ΘΑΝΟΣ ΒΕΡΕΜΗΣ
Πρόεδρος Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας

Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα

Της ΑΝΝΑΣ ΑΝΔΡΙΤΣΑΚΗ

Αν η συγκυρία της έναρξης του εθνικού διαλόγου για την Παιδεία δεν συμβάλει στην αποκατάσταση της φήμης του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας που χρόνια τώρα η δράση του αρχίζει και τελειώνει στις εκάστοτε πανηγυρικές ενάρξεις, τότε ο νέος του πρόεδρος, καθηγητής πανεπιστημίου Θάνος Βερέμης, θα παραμείνει έωλος, όπως ακριβώς νιώθει τώρα, αφήνοντας στην ίδια κατάσταση και τις τολμηρές, κατά τ' άλλα, επιδιώξεις του, κυρίως σε ό,τι αφορά την Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα.

«Ηδη έχω μιλήσει στην υπουργό Παιδείας, η πρόταση της οποίας με τιμά και με κολακεύει, για ορισμένα βασικά, θεμελιώδη ζητήματα που ανέκαθεν με απασχολούσαν και για τα οποία ήταν θετική η ανταπόκριση της κυρίας Γιαννάκου. Το πρώτο είναι η αιώνια φοίτηση, που πρέπει επιτέλους να καταργηθεί. Το δεύτερο είναι το άλλο έκτρωμα του πανεπιστημίου που αφορά τα δωρεάν συγγράμματα. Είναι απαράδεκτο. Πρέπει να αποδεσμευτούμε από αυτό». Με τον ίδιο αποφασιστικό τρόπο θέτει τόσο τις προτεραιότητες του ΕΣΥΠ, που τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το σύστημα αξιολόγησης στην Ανώτατη Εκπαίδευση επιβάλλεται από τις ευρωπαϊκές επιταγές και την πίεση για επίδειξη ληφθέντων μέτρων στη συνάντηση των υπουργών Παιδείας στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, την άνοιξη, αλλά και τα υπόλοιπα θέματα της ατζέντας.

Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που θίγει τα «δεκάδες επείγοντα και εκκρεμή ζητήματα στο χώρο της Παιδείας» ο διακεκριμένος πανεπιστημιακός, έμπειρος αναλυτής διεθνών θεμάτων, τιμηθείς με το βραβείο Ιπεκτσί και πολυπράγμων αλλά πιστός στο ρόλο του καθηγητή Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα νέα του καθήκοντα μάλλον τον ωθούν να ασκήσει ακόμα πιο σκληρή κριτική, ειδικά στο χώρο που ο ίδιος γνωρίζει καλά.

* Προς τι οι φόβοι για την αξιολόγηση; Στην Ελλάδα είμαστε κακομαθημένοι. Εχουμε μάθει ότι όλα πρέπει να μας παρέχονται. Κάτι πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Δεν μπορούμε πάντα να κανακεύουμε τους πανεπιστημιακούς.

* Με το εξεταστικό, το Λύκειο έχει χαντακωθεί. Να αναλάβουν τα πανεπιστήμια την επιλογή των φοιτητών. Αλλά να υπάρχει έξοδος. Να μπαίνουν πολλοί, να βγαίνουν όμως λιγότεροι.

* Με αυτόν τον τρόπο θα αντιμετωπιστεί και η αιώνια φοίτηση, που είναι αποκλειστικά δική μας ευρεσιτεχνία.

* Ταυτόχρονα, να καταργηθεί και το έκτρωμα που αφορά τη δωρεάν παροχή βιβλίων. Οι καφέδες που πίνουν οι φοιτητές απέναντι από το πανεπιστήμιο είναι πιο ακριβοί.

* Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι ένα παραμύθι. Αλλά ακόμα και να υπάρξουν δεν είναι κακό. Περίπτερα υπάρχουν πολλά.

* Ποιες είναι οι προτεραιότητες του ΕΣΥΠ;

* «Κύριος στόχος είναι το θέμα της αξιολόγησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, κυρίως λόγω του Μπέργκεν. Η διαδικασία της Μπολόνια, που υποχρεώνει την Ελλάδα να λάβει ορισμένα μέτρα στο θέμα της αξιολόγησης κυρίως για να υπάρξει μια ενιαία ευρωπαϊκή πανεπιστημιακή πραγματικότητα ώστε οι φοιτητές που θα μετεγγραφούν ή που θα συνεχίσουν τις σπουδές τους σε άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια να μπορούν να έχουν μια ενιαία αντιμετώπιση. Δηλαδή να υπάρχει ένα περίπου σύστημα Ανώτατης Παιδείας στην Ευρώπη. Συνεπώς αυτό είναι που επείγει. Ως τον Απρίλιο πρέπει να έχει βγει κάτι. Τώρα από κεί και πέρα υπάρχουν πλείστα όσα άλλα προβλήματα».

* Πώς θα αντιμετωπιστούν οι ισχυρές επιφυλάξεις των πανεπιστημιακών για τους κινδύνους από μια καταχρηστική εφαρμογή της αξιολόγησης, που θα μπορούσε να έχει τιμωρητικό χαρακτήρα, και μεταξύ των συνεπειών, ενδεχομένως, την αναστολή χρηματοδότησης;

* «Δεν μπορούμε να κανακεύουμε τους πανεπιστημιακούς πάντα. Οι πανεπιστημιακοί θα ήθελαν να κάνουν και δουλειές έξω και να κάθονται στο πανεπιστήμιο να είναι καθηγητές για να παίρνουν καλύτερες δουλειές έξω, και στο μάθημα να μην πηγαίνουν. Αν του δώσεις την ευκαιρία να τα κάνει όλα αυτά, θα πει όχι; Ναι θα πει.

Τα πανεπιστήμια πρέπει να αξιολογηθούν και να βαθμολογηθούν, διότι διά της αξιολόγησης και της βαθμολόγησης καταλαβαίνουμε πού βρισκόμαστε.

Η ελληνική πραγματικότητα είναι πολύ κακή σ' αυτό το θέμα. Είμαστε κακομαθημένοι. Εχουμε μάθει ότι όλα πρέπει να μας παρέχονται. Ε, όχι. Κάτι πρέπει να κάνουμε κι εμείς.

* Με τι όρους, τι κριτήρια;

* «Για παράδειγμα, ένα μέρος της αξιολόγησης θα είναι η βιβλιοθήκη. α) Λίγα τμήματα έχουν βιβλιοθήκες. β) Λίγα έχουν έχουν καλές βιβλιοθήκες. Θα αρχίσουμε από την εσωτερική και σιγά σιγά θα πάμε στην εξωτερική αξιολόγηση. Οι συνέπειες βέβαια θα είναι βελτίωσης, όχι καταδίκης. Πρόκειται για δημόσιους οργανισμούς και όχι ιδιωτικούς που μπορείς να τους κλείσεις. Οσο για τους φόβους λόγω της ενδεχόμενης εμφάνισης ιδιωτικών, εγώ λέω ότι πρόκειται για παραμύθι. Ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν υπάρχουν. Αλλά κι αν ακόμα υπάρξουν, κακό δεν κάνει ο συναγωνισμός. Περίπτερα υπάρχουν πολλά».

**Αν οι ευρωπαϊκές εξελίξεις επιβάλλουν την αξιολόγηση ως μείζονα, η ελληνική πραγματικότητα προβάλλει με έμφαση το ζήτημα του εξεταστικού συστήματος.

* «Είναι ακανθώδες θέμα και μπερδεύει πάντα και τον κόσμο. Πάντως, είναι μέρος ενός μεγαλύτερου προβλήματος το οποίο είναι ο ρόλος του Λυκείου, πώς θέλουμε το Λύκειο, πώς θέλουμε να γίνεται η εισαγωγή στα πανεπιστήμια, τον ίδιο το ρόλο του πανεπιστημίου μετά, πώς επιλέγει το πανεπιστήμιο γιατί αυτή τη στιγμή το πανεπιστήμιο δεν επιλέγει. Του Μπαμπινιώτη το σχέδιο, που προτείνει η επιλογή να γίνεται από τα πανεπιστήμια, είναι ενδιαφέρον, ΑΛΛΑ... Και εδώ έρχομαι στο σημαντικό. Πρέπει να υπάρχει έξοδος. Πόρτα εξόδου. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει».

* Φοβάστε μεγαλύτερη αύξηση εισακτέων και πώς εννοείτε την έξοδο;

* «Κοιτάξτε, έτσι κι αλλιώς το πανεπιστήμιο αυτή τη στιγμή πλήττεται από τη λογική της αιώνιας φοίτησης. Ενας μαθητής που τελειώνει το Λύκειο και καταφέρνει και μπαίνει στο πανεπιστήμιο, αν και το πράγμα γίνεται όλο και πιο εύκολο γιατί μπαίνει όλο και πιο πολύς κόσμος, μετά την αράζει. Γιατί αισθάνεται ότι η ζωή του τέλειωσε, αυτό ήταν.

Αν η αιώνια φοίτηση καταργηθεί και ορίσουμε τέσσερα χρόνια να είναι το μίνιμουμ για να πάρει κανείς το πτυχίο του, έξι το μάξιμουμ, μετά απ' αυτό παύει κανείς να είναι φοιτητής, όπως συμβαίνει σε όλα τα μέρη του κόσμου. Εμείς έχουμε την ευρεσιτεχνία της αιώνιας φοίτησης. Στη Γαλλία έχουν την τακτική να τους βάζουν όλους. Βγάζουν όμως λιγότερους. Διότι καθ' οδόν το εξεταστικό σύστημα εντός του πανεπιστημίου αποθαρρύνει απολύτως την αιώνια φοίτηση και εν πάση περιπτώσει η ιδιότητα αυτή λήγει κάπου, έχει μια ημερομηνία λήξης. Εμάς δεν έχει.

Λοιπόν αν οι φοιτητές αισθάνονται ότι υπάρχει μια ημερομηνία, αντιμετωπίζουν διαφορετικά τις σπουδές τους. Τις παίρνουν πιο πολύ στα σοβαρά. Οσο για τους εργαζόμενους, να φοιτούν part time. Αυτό θα κάνει καλό και στο Λύκειο».

* Δηλαδή, συμφωνείτε κι εσείς με την αλλαγή του εξετασιοκεντρικού χαρακτήρα του Λυκείου.

* «Φυσικά. Το Λύκειο τώρα είναι ένα εξεταστικό κέντρο. Είναι χαντακωμέο από αυτή την ιστορία. Δεν μπορεί να πάρει ανάσα. Το Λύκειο πρέπει άλλο ρόλο να επιτελέσει. Να ετοιμάσει τον κόσμο ώστε να του δοθούν κάποιες βασικές γνώσεις που θα του είναι χρήσιμες και ωφέλιμες γενικώς. Δεν είναι προετοιμασία μόνον για το πανεπιστήμιο».

* Υπάρχουν δικές σας σκέψεις για αντιμετώπιση θεμάτων εκτός του εθνικού διαλόγου;

* «Εχω αρκετές σκέψεις και προτάσεις. Η μία αφορά την αιώνια φοίτηση, που προανέφερα. Η δεύτερη είναι το έτερο έκτρωμα του πανεπιστημίου, τα δωρεάν βιβλία. Το είχε εφεύρει η χούντα και μετά το πήραμε ως κεκτημένο δικαίωμα κι αυτό. Μέγιστο σφάλμα».

* Γιατί;

* «Διότι το Δημόσιο είναι τσιγκούνικο κι αγοράζει ένα βιβλίο στο κάθε μάθημα και το μαθαίνουν απ' έξω οι φοιτητές. Αυτό είναι απαράδεκτο. Πρέπει να αποδεσμευτούμε από αυτό, να τους δίνουμε μια λίστα τόση και να τους πούμε, παιδιά αυτή είναι, βγάλτε άκρη. Πηγαίνετε στις βιβλιοθήκες, δανειστείτε τα, αγοράστε τα, κάντε ό,τι σας φωτίσει ο Θεός».

* Είναι ακριβά όμως τα βιβλία.

* «Πιο ακριβοί είναι οι καφέδες που πίνουν απέναντι από το πανεπιστήμιο κάθε μέρα».

* Ρυθμίσεις για όσους δεν μπορούν αντικειμενικά να αντεπεξέλθουν οικονομικά;

* «Ας υπάρχουν υποτροφίες για τους άπορους. Καμία αντίρρηση. Αλλά ο γιος μου και ο γιος τού τάδε με μεγάλη οικονομική επιφάνεια δεν μπορεί να αγοράσει πέντε βιβλία; Μα για τον Θεό».