Η οδηγία Bolkenstein και η εκπαίδευση

Του Χρήστου ΠΙΛΑΛΗ

Στις 13 Ιανουαρίου του 2004 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση της οδηγίας Bolkenstein, η οποία εξετάζεται από το Συμβούλιο της Ε.Ε. και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εδώ και λίγο καιρό όμως έχει σταματήσει η συζήτησή της για να συνεχιστεί τον Ιούνιο για την "επανεξέταση των επίμαχων σημείων με την συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων" και την έγκριση του τελικού κειμένου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι αντιδράσεις για την οδηγία ήταν πολύ μεγάλες σε όλη την Ευρώπη, με μεγαλύτερες τις κινητοποιήσεις που έγιναν σε Βέλγιο και Γαλλία. Έτσι εκτιμήθηκε ότι η συνέχιση της συζήτησης στην παρούσα φάση θα έβλαπτε το "ναι" στο δημοψήφισμα της Γαλλίας για το ευρωσύνταγμα. Η οδηγία αυτή παρουσιάστηκε απ' τον Επίτροπο για θέματα ανταγωνιστικότητας Φριτς Μπολκενστάιν (πρώην υπουργό ¶μυνας της Ολλανδίας), έναν ιδιαίτερα σκληρό και γνωστό για τις αντικοινωνικές απόψεις του φιλελεύθερο πολιτικό. Εκδόθηκε για να μειώσει τη γραφειοκρατία και τις δεσμεύσεις στον ανταγωνισμό, στον τομέα των υπηρεσιών για την εσωτερική αγορά της Ε.Ε. και στοχεύει στην διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου το οποίο επιτρέπει την ελεύθερη μετακίνηση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα των υπηρεσιών εντός της Ένωσης. Αυτό το νέο πλαίσιο εξαλείφει επίσης τα εμπόδια στην ελεύθερη οργάνωση των υπηρεσιών, υπονομεύοντας κατά συνέπεια τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών και των εργαζομένων.
Το σχέδιο της οδηγίας καλύπτει όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες που συνιστούν τομέα παροχής υπηρεσιών προς τους καταναλωτές ή τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την Επιτροπή, το σχέδιο οδηγίας δεν καλύπτει τις υπηρεσίες παροχής υπέρ του κοινωνικού συνόλου και τις μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, όπως η δημόσια εκπαίδευση. Προφανώς όμως οι θεμελιακές μεταβολές που μπορεί να επιφέρει η οδηγία στην ολοένα και ανταγωνιστικότερη ιδιωτική εκπαίδευση επηρεάζουν άμεσα την δημόσια εκπαίδευση!
Η αρχή "της χώρας προέλευσης", που επιτρέπει στους φορείς παροχής υπηρεσιών να δεσμεύονται μόνο από τη νομοθεσία της χώρας προέλευσής τους, ανοίγει την αγορά στον αθέμιτο ανταγωνισμό στους τομείς που δεν είναι εναρμονισμένοι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τις χειρότερες συνέπειες από την άποψη της κοινωνικής και οικονομικής απόρριψης. Η "αρχή της χώρας προέλευσης" θα φέρει μια κατάσταση με την οποία θα είναι δυνατό να απασχοληθεί μόνο το προσωπικό με πολύ υψηλά προσόντα και μόνο αν είναι πρόθυμο να εργαστεί με τους χαμηλότερους όρους των συνθηκών εργασίας.
Η οδηγία αυτή θα ενθαρρύνει τους φορείς παροχής υπηρεσιών για να οργανώσουν τις επιχειρήσεις τους σε εκείνες τις χώρες της Ε.Ε. όπου οι κανόνες σχετικά με τη φορολογική και κοινωνική πολιτική και την προστασία των καταναλωτών είναι λιγότερο αυστηροί. Η δημιουργία πολλαπλών εργασιακών καθεστώτων, η απώλεια θέσεων εργασίας, η υποβάθμιση των εργασιακών σχέσεων που ισχύουν στην Ελλάδα προκειμένου οι ελληνικές επιχειρήσεις να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό είναι μερικές από τις αρνητικές επιπτώσεις της οδηγίας. Η οδηγία Bolkenstein μεταχειρίζεται τις υπηρεσίες γενικού ενδιαφέροντος ακριβώς όπως οποιαδήποτε άλλη εμπορική υπηρεσία. Υπάρχει δε μεγάλη ασάφεια στον καθορισμό του πλαισίου της οδηγίας για τις υπηρεσίες παροχής υπηρεσιών και επιτρέπει σε κάθε κράτος μέλος να δίνει δικούς του ορισμούς για το ποιες υπηρεσίες είναι παροχής υπηρεσιών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικές συμπεριφορές, ανάλογα με τις πιέσεις της κάθε αγοράς και την ισορροπία των δυνάμεων σε κάθε κράτος - μέλος. Μεταξύ πολλών άλλων φωνών αντίστασης στην οδηγία, η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC) εντοπίζει ότι "η Οδηγία αδυνατεί να κάνει διάκριση μεταξύ των υπηρεσιών ανάλογα με τις δραστηριότητες και τους στόχους τους και να αποσαφηνίσει ξεκάθαρα ποιες υπηρεσίες καλύπτονται από αυτήν ή όχι. Τα συνδικάτα εδώ και χρόνια έχουν τονίσει την αναγκαιότητα για την διαμόρφωση μιας οδηγίας-πλαισίου για τις υπηρεσίες δημόσιου ενδιαφέροντος, καλύπτοντας τον τομέα της υγείας και άλλες σημαντικές δραστηριότητες. Κατά τα γνώμη των συνδικάτων οι δραστηριότητες αυτές δεν μπορούν να υπόκεινται στο ίδιο καθεστώς ρύθμισης με το λιανικό εμπόριο και την ακίνητη περιουσία για παράδειγμα, όπως τονίζεται στο περιεχόμενο της οδηγίας Bolkenstein".
Έτσι λοιπόν κανείς δεν μπορεί να πει ότι ο τομέας της εκπαίδευσης αποκλείεται από την οδηγία. Κατ' αρχήν η σφαίρα της εκπαίδευσης περιλαμβάνει επίσης τις υπηρεσίες που, αν και τεχνικά μη ανήκουσες στον τομέα της εκπαίδευσης, συσχετίζονται και επηρεάζουν την ποιότητα της εκπαίδευσης. Αυτές είναι, παραδείγματος χάριν, οι υπηρεσίες που είναι σχετικές με τις βιβλιοθήκες, η έρευνα και όλες οι υπηρεσίες που υποστηρίζουν την εκπαίδευση – π.χ. τον καθαρισμό, τις υπηρεσίες συντήρησης και διοίκησης – και σίγουρα αποτελούν ένα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι για τον ιδιωτικό τομέα .
Επίσης η επικείμενη αναγνώριση των κολεγίων που συνεργάζονται με ξένα πανεπιστήμια μέσω της δικαιόχρησης (franchising), μετά την επικύρωση της οδηγίας για την "αναγνώριση των επαγγελματικών δικαιωμάτων", ανοίγει και μεγαλώνει ανεξέλεγκτα την αγορά της εκπαίδευσης στην Ε.Ε. Δεδομένης της ισχνής δημόσιας εκπαίδευσης στην χώρα μας και αλλού στην Ευρώπη, οι επιλογές αυτές οδηγούν αναπόφευκτα στην περαιτέρω υποβάθμισή της και στον περιορισμό του μορφωτικού ορίζοντα των μαθητών των πιο λαϊκών στρωμάτων, εφ' όσον αυτοί κατά βάση στηρίζουν την ικανοποίηση των εκπαιδευτικών τους προσδοκιών στη δημόσια εκπαίδευση, ενώ οι διαρκώς μειούμενες οικονομικές τους δυνατότητες δεν τους επιτρέπουν να χρησιμοποιήσουν τις νέες πανάκριβες "συμπληρωματικές" εκπαιδευτικές παροχές.
Στην περίπτωση της Ελλάδας που δεν έχει εκπαιδευτικά πρότυπα και στόχους καθορισμένα από το κράτος και δεν παρέχονται οι εγγυήσεις για μια εκπαιδευτική πολιτική που θα είναι αντίθετη στον ανταγωνισμό στον τομέα της εκπαίδευσης και των σχετικών υπηρεσιών, τα πράγματα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα. Είναι σαφές ότι η οδηγία Bolkenstein θα εντείνει την υπάρχουσα κατάσταση, όπου η ποιοτική εκπαίδευση θα είναι στη διάθεση εκείνων που μπορούν να την αντέξουν οικονομικά. Θα οδηγήσει στην επέκταση του ιδιωτικού συστήματος και της λογικής της αγοράς στον τομέα της εκπαίδευσης, πλήρως ενισχυμένη από την εκπαιδευτική πολιτική της κυβέρνησης, που καθημερινά οδηγεί την δημόσια εκπαίδευση στην απαξία.
Όμως η εκπαίδευση είναι ένα καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα και όχι μια ατομική καταναλωτική δαπάνη.
Όμως μια δίκαια πολιτική μπορεί να βασιστεί μόνο στην ελεύθερη πρόσβαση και την δωρεάν απόκτηση της γνώσης.
Όσον αφορά την απασχόληση στην εκπαίδευση, η οδηγία μεγαλώνει την αστάθεια και την αβεβαιότητα, κάτι που ήδη συμβαίνει ευρύτατα στην Ευρώπη, ειδικά στους τομείς των πανεπιστημίων και της έρευνας.
Είναι επομένως απαραίτητο να ακουσθεί σήμερα η φωνή όλων όσοι είναι αντίθετοι με την οδηγία, ώστε να αναγκαστεί η Ε.Ε. να αποσύρει την οδηγία και να απαιτηθεί η δόμηση μιας κοινωνικής Ευρώπης προκειμένου να επιτευχθεί και η κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη συγχρόνως.
Γι' αυτό επείγει να υποστηρίξουμε όλες τις ενέργειες που θα γίνουν ενάντια στην οδηγία Bolkenstein.
Επείγει να υποστηρίξουμε τις μετακινήσεις και τις ενέργειες των συνδικάτων ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης και να ζητήσουμε την οριστική απόσυρση της οδηγίας.
Να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στην δημόσια δωρεάν εκπαίδευση για όλες και όλους τους πολίτες της Ε.Ε., αλλά και στους μετανάστες που ζουν σε αυτή, ανεξάρτητα από τη θρησκεία τους και την εθνική τους ομάδα.
Να διεκδικήσουμε μεγάλες αυξήσεις στους σήμερα ισχνούς στη χώρα μας πόρους για την δημόσια εκπαίδευση, έτσι ώστε να μην υποσκελιστεί και τελικά περιθωριοποιηθεί από την ιδιωτική ευρωπαϊκή εκπαίδευση, που θα είναι για τους λίγους.
Περίπου 60.000 άτομα και 160 οργανώσεις, μεταξύ των οποίων κόμματα όπως το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και το PDS, η Attac, καθώς και μεγάλα συνδικάτα όπως τα ιταλικά Combas και το γαλλικό εκπαιδευτικό FSU, υπογράφουν το κείμενο της μεγάλης καμπάνιας ενάντια στην οδηγία Bolkenstein (στο Διαδίκτυο: www.stopbolkenstein.org). Πρέπει άμεσα στις υπογραφές να προστεθούν χιλιάδες νέες από την χώρα μας, ατόμων και συλλογικοτήτων και να πάρουμε και νέες πρωτοβουλίες.

* Ο Χρήστος Πιλάλης είναι μέλος του Δ.Σ. του Ινστιτούτου ΝΙΚΟΣ ΠΟΥΛΑΝΤΖΑΣ