ΤΟ ΔΙΠΛΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

 KΩΝ/ΝΟΥ  ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΙΤΗ*

 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ-ΕΡΕΥΝΗΤΗ

 Εmail:kadrian@freemail.gr

 Διπλό σχολικό δίκτυο αποτελούν οι 2 μορφές της εκπαίδευσης, η γενική και η τεχνική επαγγελματική. Στο ρόλο της κάθε μορφής εκπαίδευσης έχουμε κατ΄ επανάληψη αναφερθεί. Στο παρόν άρθρο θα εμβαθύνουμε στην ανάγκη της σύγχρονης κοινωνίας να στηρίζει και τις 2 μορφές εκπαίδευσης.

Στον ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό χώρο το διπλό σχολικό δίκτυο εφαρμόζεται στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ( μεταγυμνασιακή ISCED 3 ) και στις 25 χώρες-μέλη της Ε.Ε.

 Στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ( γυμνασιακή ISCED 2 ) 11 χώρες εφαρμόζουν, εκτός της γενικής, και τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση, εκ των οποίων 4 χώρες Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο έχουν αξιόλογα ποσοστά με υψηλότερο εκείνο του Λουξεμβούργου που ξεπερνά το 70%. ( Euridyce, Eurostat Aριθμοί-κλειδιά της εκπαίδευσης στην Ευρώπη 1999 )

Στην Ελλάδα το  διπλό σχολικό δίκτυο θεσμοθετήθηκε από την εποχή της μεταρρύθμισης του Ελ. Βενιζέλου το 1929-1931 και ένας από τους ένθερμους υποστηρικτές του υπήρξε και ο Δημήτρης Γληνός.

Το σύνταγμα του 1975,  με το οποίο καθιερώθηκε η 9ετής υποχρεωτική φοίτηση συμπεριέλαβε, για πρώτη φορά,  μέσα στους σκοπούς της εκπαίδευσης ( άρθρο 16 ) και την “επαγγελματική αγωγή των Ελλήνων”.

Μέχρι το 1977 η επαγγελματική εκπαίδευση, σε γυμνασιακό επίπεδο, παρείχετο από τις κατώτερες τεχνικές επαγγελματικές σχολές τριετούς φοίτησης μετά το δημοτικό. Κατά την εποχή της εκπαιδευτικής  μεταρρύθμισης του Γ. Ράλλη ψηφίστηκε ο Ν. 576/1977 που προέβλεπε την κατάργηση των σχολών αυτών και έκτοτε η παρεχόμενη 9ετής υποχρεωτική εκπαίδευση έγινε  αμιγώς γενική.

Η κατάργηση των κατώτερων τεχνικών επαγγελματικών σχολών στέρησε την αγορά εργασίας από τους βοηθούς τεχνίτη, θεσμό καθιερωμένο στα τεχνικά επαγγέλματα για πολλές δεκαετίες  επιπλέον οδήγησε υποχρεωτικά κάποιους μαθητές με διαφορετικές έμφυτες κλίσεις στο μονόδρομο της γενικής εκπαίδευσης δηλ. στο γυμνάσιο.

Αυτό το γεγονός, παρά τις όποιες παρενέργειες , καταγράφεται σαν σωστή   πολιτική απόφαση που είχε στόχο την παροχή άρτιας και πλούσιας γενικής παιδείας επί 9 χρόνια σε όλα τα ελληνόπουλα.

Η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία συρρικνώθηκε βέβαια, στο δεύτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, απέκτησε όμως το συγκριτικό πλεονέκτημα, ότι ξεκινούσε από μια καλύτερη υποδομή γενικής παιδείας και επιπλέον μπορούσε να αναπτυχθεί με περισσότερες ώρες ειδικότητας, περισσότερους τομείς, περισσότερες ειδικότητες, κλπ. δηλαδή  μπορούσε να αποκτήσει διαφορετικά και διακριτά χαρακτηριστικά από το γενικό λύκειο που είχε ήδη καθιερωθεί με το Ν. 309/1976.

Όμως παρά το γεγονός ότι η εκπαίδευση έγινε δια νόμου, από το 1975,  υποχρεωτική εν τούτοις η σχολική διαρροή συνεχίζεται μέχρι σήμερα, και ένα ποσοστό μαθητών, 10% περίπου που τελειώνει το δημοτικό δεν τελειώνει και το γυμνάσιο γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η παροχή παιδείας με υποχρεωτικότητα δια νόμου δεν είναι ο καθοριστικός παράγοντας δραστικής μείωσης της σχολικής διαρροής αλλά οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες είναι εκείνες που παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Η 12ετής υποχρεωτική εκπαίδευση δεν εφαρμόζεται σήμερα σε κανένα ευρωπαϊκό κράτος ( ΕURYDICE, Aριθμοί κλειδιά της εκπαίδευσης 2002, σελ. 20,21,22,23, 86 ) διότι, κυρίως, έχει γίνει σε όλους αντιληπτό ότι δεν είναι μέτρο  προτεραιότητας για την αναβάθμιση της παιδείας αφού ούτως ή άλλως η φοίτηση δεν απαγορεύεται πουθενά.

 Η επιμήκυνση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης κατά το παρελθόν ήταν μέτρο ουσιαστικής αναβάθμισης διότι δεν υπήρχε τίποτα άλλο εκτός της τυπικής εκπαίδευσης. Σήμερα όμως το άτομο, ο σύγχρονος πολίτης, προκειμένου να καλύψει τις σύγχρονες ανάγκες του, θα καθίσει αρκετές φορές στα θρανία κατά τη διάρκεια του βίου του. Εκτός της τυπικής εκπαίδευσης η μη τυπική, η άτυπη, και κυρίως η δια βίου εκπαίδευση,  παίζουν ήδη και θα παίξουν στο μέλλον σπουδαιότατο ρόλο.

Οι γνώσεις, λοιπόν, δεν είναι κάτι συγκεκριμένο και στατικό,  που θα το αφομοιώσει ο νέος άπαξ και θα εξασφαλισθεί για όλη του τη ζωή και εφόσον οι σύγχρονες γνώσεις διευρύνονται και αλλάζουν με την πάροδο των ετών ραγδαία, θα πρέπει να ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Η αναφορά στα χρόνια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και της σχολικής διαρροής γίνεται διότι με την εξαγγελθείσα καθιέρωση 12ετούς υποχρεωτικής εκπαίδευσης, με την οποία συμφωνούν και όλα τα κόμματα, δημιουργείται στην κοινή γνώμη η αίσθηση ότι αυτό καθαυτό το γεγονός αποτελεί  σοβαρή αναβάθμιση της εκπαίδευσής μας. Η ουσιαστική αναβάθμιση για να γίνει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα θα πρέπει να αυξηθούν κατά πολύ οι δαπάνες για την παιδεία, ώστε να φτάσουμε τουλάχιστον τον ευρωπαϊκό Μ.Ο. να βελτιωθούν τα προγράμματα σπουδών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, να γίνει συστηματική και ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, να αυξηθούν οι μισθοί των εκπαιδευτικών που είναι η καρδιά του εκπαιδευτικού συστήματος, να εφαρμοσθεί αξιολόγηση σε όλο το εκπαιδευτικό σύστημα, να γίνει αρμονική σύζευξη εκπαίδευσης-αγοράς εργασίας κλπ, κλπ.

Εν πάσει περιπτώσει επειδή θεωρείται βέβαιο ότι η 12ετής υποχρεωτική εκπαίδευση θα εφαρμοσθεί, για να αποβεί όμως επωφελής για όλη την ελληνική κοινωνία και όχι μόνο, θα πρέπει να συνοδευτεί από γενναίες αποφάσεις, πραγματικές τομές, διότι διαφορετικά θα είναι ένα μέτρο κενό περιεχομένου.

Στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπως γνωρίζουμε, η τεχνική εκπαίδευση υπερτερεί της γενικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο των 25 κρατών-μελών.

Η Ε.Ε. ευρισκόμενη σε ένα οξύ οικονομικό ανταγωνισμό με τις Η.Π.Α. ,την Ιαπωνία , την Κίνα και  άλλες χώρες της άπω ανατολής είναι υποχρεωμένη να αναπτύξει προηγμένα συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης διότι στη σύγχρονη οικονομία της  γνώσης η ανάπτυξη ανθρωπίνων πόρων κατέχει πρωτεύοντα ρόλο. Η σύνδεση θεωρίας-πράξης, σχολείου-αγοράς εργασίας, είναι  επιβεβλημένες.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει υποταγή της εκπαίδευσης στην αγορά εργασίας, όπως παραπλανητικά ακούγεται από κάποιους. Απλά η εκπαίδευση βοηθά την οικονομία για να βοηθηθεί με τη σειρά της απ΄ αυτή. Η ανθηρή οικονομία αποτελεί μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις για μια σύγχρονη παιδεία αξιώσεων. Τι γίνεται όμως  με τη γενική εκπαίδευση μήπως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τώρα ή στο μέλλον υποβαθμιστεί πράγμα που δεν επιθυμεί κανείς;

Αυτό  δεν πρόκειται να συμβεί, διότι, εκτός των άλλων, η σύγχρονη αγορά εργασίας έχει την ανάγκη και της γενικής παιδείας. Σήμερα προσόντα όπως η δυνατότητα έκφρασης στον προφορικό και γραπτό λόγο, οι γνώσεις μαθηματικών, φυσικών επιστημών, ξένων γλωσσών, η χρήση Η/Υ κλπ. είναι προαπαιτούμενα για να εισέλθει κανείς στην αγορά εργασίας. ¶ρα διαχρονικά η γενική εκπαίδευση θα είναι απαραίτητη και μάλιστα ο ρόλος της θα είναι ακόμη πιο  ουσιαστικός αφού και αυτή αποτελεί δομικό στοιχείο της ανάπτυξης.

Οι επιδοτήσεις που δίνονται από το ευρωπαϊκό κοινωνικό ταμείο ( η Ελλάδα βρίσκεται στην ομάδα των χωρών με τις υψηλότερες επιδοτήσεις ) μέσω των  Επιχειρηματικών Προγραμμάτων Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης ( ΕΠΕΑΕΚ Ι 1994-1999 και ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ 2000-2006 ) έχουν σα κύριο στόχο τη δημιουργία ικανών στελεχών για την υποστήριξη της ανάπτυξης και της οικονομίας.

Θα τονίσουμε εδώ ότι η επαγγελματική εκπαίδευση  είναι δαπανηρότερη κατά 3 φορές από τη γενική εκπαίδευση και είναι πολύ εύκολο να επιδοτεί ένα κράτος τη φτηνότερη μορφή εκπαίδευσης, όταν δε τούτο είναι και αρεστό στην συγκεκριμένη κοινωνία τότε έχει διπλό “όφελος”. Μόνο που έτσι χάνεται το παιχνίδι της ανάπτυξης και του ανταγωνισμού και η υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου του λαού είναι σίγουρη υπόθεση.

Κατά συνέπεια το διπλό σχολικό δίκτυο ( γενικό λύκειο – επαγγελματικό λύκειο ) πρέπει, όπως και σε όλες τις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης, να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση διότι είναι κοινωνική ανάγκη πρώτης προτεραιότητας.

* Ο Κ. Αδριανουπολίτης είναι εκπαιδευτικός – ερευνητής και οργανωτικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Λειτουργών Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ( ΟΛΤΕΕ )