει την παιδεία ως χρηστικό αγαθό της αγοράς κ.λπ. Μα με τον «ίδιο» προβληματισμό ο Μπαμπινιώτης και πολλοί άλλοι προτείνουν την αποδέσμευση του λυκείου από την Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το παράδειγμα αυτό δείχνει πως ο πλέον ριζοσπαστικός προβληματισμός όταν χαρακτηρίζεται από την εκπαιδευτικοκεντρική ομφαλοσκόπηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ποικιλοτρόπως από τις κατεστημένες πολιτικά δυνάμεις που έχουν και το μαχαίρι και το πεπόνι (κι όχι μόνο τον προβληματισμό).

Αλήθεια ποιο το πρόβλημα της αστικής τάξης να καθιερώσει ένα τέτοιο «δωδεκάχρονο»;

Μήπως δίνουν κανέναν λογαριασμό για την παραβίαση του εννιάχρονου όπως εμπεριστατωμένα η «εκπαιδευτική αριστερά» (Κάτσικας, «Αντιτετράδια» κ.λπ.) έχει αποδείξει;

Αλλά ξεχάσαμε, η «εκπαιδευτική αριστερά» αγωνίζεται για ένα πραγματικά ενιαίο και πραγματικά μη βαθμοθηρικό υποχρεωτικό δημόσιο δωδεκάχρονο σχολείο. Μπορεί να μας προσδιορίσει σε πια σφαίρα της πραγματικότητας διεξάγεται αυτός ο ωραίος αγώνας;

Σε ποιους απευθύνεται

Μπορούμε (μέχρι σ’ ένα βαθμό) να κατανοήσουμε το πρόβλημα γραμμής για την εκπαίδευση σε μια εποχή που όλα συνηγορούν -μέσα σ’ ένα τέτοιο καταθλιπτικό συσχετισμό δύναμης και ύστερα από τις καταρρεύσεις στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες- στην απομάκρυνση του οράματος της κοινωνικής ανατροπής. Αυτή η κατάσταση πραγμάτων μας αγγίζει όλους το κενό είναι μεγάλο, η ευθύνη αφορά όλους μας.

Πραγματικά υπάρχει ένα πρόβλημα με ποιον τρόπο οι αγωνιστές της αριστεράς στην εκπαίδευση, θα συνδέσουν οργανικά τον πολιτικό αγώνα για την κοινωνική ανατροπή με την πάλη μέσα στο σχολείο.

Επιπρόσθετα θεωρούμε σωστή (κατ’ αρχήν) την αφετηρία των …αναγκών. Οι ανάγκες του λαού, της νεολαίας, των εκπαιδευτικών είναι το κριτήριο και όχι η επίδειξη υπεύθυνης στάσης απέναντι στο σύστημα όπως κάνει π.χ. η επίσημη αριστερά. Αυτή είναι μια πραγματική ριζοσπαστική προσέγγιση και αποτελεί το κοινό κινηματικό στοιχείο που μας φέρνει κοντά στους αγώνες.

Ομως οι ανάγκες του λαού, των εκπαιδευτικών και της νεολαίας δεν μπορούν να χωρέσουν μέσα στο «άλλο, δωδεκάχρονο, σχολείο»! Ειδικά σ’ ένα τέτοιο ζήτημα όπως της εκπαίδευσης οι ανάγκες οδηγούν μακρύτερα, η λύση δεν μπορεί παρά να είναι σοσιαλιστική. Πώς θα υπάρξει το άλλο σχολείο, αν δεν υπάρξει η κοινωνία που θα το παράξει και αν η εργαζόμενη τάξη δεν αφεθεί να υλοποιήσει το όραμά της και στην εκπαίδευση; Βλέπετε, η μορφή και το περιεχόμενο του «άλλου σχολείου» δεν είναι ζήτημα «παιδαγωγικής αυτονομίας» όπως με αρκετή αυταρέσκεια διεκδικούν οι σ. της «εκπαιδευτικής αριστεράς»!

Με άλλα λόγια το σχολείο των αναγκών μας δεν κατοικεί και δεν μπορεί να κατοικήσει σε τούτη την κοινωνία.

Συμβαίνει μάλιστα και το «παράδοξο» όσο μέσα από τους αγώνες εκπληρώνονται -στο βαθμό που εκπληρώνονται- οι ανάγκες μας τόσο να οξύνεται η κρίση του κυρίαρχου αστικού σχολείου! Κι αυτό συμβαίνει γιατί οι κατευθύνσεις, οι στόχοι και ο ρόλος του σημερινού σχολείου αντιβαίνουν και αντιπαρατίθενται στις επιδιώξεις και τους στόχους του κινήματος (ειδικά σε μια συγκυρία σα τη σημερινή).

Συνεπώς δεν μπορεί να σταθεί και να υπάρξει μια κεντρική, κανονιστικού χαρακτήρα, θεσμική πρόταση του είδους του «πραγματικού δωδεκάχρονου σχολείου», η οποία να απευθύνεται προς το κίνημα (που προς το παρόν αδυνατεί να υπερασπίσει θεμελιώδη ζητήματα και δικαιώματα). Κι αν το κίνημα είναι «απασχολημένο» άλλού, τότε ο αποδέκτης που βρίσκεται;

Τουλάχιστο τα αστικά κόμματα και η καθώς πρέπει αριστερά είναι σαφείς ως προς αυτό.

Οι Παρεμβάσεις;

Μπορούν φυσικά να υπάρξουν τα υλικά υποπαράγωγα αυτών των αγώνων. Οι μικρές και μεγάλες νίκες που τόσο έχει ανάγκη σαν οξυγόνο το κίνημα των εκπαιδευτικών και που η έλλειψή τους απογοητεύει κάθε εκπαιδευτικό. Πολύ περισσότερο όταν διαπιστώνει τη αντίθεση ανάμεσα στις ατέλειωτες χαρταμπιάνκες «αιτημάτων» των ΔΣ της ΔΟΕ και της ΟΛΜΕ και στην πραγματικότητα των υλικών όρων μέσα στο σχολείο που συνεχώς επιδεινώνονται.

Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν ανάγκη (μιας και περί αναγκών ο λόγος) μια άλλη πρόταση προς τους «κυρίαρχους» στη χειρότερη περίπτωση, ή στην καλύτερη, ένα άλλο σχέδιο «επί χάρτου» που να χρυσώνει το χάπι της ήττας και της υποχώρησης με δήθεν επιθετικές ενοράσεις και φληναφήματα.

Μπορεί να υπάρξει και το πραγματικό παράγωγο των αγώνων του σήμερα και του αύριο που δεν είναι παρά οι ίδιοι οι …αγώνες η πραγματική διάθεση των εκπαιδευτικών να αντισταθούν, να βγουν στο δρόμο. Πώς θα επηρεαστεί η «θέαση» αυτών των αγώνων και σε τι όραμα θα τις προσανατολίσουμε;

Πάνω σε τούτη τη βάση πιστεύουμε ότι και σήμερα τα ζητήματα που δήθεν προσπαθεί να αντιμετωπίσει το «δωδεκάχρονο» έχουμε τη δυνατότητα να τα παλέψουμε με κινηματικό τρόπο.

Ο αγώνας για περισσότερα σχολεία, για μαζικούς διορισμούς σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των σχολείων, ενάντια στους ταξικούς φραγμούς, για ισότιμη και ελεύθερη πρόσβαση από κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κ.λπ. είναι οι υλικοί όροι, τα πραγματικά εργαλεία της πάλης. Αλλά εδώ δεν παίζει μόνο ρόλο ο αγώνας των εκπαιδευτικών.

Ο εξωεκπαιδευτικός αγώνας ενάντια στη φτώχεια, για τα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζόμενων γονιών, ενάντια στα ελαστικά και εξοντωτικά ωράρια έχει μεγάλη συμμετοχή.

Η διαστροφή που έχει επιβληθεί στη σκέψη όμως, μας έχει εκτρέψει από τη συζήτηση για το πώς θα οργανώσουμε και σε ποιους άξονες την πάλη αυτή, σε μια ατέλειωτη προτασιολογία. Σε μια διαδικασία αποδοχής της υποχώρησης του κινήματος μέσα από ανέξοδες ενατενίσεις.

Επιτέλους έπιασαν τόπο οι κριτικές των κυρίαρχων ηγεσιών του κλάδου, τώρα έχουμε θέση και για τα «θεσμικά»!

Θα μας επιτρέψουν οι Παρεμβάσεις να μη τους ακολουθήσουμε σ’ αυτό το «τριπάκι».

Αν για το συγκεκριμένο χώρο, το «δωδεκάχρονο» είναι το σημείο πέρα από το οποίο δεν μπορούν να πάνε πίσω, θα μας συγχωρήσουν, αλλά εμείς εμποδιζόμαστε έτσι να πάμε …μπροστά!

Και θα συνεχίζουμε να τους στεναχωρούμε αντιμετωπίζοντας όσα εμείς θεωρούμε αυταπάτες, όχι γιατί δεν πιστεύουμε στην αξία της ενότητας στη δράση αλλά γιατί πιστεύουμε το ακριβώς αντίθετο!

Θεσνικη 09.05.05

Δημήτρης Μάνος, νηπιαγωγός,

μέλος των Αγωνιστικών Κινήσεων Εκπαιδευτικών