ΕΛΛΗΝΩΝ  ΣΧΟΛΙΚΩΝ  ΨΥΧΟΛΟΓΩΝ  ΕΤΑΙΡΕΙΑ

GREEK ASSOCIATION OF SCHOOL PSYCHOLOGISTS

ASSOCIATION GRECQUE  DES PSYCHOLOGUES SCOLAIRES

Εθνική τραγωδία: Πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά να την αντιμετωπίσουν. Οδηγίες για γονείς και εκπαιδευτικούς

Κάθε φορά που συμβαίνει ένα γεγονός που βιώνεται ως μια εθνική τραγωδία, όπως τα σοβαρά ομαδικά ατυχήματα, οι τρομοκρατικές επιθέσεις ή οι φυσικές καταστροφές,  τα παιδιά, όπως οι πιο πολλοί άνθρωποι, μπορεί να νοιώσουν ταραχή, σύγχυση και οδύνη ή να φοβηθούν.

Γενικά τα παιδιά έχουν ανάγκη από πληροφορίες και καθοδήγηση για τον τρόπο που πρέπει να αντιδράσουν και στρέφονται στους ενήλικες για να ζητήσουν βοήθεια.

Οι γονείς και το σχολικό προσωπικό μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά πρώτα απ' όλα δημιουργώντας τους ένα αίσθημα ασφάλειας και προστασίας. Στο βαθμό που αυξάνονται οι διαθέσιμες πληροφορίες για τα τραγικά γεγονότα, οι ενήλικες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να χειριστούν τα άμεσα συναισθήματα τους αλλά και να χρησιμοποιήσουν τη διαδικασία ως εμπειρία μάθησης για τους τρόπους αντιμετώπισης στο μέλλον παρόμοιων γεγονότων.

Όλοι οι ενήλικες πρέπει:

1. Να διαμορφώσουν με το παράδειγμα τους κλίμα ηρεμίας και ελέγχου. Τα παιδιά μιμούνται τα συναισθήματα των ενήλικων που είναι  σημαντικοί στην ζωή τους. Προσπαθήστε να δείξετε ήρεμοι και αποφύγετε να εκδηλώσετε άγχος ή φόβο. 

2. Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι είναι ασφαλή   και (εάν πράγματι έτσι είναι) ότι το ίδιο είναι οι ενήλικες που είναι σημαντικοί στη ζωή τους. Ανάλογα με την κατάσταση, επισημάνετε τους παράγοντες που τους διαβεβαιώνουν ότι οι ίδιοι είναι ασφαλείς καθώς επίσης και οι άλλοι γύρω τους.

3. Υπενθυμίστε τους ότι αξιόπιστοι άνθρωποι ελέγχουν την κατάσταση. Εξηγήστε τους ότι οι κρατικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και ανάλογα με την περίπτωση  η αστυνομία, οι πυροσβέστες, οι γιατροί, και ο στρατός βοηθούν τους τραυματισμένους και προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι δεν θα χειροτερεύσει η κατάσταση.

4. Ενημερώστε τα παιδιά ότι είναι φυσικό να νοιώθουν αναστατωμένα. Εξηγήστε ότι σε παρόμοια τραγωδία είναι φυσικό ο καθένας μας να έχει διάφορα περίεργα συναισθήματα. Αφήστε τα παιδιά να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και βοηθήστε τα να τα κατανοήσουν. Ακόμη είναι φυσικό να νοιώσουν θυμό  και τα παιδιά μπορεί να χρειαστούν τη βοήθεια και την υπομονή των ενηλίκων για να εκφράσουν κατάλληλα αυτά τα συναισθήματα.

5. Παρακολουθήστε τη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών. Ανάλογα με την ηλικία τους, τα παιδιά μπορεί να μην εκφράσουν τις ανησυχίες τους προφορικά. Οι αλλαγές στη συμπεριφορά, την όρεξη, και τον ύπνο μπορούν επίσης να δείχνουν το επίπεδο θλίψης, άγχους ή στενοχώριας ενός παιδιού. Τα παιδιά είναι δυνατό να εκφράσουν τα συναισθήματα τους με διάφορους τρόπους. Δεν υπάρχει ένας τρόπος σωστός ή  ένας τρόπος λανθασμένος. Ο καθένας έχει το δικό του τρόπο να νοιώσει ή να εκφράσει τη θλίψη. 

6. Φροντίστε τα παιδιά με το μεγαλύτερο κίνδυνο. Τα παιδιά που είχαν στο παρελθόν μια τραυματική εμπειρία ή μια προσωπική απώλεια, πάσχουν από κατάθλιψη ή άλλη ψυχική ασθένεια, ή έχουν ειδικές ανάγκες μπορεί να κινδυνεύουν  να αντιδράσουν με τρόπο πιο σοβαρό από άλλους. Να παρακολουθείτε ιδιαίτερα εκείνους που κινδυνεύουν με αυτοκτονία. Αναζητείστε τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας εάν κάτι σας απασχολεί. 

7. Πέστε στα παιδιά την αλήθεια. Μην προσπαθήσετε να προσποιηθείτε ότι το γεγονός δεν έχει συμβεί ή ότι δεν είναι σοβαρό. Τα παιδιά καταλαβαίνουν. Θα ανησυχήσουν περισσότερο αν νομίσουν ότι δεν τους λέτε τι συμβαίνει επειδή φοβάστε πολύ.

8. Εστιασθείτε στα γεγονότα. Μην ωραιοποιείτε ή μην κάνετε υποθέσεις για αυτό που έχει συμβεί και που ίσως συμβεί. Μην πολύ- απασχολείσθε με το μέγεθος  ή το θέμα της τραγωδίας, ιδιαίτερα με τα μικρά παιδιά.

9. Προσέξτε οι εξηγήσεις σας να είναι κατάλληλα προσαρμοσμένες στο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. 

Ø      Οι μαθητές των πρώτων τάξεων δημοτικών  σχολείων χρειάζονται συνοπτικές, απλές πληροφορίες που πρέπει να εξισορροπηθούν με διαβεβαιώσεις ότι δεν θα αλλάξει η καθημερινή ζωή τους. 

Ø      Οι μαθητές των ανώτερων τάξεων Δημοτικού σχολείου και του Γυμνασίου θα ρωτούν περισσότερο για το εάν πραγματικά είναι ασφαλείς και για το τι γίνεται στο σχολείο τους. Μπορεί να χρειαστούν βοήθεια για να διακρίνουν την πραγματικότητα από τη φαντασία. 

Ø      Οι μαθητές του Λυκείου θα έχουν ισχυρές και ποικίλες γνώμες για τις αιτίες των ατυχημάτων, της βίας και της ανασφάλειας στα σχολεία και την κοινωνία. Θα κάνουν συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς θα καταστούν ασφαλή τα σχολεία και πώς θα προληφθούν οι τραγωδίες στην κοινωνία. Θα είναι πιο πρόθυμοι να κάνουν κάτι για να βοηθήσουν τα θύματα και τους επιζώντες μιας τραγωδίας. 

Ενθαρρύνετε όλα τα παιδιά να εκφράσουν με λέξεις τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Να είστε καλός ακροατής τους!

10.      Παρακολουθείστε το επίπεδο του δικού σας στρες.  Μην αδιαφορείτε για τα δικά σας συναισθήματα, το άγχος, την θλίψη και το θυμό σας. Μπορεί να βοηθήσει αν μιλήσετε στους φίλους, τα μέλη της οικογένειας σας, τους ιερωμένους και σε συμβούλους ψυχικής υγείας. Είναι καλό να ενημερώσετε τα παιδιά σας ότι είστε λυπημένοι καθώς επίσης ότι ελπίζετε ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα. Θα είστε σε θέση να υποστηρίξετε καλύτερα τα παιδιά σας εάν μπορείτε να εκφράσετε τα συναισθήματα σας κατά τρόπο χρήσιμο. Προσπαθήστε να έχετε συνηθισμένο ωράριο, να κοιμάστε αρκετά, να τρέφεστε κατάλληλα και να ασκείσθε.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς:  

1. Εστιάστε την προσοχή σας στα παιδιά σας κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που ακολουθεί την τραγωδία. Πέστε τους ότι τους αγαπάτε και όλα θα αποκατασταθούν. Προσπαθήστε να τους βοηθήσετε να καταλάβουν τι έχει συμβεί, λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδό ανάπτυξης τους. 

2. Βρείτε το χρόνο να μιλήσετε με τα παιδιά σας. Να θυμάστε ότι εάν εσείς δεν μιλήσετε στα παιδιά σας για αυτό που συνέβηκε, κάποιος άλλος θα το κάνει. Πριν τους μιλήσετε προετοιμαστείτε για το τι επιθυμείτε να τους πείτε.

3. Μείνετε κοντά στα παιδιά σας. Η φυσική παρουσία σας θα τα καθησυχάσει και θα σας δώσει την ευκαιρία να ελέγξετε την αντίδρασή τους. Πολλά παιδιά θα θελήσουν την πραγματική φυσική επαφή. Δώστε τους άφθονες αγκαλιές. Αφήστε τα να καθίσουν κοντά σας. Επίσης εξασφαλίστε πρόσθετο χρόνο για αγκαλιές πριν τον ύπνο και για να τα βεβαιώσετε ότι τα αγαπάτε και ότι είναι ασφαλή. 

4. Περιορίστε την παρακολούθηση στην τηλεόραση αυτών των γεγονότων από τα παιδιά σας.  Εάν επιμένουν να δουν τηλεόραση, καθίστε μαζί τους και για λίγο χρόνο. Στη συνέχεια κλείστε την τηλεόραση και δέστε ένα βίντεο. Μην κάθεστε απορροφημένοι να ξαναβλέπετε πολλές φορές τα ίδια γεγονότα.

5. Διατηρήστε μια "κανονική" καθημερινή ρουτίνα. Διατηρείστε όσο είναι δυνατό την κανονική ρουτίνα της οικογένειάς σας για το γεύμα, την εργασία, τις μικροδουλειές, την ώρα για ύπνο, κ.λπ.,  αλλά να μην είστε άκαμπτοι. Τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν στη σχολική μελέτη ή για να αποκοιμηθούν τη νύχτα. 

6. Χρησιμοποιείστε περισσότερο χρόνο για διάβασμα ή για ήρεμα παιχνίδια με τα παιδιά σας πριν τον ύπνο. Αυτές οι δραστηριότητες ηρεμούν, αναπτύσσουν το αίσθημα οικειότητας και της ασφάλειας, και ενισχύουν μια αίσθηση κανονικής ζωής. Χρησιμοποιείστε περισσότερο χρόνο για νανούρισμα. Αφήστε τα παιδιά σας να κοιμηθούν με ένα φως αναμμένο αν το ζητήσουν.

7. Προστατεύστε τη σωματική υγεία των παιδιών σας. Το στρες μπορεί να έχει  σωματικές συνέπειες τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Σιγουρευτείτε ότι τα παιδιά σας έχουν αρκετό ύπνο, άσκηση και διατροφή.

8. Σκεφτείτε να προσευχηθείτε ή να έχετε θετικές αισιόδοξες σκέψεις για τα θύματα και τις οικογένειές τους. Μπορεί να είναι μια ευκαιρία να πάτε με τα παιδιά σας στους θρησκευτικούς χώρους λατρείας, να γράψετε ένα ποίημα, ή να ζωγραφίσετε  για να βοηθήσετε το παιδί σας να εκφράσει τα συναισθήματά του και να νοιώσει με κάποιο τρόπο ότι υποστηρίζει τα θύματα και τις οικογένειές τους. 

9. Αναζητείστε τρόπους που το σχολείο σας μπορεί να χρησιμοποιήσει για να βοηθήσει τα παιδιά. Τα περισσότερα σχολεία μάλλον θα είναι ανοικτά και συχνά είναι ένας καλός χώρος  τα παιδιά να ξανανιώσουν τον κανονικό ρυθμό της ζωής. Τα βοηθά να ξαναβρεθούν με τους φίλους και τους δασκάλους τους. Τα σχολεία μπορούν επίσης να διαθέσουν συμβουλευτική υποστήριξη στα παιδιά και τους ενήλικες που έχουν ανάγκη και να την προσθέσουν στο ωρολόγιο πρόγραμμα.

Τι μπορούν να κάνουν τα σχολεία:

  1. Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι είναι ασφαλή  και ότι τα σχολεία είναι καλά προετοιμασμένα να αναλάβουν οποιαδήποτε στιγμή την φροντίδα όλων των παιδιών.

2.  Διατηρήστε το πρόγραμμα και την ενδοσχολική σταθερότητα. Όμως, θα ήταν καλύτερο, για μερικές μέρες να αποφευχθούν οι εξετάσεις ή να μην υλοποιηθούν σημαντικά σχέδια νέων δραστηριοτήτων.

3.  Προετοιμάστε ένα σχέδιο δραστηριοτήτων για τις πρώτες ημέρες επιστροφής στο σχολείο. Για την διαμόρφωση του σχεδίου σχολικής αντίδρασης στην τραγωδία ζητείστε την βοήθεια Σχολικού Ψυχολόγου (ή ενός Ψυχολόγου με εμπειρία της λειτουργίας του σχολείου), άλλων συμβούλων και των μελών μιας Ομάδας Έκτακτης Ανάγκης.

4.  Εφοδιάστε τους δασκάλους και τους γονείς με  πληροφορίες    για αυτά που θα πουν και θα κάνουν για τα παιδιά στο σχολείο και στο σπίτι. 

5. Αναθέστε στους δασκάλους να πληροφορήσουν άμεσα τους μαθητές τους, όχι με διοικητικές συναντήσεις και δημόσιες ανακοινώσεις.

6. Διαθέστε Σχολικούς Ψυχολόγους και συμβούλους για να μιλήσουν στους μαθητές και το προσωπικό που μπορεί να έχουν ανάγκη ή να θέλουν πρόσθετη υποστήριξη.

7. Δώστε προσοχή στους μαθητές που πρόσφατα πιθανόν να έζησαν μια προσωπική τραγωδία  ή έχουν προσωπική σχέση με τα θύματα ή τις οικογένειές τους. Ακόμη και ένα παιδί που έχει απλά επισκεφτεί την περιοχή της τραγωδίας ή την κοινότητα των θυμάτων μπορεί να έχει μια μεγάλη αντίδραση. Δώστε σε αυτούς τους μαθητές επιπρόσθετη υποστήριξη και αν είναι ανάγκη δείξτε τους μεγαλύτερη επιείκεια.  

8.  Να έχετε πληροφορίες για τις κοινοτικές υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες   στα παιδιά που μπορεί να χρειαστούν επιπλέον συμβουλευτική υποστήριξη. Οι Σχολικοί Ψυχολόγοι μπορούν να είναι πολύ χρήσιμοι για να κατευθύνουν τις οικογένειες στις σωστές και κατάλληλες  κοινοτικές υπηρεσίες.

9. Δώστε χρόνο για συζήτηση στις τάξεις κατάλληλα προσαρμοσμένη στην ηλικία και για  δραστηριότητες. Σε αυτές μην θεωρείτε αναγκαίο οι δάσκαλοι να δώσουν όλες τις απαντήσεις. Πρέπει να υποβάλουν ερωτήσεις, να οργανώσουν  και να καθοδηγήσουν τη συζήτηση, αλλά να μην κυριαρχήσουν σε αυτή. ¶λλες δραστηριότητες που βοηθούν την έκφραση μπορούν να είναι η ζωγραφική, η ελεύθερη συγγραφή, το θεατρικό παιχνίδι, και τα κινητικά παιχνίδια. 

10. Να προσέχετε να μην χρησιμοποιήσετε γενικεύσεις και επαγγελματικά, φυλετικά ή άλλα στερεότυπα για τους ανθρώπους ή τις περιοχές που έχουν σχέση με την τραγωδία. Τα παιδιά μπορούν εύκολα να γενικεύσουν τις αρνητικές δηλώσεις και να αναπτύξουν προκατάληψη. Μιλάτε για την ανοχή και τη δικαιοσύνη παρά για εκδίκηση.  Σταματήστε άμεσα οποιοδήποτε εκφοβισμό ή κοροϊδία ή πείραγμα των μαθητών. 

11.  Παραπέμψτε τα παιδιά που εκδηλώνουν σοβαρό άγχος, φόβο ή θυμό στους συμβούλους ψυχικής υγείας    μέσα στο σχολείο. Ενημερώστε τους γονείς τους.

 12.  Δώστε μια διέξοδο στην επιθυμία των μαθητών να βοηθήσουν. Σκεφτείτε να στείλετε αναμνηστικές κάρτες ή επιστολές στις οικογένειες και στους επιζώντες της τραγωδίας, ή στείλετε ευχαριστήριες επιστολές στους γιατρούς, τις νοσοκόμες, και τους άλλους επαγγελματίες υγείας καθώς επίσης και στα μέλη της ομάδας έκτακτης ανάγκης, τους πυροσβέστες και την αστυνομία.

 13.   Να έχετε υπο τον έλεγχο σας ή να περιορίσετε την παρακολούθηση σκηνών    του γεγονότος καθώς επίσης και των συνεπειών του.

Ελληνική Μετάφραση φυλλαδίου του Αμερικανικού συλλόγου Σχολικών Ψυχολόγων NASP .

Πληροφορίες chinas@otenet.gr