ΗΡΑΚΛΕΙΟ 4-12-2004

ΤΕΕ (ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ) 

     Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα. Μία περιεκτική φράση που μας έρχεται στο μυαλό είναι: Όποιος χαλά και χτίζει  ήσυχος δεν καθίζει.

     Η Δ/θμια Τεχνική Εκπ/ση λειτουργεί στη σημερινή της μορφή βάση του νόμου 2640/98 και έχει ως θεμελιώδη στόχο  τον συνδυασμό της γενικής παιδείας με την εξειδικευμένη Τεχνική Επαγγελματική γνώση με απώτερο σκοπό την επαγγελματική ένταξη των αποφοίτων της στην παραγωγική διαδικασία. Μέσα από αυτό το πλαίσιο λειτουργίας  η ΤΕΕ στην Ελλάδα επιχειρή την :

-                      Ανάπτυξη και διεύρυνση τη γενικής μόρφωσης των μαθητών με μαθήματα και δραστηριότητες που ενισχύουν την ικανότητα τους στην επεξεργασία της γνώσης και την επαφή τους με το σημερινό οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον.

-                      Ανάπτυξη επαγγελματικών γνώσεων και ικανοτήτων των μαθητών όχι σε επίπεδο αποκλειστικής  κατάρτισης αλλά σε επίπεδο ειδικότητας.

-                      Διασφάλιση της δυνατότητας ελεύθερης επιλογής των ίσων ευκαιριών  της κοινωνικής και επαγγελματικής καταξίωσης των αποφοίτων της.

     Η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση από τότε που συστάθηκε παρουσιάζει  μόνιμα προβλήματα που  αφορούν στα ίδια σχεδόν πράγματα όπως: υποβάθμιση της  έναντι της Γενικής Εκπαίδευσης, ελλείψεις στον εργαστηριακό εξοπλισμό, ελλιπής επιμόρφωση των καθηγητών κ.λ.π.

Παρά τις αλλαγές που έχουν γίνει κατά καιρούς από την πολιτεία αυτά εξακολουθούν να υφίστανται και  αποτελούν αντικείμενο συζήτησης, προκειμένου να εξευρεθούν λύσεις. Σκοπός του κειμένου είναι μία προσπάθεια να  παρουσιαστούν  κάποια από αυτά τα προβλήματα που βιώνουμε στην καθημερινή πράξη και παράλληλα  κάποιες προτάσεις οι οποίες  ίσως μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση των προβλημάτων. Θεωρούμε ότι αρκετές δυσλειτουργίες μπορούν να εξαλειφθούν κάνοντας κατάλληλες παρεμβάσεις οι οποίες δεν απαιτούν πάντα οικονομικό κόστος που συνήθως αποτελεί τροχοπέδη στους αρμόδιους για την ομαλοποίηση τους.

     Σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο των ΤΕΕ σκοπός τους είναι η προετοιμασία των μαθητών τους για την επαγγελματική ένταξη τους στη αγορά εργασίας. Από τη θέση αυτή προκύπτει η ανάγκη της προσαρμογής του περιεχομένου των μαθημάτων στις εξελίξεις του αντίστοιχου επαγγελματικού κλάδου. Οι εξελίξεις αυτές επιβάλουν την εισαγωγή νέων τεχνολογιών και την εκτεταμένη χρήση σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων και αυτοματισμών σε πολλές ειδικότητες.

Η  πλειονότητα των καθηγητών δεν έχουν διδαχθεί αυτά τα θέματα στις εγκύκλιες σπουδές τους ούτε σε σεμινάρια. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις δεν υφίσταται η αναγκαία υποδομή σε εργαστηριακό εξοπλισμό και βοηθητικά λογισμικά – βιβλία τα οποία θα επιτρέπουν την αυτοεπιμόρφωση των καθηγητών στα σχολεία τους. Με βάση αυτά τα δεδομένα υπάρχει μεγάλο ποσοστό εκπ/κών που χρειάζονται και ζητούν να επιμορφωθούν προκειμένου να μπορούν να ανταποκριθούν στα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα.

Προτάσεις:

-                      Διεξαγωγή έρευνας ανά ειδικότητα σε επίπεδο περιφέρειας ώστε να καταγραφούν οι ανάγκες επιμόρφωσης ανά γνωστικό αντικείμενο.

-                      Ο θεσμός του σχολικού συμβούλου  ειδικότητας πρέπει να επεκταθεί σε κάθε περιφέρεια. Σ ολόκληρη την Κρήτη δεν υπάρχει σχολικός σύμβουλος ειδικότητας.

-                      Διοργάνωση προγραμμάτων επιμόρφωσης ανά περιφέρεια.

-                      Θεσμική και οικονομική υποστήριξη των σχολείων – ΣΕΚ για την διοργάνωση προγραμμάτων ενδοσχολικής επιμόρφωσης.

     Υπάρχει σήμερα ένας μεγάλος αριθμός προγραμμάτων και δράσεων ( Action Plan, Δαίδαλος, Τεχνομάθεια IV, Μαθήματα Επιχειρηματικότητας, Ενδοεπιχειρησιακή επιμόρφωση εκπ/κών κ.τ.λ) που η υλοποίηση τους θα συμβάλει σημαντικά στην αναβάθμιση της ΤΕΕ

Πως όμως  θα υλοποιηθούν όλα αυτά τα προγράμματα;

Χρειάζεται οπωσδήποτε η ουσιαστική συμμετοχή των εκπ/κών οι οποίοι αρχικά έχουν τη διάθεση να ανταποκριθούν. Ο χρόνος όμως εργασίας που απαιτείται για την υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων παράλληλα με την άσκηση του εκπαιδευτικού έργου και λαμβάνοντας υπόψη την ανυπαρξία κινήτρων δημιουργεί μία  διστακτικότητα ή και αρνητισμό στην ενεργό συμμετοχή των συναδέλφων

Προτάσεις:

-                      Για την υλοποίηση όλων αυτών των προγραμμάτων και δράσεων που έχουν ανακοινωθεί χρειάζεται να δοθούν κίνητρα στους εκπαιδευτικούς προκειμένου να οργανωθούν ομάδες εργασίας στα σχολεία που θα αναλάβουν να κάνουν πράξη αυτά τα προγράμματα.

-                      Τα προγράμματα αυτά απαιτούν μεγάλη γραφειοκρατική διαδικασία για την οποία δεν υπάρχει ουσιαστική ενημέρωση. Αυτό επίσης είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που η πολιτεία πρέπει να λάβει υπόψη.

     Πολλές φορές ο εκπ/κός καλείται να υλοποιήσει εργαστηριακές ασκήσεις σε τμήματα με 25 ως 30 μαθητές χωρίς να υπάρχει ο απαιτούμενος χώρος και ο απαραίτητος εξοπλισμός. Λογική συνέπεια του παραπάνω είναι ότι όσοι καθηγητές και αν συμμετέχουν στην διδακτική ώρα είναι αδύνατο να υπάρξει αποδοτικότητα στην μάθηση. Επίσης δημιουργείται ένα κλίμα απαξίωσης του εργαστηρίου στη σκέψη των μαθητών οι οποίοι δύσκολα υπακούουν και συμμορφώνονται στους κανόνες του σχολείου με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κρούσματα ανάρμοστης συμπεριφοράς.

Πρόταση:

-                      Ο μέγιστος αριθμός μαθητών ανά τμήμα στο εργαστήριο θα πρέπει να καθορίζεται με βάση τις δυνατότητες του εργαστηρίου σε θέσεις εργασίας και εξοπλισμό μετά από εισήγηση του Δ/ντή του σχολείου-ΣΕΚ.

     Βάση της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο το 2003 σχετικά με τις γνώσεις των μαθητών της ΤΕΕ στα μαθήματα γενικής παιδείας προκύπτει το συμπέρασμα ότι το 75% περίπου των εκπαιδευτικών που διδάσκουν στα ΤΕΕ πιστεύουν ότι οι γνώσεις των μαθητών στα μαθήματα γενικής παιδείας είναι ανεπαρκείς. Αυτό σημαίνει ότι και οι εκπ/κοί ειδικοτήτων διδάσκουν σε τάξεις στις οποίες οι περισσότεροι μαθητές δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν τα μαθήματα ειδικότητας λόγω των ελλείψεων τους στη Φυσική, στα Μαθηματικά  και στη Ν. Γλώσσα.

Η κατάσταση που προαναφέρθηκε είναι προφανές ότι έχει επιπτώσεις στη διδακτική πράξη όπως:

-Υποβάθμιση της διδασκαλίας των μαθημάτων ώστε να μπορούν να παρακολουθήσουν οι μαθητές.

-                      Διδασκαλία των αναγκαίων γενικών γνώσεων εις βάρος της ειδικής γνώσης

-                      Ιδιαίτερα επιεική αξιολόγηση των μαθητών

Πρόταση:

-                      Θεσμοθέτηση προγραμμάτων αντιμετώπισης της σχολικής αποτυχίας σε Δημοτικά, Γυμνάσια και ΤΕΕ αφού προηγηθεί ενημέρωση και επιμόρφωση των καθηγητών και των δασκάλων.

     Κυρίως στα δύο πρώτα χρόνια λειτουργίας των ΤΕΕ υπήρχαν σημαντικές ελλείψεις σε βιβλία. Εδώ πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πολιτεία έκανε μία σημαντική προσπάθεια προκειμένου να συγγραφούν νέα βιβλία που να καλύπτουν τις ανάγκες των αναλυτικών προγραμμάτων των ειδικοτήτων. Σήμερα η πλειονότητα των μαθημάτων διαθέτει βιβλία που στις περισσότερες περιπτώσεις ανταποκρίνονται στις εκπαιδευτικές ανάγκες. Υπάρχουν όμως αρκετά βιβλία που δεν κατορθώνουν να εκλαϊκεύσουν τις επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνονται οι εκπαιδευτικοί στόχοι του μαθήματος. Επίσης παρατηρείται σε συναφή γνωστικά πεδία να επαναλαμβάνονται ίδιες πληροφορίες και γνώσεις με αποτέλεσμα τη δημιουργία σύγχυσης και τη στέρηση ενδιαφέροντος από τους μαθητές για τις παρεχόμενες γνώσεις.

Προτάσεις:

-                      Τα βιβλία των ΤΕΕ πρέπει να παρουσιάζουν το περιεχόμενο τους με απλό και κατανοητό τρόπο χωρίς πολλές μαθηματικές αναλύσεις και να συνοδεύονται από εκπαιδευτικό λογισμικό ανάλογο με αυτό που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις για την εκπαίδευση του προσωπικού τους.

-                      Επίσης πρέπει να υπάρχει ένας συντονισμός κατά τη συγγραφή των βιβλίων γενικής παιδείας και ειδικότητας έτσι ώστε η διδασκαλία ενός γενικού μαθήματος να συνδέεται με τα μαθήματα ειδικότητας όπου υπάρχει συνάφεια. Θα μπορούσε π.χ η διδασκαλία ενός φαινομένου στη Φυσική να σχετίζεται με την εφαρμογή του σε κάποιο μηχανισμό που διδάσκεται ο μαθητής σε μάθημα ειδικότητας.

     Όπως γνωρίζουμε ένα μεγάλο μέρος των ωρών διδασκαλίας της ΤΕΕ πραγματοποιείτε στα εργαστήρια. Η σωστή τους λειτουργία επομένως  θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπ/σης.

Πόσο σωστά όμως λειτουργούν τα εργαστήρια μας;

Κατά αρχήν πρέπει να τονίσουμε ότι πολλές ειδικότητες ειδικά σε περιφερειακά ΤΕΕ δεν διαθέτουν εργαστήρια που να έχουν στοιχειώδη εξοπλισμό. Είναι αυτονόητο ότι γι αυτές τις περιπτώσεις δεν χρειάζεται αναφορά σε επί μέρους προβλήματα εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι η πολιτεία πρέπει να διαθέσει άμεσα τα απαιτούμενα κονδύλια έτσι ώστε να εξοπλιστούν τα εργαστήρια αυτά. Διαφορετικά η λειτουργία τους συμβάλει μόνο στην αποδιοργάνωση και την υποβάθμιση της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπ/σης.

Ας εξετάσουμε όμως τη λειτουργία των εργαστηρίων που διαθέτουν σε ικανοποιητικό βαθμό ένα σύγχρονο εξοπλισμό

Προβλήματα  δυστυχώς και εδώ υπάρχουν

Η χρησιμοποίηση του εξοπλισμού αυτού απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις οι οποίες για να αποκτηθούν χρειάζεται ο εκπ/κός να αφιερώσει πάρα πολύ χρόνο έξω από τα διδακτικά του καθήκοντα και παράλληλα υποστήριξη εξειδικευμένων τεχνικών ή έμπειρων συναδέλφων με ανάλογες γνώσεις.

     Ο εργαστηριακός εξοπλισμός χρησιμοποιείται από πολλούς καθηγητές ΤΕ και ΔΕ  οι οποίοι είναι αναπληρωτές ή ωρομίσθιοι χωρίς επαγγελματική εμπειρία η οποία δεν είναι απαραίτητο κριτήριο πρόσληψης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα διαφορετικοί εκπαιδευτικοί κάθε σχολική χρονιά να χρησιμοποιούν μηχανήματα και εξειδικευμένες συσκευές για πρώτη φορά χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα αξιοποίησης προηγούμενης εμπειρίας. Την επόμενη σχολική χρονιά πολύ πιθανόν να εργαστούν σε άλλο σχολείο και έτσι επαναλαμβάνεται το ίδιο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει σε κάποιο βαθμό και με τους μόνιμους εκπαιδευτικούς αφού όπως γνωρίζουμε τα ΣΕΚ δεν διαθέτουν εκπαιδευτικό προσωπικό με οργανική θέση αλλά καλύπτουν τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες με διαθέσεις οι οποίες μάλιστα δεν είναι πλήρεις.

Προτάσεις

-                      Τα εργαστήρια πρέπει να διαθέτουν μόνιμο εκπαιδευτικό προσωπικό των κλάδων ΤΕ και ΔΕ. Η έλλειψη τους καθιστά πολλές φορές την λειτουργία των εργαστηρίων αναποτελεσματική. Η επαγγελματική εμπειρία πρέπει να λαμβάνεται σημαντικά υπόψη για την πρόσληψη των εργαστηριακών καθηγητών ΤΕ και ΔΕ.

-                      Τα εργαστήρια πρέπει εξοπλισθούν έτσι ώστε να αποκτήσουν συνάφεια με τους επαγγελματικούς χώρους στους οποίους θα αναζητήσουν εργασία οι πτυχιούχοι της Τεχνικής Επαγ/κής Εκπ/σης.

-                      Πρέπει να αξιοποιηθούν οι ιδιωτικοί επαγγελματικοί χώροι της τοπικής κοινωνίας ειδικά στις περιπτώσεις που υπάρχει σημαντική έλλειψη εργαστηριακής υποδομής.        

-                      Επιβάλλεται ένας επανασχεδιασμός σχετικά με τις ειδικότητες που λειτουργούν σε κάθε ΤΕΕ. Ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να κινείται προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ΤΕΕ με ταυτότητα. Είναι αντιλειτουργικό και δημιουργούνται πολλά προβλήματα όταν υπάρχει μία ειδικότητα διάσπαρτη σε πολλά ΤΕΕ της ίδιας πόλης.

-                      Στα ΣΕΚ πρέπει να τοποθετείται εκπαιδευτικό προσωπικό με  χρονική βάση 2 ως 3 έτη το ελάχιστο γιατί έτσι θα μπορεί να προγραμματιστεί καλύτερα η λειτουργία τους και να αποκτήσουν εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς.

-                      Τα ΣΕΚ μετά από εισήγηση του Υπ/νου  εργαστηρίου και του Υπ/νου Τομέα προς τον  Δντή και έγκριση του οικείου ΠΥΣΔΕ - ΑΠΥΣΔΕ να έχουν τη δυνατότητα πρόσληψης εκπ/κών ειδικοτήτων  ΤΕ και ΔΕ με βάση τις ειδικές ανάγκες που έχουν. Σημαντικότερο κριτήριο πρέπει να λαμβάνεται η καταγεγραμμένη επαγγελματική εμπειρία που διαθέτουν οι αιτούντες. Με αυτό τον τρόπο θα επανδρωθούν τα εργαστήρια με εκπ/κούς που γνωρίζουν την εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων στην πράξη.

         Η  Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση και κατάρτιση σε επίπεδο ειδικότητας πρέπει να  παραμείνει υπό την αιγίδα της Δ/θμιας Εκπ/σης. Είναι πολύ σημαντικό για μία οικογένεια με χαμηλά εισοδήματα που το παιδί της θέλει να εξασκήσει ένα επάγγελμα να μπορεί μέσα από το θεσμό του Δημόσιου Σχολείου να πάρει την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος χωρίς να χρειαστεί να δαπανήσει ένα σημαντικό γι αυτήν ποσό σε ιδιωτικές σχολές.

Τα ΤΕΕ μπορούν αν υποστηριχθούν και γίνουν οι κατάλληλες βελτιώσεις να παραμείνουν ένα σχολείο προσφοράς στην κοινωνία.

Η αλλαγή τους σε Επαγγελματικά Λύκεια της μορφής που έχει αναφέρει κατά καιρούς ο τύπος θα δημιουργήσει διάφορα προβλήματα όπως:

·                     Αποδιοργάνωση της τεχνικής εκπ/σης ( 2-3 χρόνια πάλι χωρίς βιβλία, χωρίς αναλυτικά προγράμματα, 2 τύποι σχολείων σε ένα σχολικό συγκρότημα κ.λ.π)

·                     Πολλοί μόνιμοι καθηγητές λόγω της κατάργησης των μαθημάτων ειδικότητας θα βρεθούν χωρίς ωράριο διδασκαλίας. Απορώ πως η κυβέρνηση αφού θέλει να αντικαταστήσει τα ΤΕΕ με Επαγγελματικά Λύκεια συνέχισε να διορίζει καθηγητές ειδικοτήτων. Μήπως  αυτό είναι ένα δείγμα προχειρότητας προγραμματισμού που έχει κάνει για την Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση

·                     Η αρχική κατάρτιση θα περάσει στα χέρια ιδιωτών με ότι αυτό συνεπάγεται

·                     Η οργάνωση του Επαγγελματικού Λυκείου σε Τομείς και όχι σε ειδικότητες όπως είναι στα ΤΕΕ θα έχει ως αποτέλεσμα σε αρκετές ειδικότητες την αύξηση του χρόνου σπουδών κατά 1 ως 2 έτη για κάποιο μαθητή που θέλει να πάρει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος 

Επίλογος

     Τελειώνοντας θα θέλαμε  να τονίσουμε ότι η αλλαγή του ΤΕΕ σε Επαγγελματικό Λύκειο χωρίς  ουσιαστικές παρεμβάσεις στα προβλήματα που προαναφέρθηκαν θα επιβεβαιώσει τη φράση «άλλαξε ο Μανολιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς»

Για την βελτίωση της κατάστασης στην ΤΕΕ χρειάζονται ενέργειες οι οποίες πρέπει να αποφασιστούν μετά από ουσιαστικό διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της εκπαίδευσης και τα πολιτικά κόμματα

Το κείμενο κατατίθεται ΣΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ από την  ομάδα καθηγητών της ΠΑΣΚ Ηρακλείου Κρήτης για την Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση

Αγαπάκης Δημήτρης, Παπαντωνάκης Νίκος, Σταμέλος Γιάννης