ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

 

KΩΝ/ΝΟΥ  ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΙΤΗ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ-ΕΡΕΥΝΗΤΗ

Εmail:kadrian@freemail.gr

Είναι γενικά παραδεκτό ότι το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η ανεργία και ιδιαίτερα η ανεργία των νέων. Στην Ελλάδα το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαίτερα οξυμένο διότι η χώρα μας έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας των νέων  στην Ε.Ε.

Η ανεργία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομική κατάσταση και την αγορά εργασίας κάθε χώρας. Η σύγχρονη οικονομία χαρακτηρίζεται σαν οικονομία της γνώσης και συνεπώς το εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας παίζει σπουδαιότατο ρόλο στην οικονομική της ανάπτυξη και όχι μόνο. Η σύνδεση και αλληλοτροφοδότηση σχολείου και αγοράς εργασίας είναι αδιαμφισβήτητη αναγκαιότητα για την οικονομία και για την ίδια την εκπαίδευση.

Στην Ελλάδα όταν λέμε “σύνδεση του σχολείου με την αγορά εργασίας”, βάσει της υπάρχουσας κατάστασης, εννοούμε την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την κατάρτιση.

Στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση το Ενιαίο Λύκειο τυπικά δεν συνδέεται με την αγορά εργασίας διότι δεν παρέχει επαγγελματικό τίτλο, αντίθετα το ΤΕΕ παρέχει εκπαιδευτικό και ταυτόχρονα επαγγελματικό τίτλο και συνδέεται με την αγορά εργασίας.

Τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παρέχουν εκπαιδευτικό και επαγγελματικό τίτλο και συνεπώς συνδέονται με την αγορά εργασίας.

Τα ινστιτούτα επαγγελματικής κατάρτισης ΙΕΚ παρέχουν επαγγελματικό τίτλο ( δίπλωμα ) και συνδέονται με την αγορά εργασίας.

H Νέα  Δημοκρατία στο κυβερνητικό της πρόγραμμα για την παιδεία αναφέρει: Η διαρκής σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγική διαδικασία και την αγορά εργασίας, πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο του σχεδιασμού του περιεχομένου σπουδών.

Το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ επίσης αναφέρει “την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος και τη σύνδεσή του με την οικονομία και το χώρο της εργασίας”. Ας δούμε όμως το πρόγραμμα της Ν.Δ. διότι είναι πιο επίκαιρο αφού το κόμμα αυτό έχει αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας. Σε ότι αφορά λοιπόν τη δομή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επιγραμματικά προβλέπει:

·                     Επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα 12 χρόνια.

·                     Κατάργηση του Ενιαίου Λυκείου και επανίδρυση του Γενικού Λυκείου.

·                     Κατάργηση του Τεχνικού Επαγγελματικού Εκπαιδευτηρίου και επανίδρυση του Επαγγελματικού Λυκείου.

Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε σε βάθος την αναγκαιότητα ή μη της  κατάργησης του ΤΕΕ και την  επανίδρυση του Επαγγελματικού Λυκείου.  

Η ΤΕΕ στην Ελλάδα, μολονότι η κοινωνική και όχι μόνο αναγκαιότητά της δεν αμφισβητείται από κανένα, δεν αντιμετωπίζεται με τη δέουσα σοβαρότητα από την πολιτεία. Στην πράξη αντιμετωπίζεται σαν εκπαίδευση Β΄ κατηγορίας και δεν έχει, ενώ θα έπρεπε, την κοινωνική καταξίωση που της αρμόζει.

Οι λόγοι της υποβαθμισμένης ΤΕΕ στη χώρα μας έναντι της γενικής εκπαίδευσης είναι πολλοί και θα αποτελέσουν αντικείμενο μελλοντικής αρθρογραφίας.

Κρίνεται σκόπιμο εν όψει αλλαγών που έχουν εξαγγελθεί προγραμματικά να δούμε ορισμένα στοιχεία της ΤΕΕ του παρελθόντος του παρόντος και να διακινδυνεύσουμε προβλέψεις για το μέλλον της.

Η ΤΕΕ στη χώρα μας έχει μια περιπετειώδη ιστορική διαδρομή που είναι ενδιαφέρουσα και απαραίτητη να γνωρίζουμε προκειμένου να αποφευχθούν σφάλματα του παρελθόντος.

Α΄ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

·                     ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1929-1931

Από το 1830 όταν η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος μέχρι το 1929 η ΤΕΕ ήταν σχεδόν ανύπαρκτη διότι το εκπαιδευτικό σύστημα που εγκατέστησαν οι Βαυαροί, ήταν εστιασμένο στην κλασική παιδεία , οι απόφοιτοι του γυμνασίου δεν είχαν καμία πρακτική άσκηση, υποτιμούσαν τη χειρωνακτική εργασία και προσπαθούσαν να αποκτήσουν μια θέση δημοσίου υπαλλήλου στις πόλεις.

Με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929-1931, η οποία χαρακτηρίζεται η σημαντικότερη στη προπολεμική ιστορία της χώρας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ίδρυσε τεχνικές σχολές σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας και προσπάθησε να δώσει μια ώθηση στο “πρακτικό πνεύμα” με τη δημιουργία διπλού δικτύου εκπαίδευσης γενικής και τεχνικής.

Η προσπάθεια αυτή απέτυχε κυρίως λόγω έλλειψης στελεχών (εκπαιδευτικών, διοικητικών κ.α.) και λόγω ανεπαρκούς χρηματοδότησης.

Η στροφή αυτή επιχειρήθηκε διότι την εποχή εκείνη η έλλειψη ειδικευμένων εργατοτεχνιτών ήταν μεγάλη και η οικονομική κρίση του 1929 έφερε το πρόβλημα αυτό στην επιφάνεια.

·                     ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1955-1959

Ο τότε πρωθυπουργός Κων/νος Καραμανλής αντελήφθη έγκαιρα ότι δε μπορεί να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη της χώρας με συνεχή έλλειψη τεχνιτών μέσης στάθμης και έλαβε τα εξής μέτρα:

-Σύστησε στο ΥΠΕΠΘ, με το Ν.Δ. 3439/1955, ειδική υπηρεσία μελετών και συντονισμού, για να προετοιμάσει τις μελέτες και τα σχέδια για την υλοποίηση της νέας πολιτικής και για το συντονισμό της γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης.

-Με το Ν.Δ. 3971/1959 ιδρύει τις σχολές υπομηχανικών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τη Σχολή Εκπαιδευτικών Λειτουργών Επαγγελματικής και Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΣΕΛΕΤΕ), μέσες και κατώτερες τεχνικές σχολές και το Ζάνειο πειραματικό τεχνικό γυμνάσιο.

Με το ίδιο Ν.Δ. ιδρύεται στην Κ.Υ. του ΥΠΕΠΘ γενική διεύθυνση επαγγελματικής εκπαίδευσης (σήμερα η ΤΕΕ είναι διοικητικά υποβαθμισμένη και “διοικείται” από τμήμα της Δ/νσης Σπουδών Δ.Ε.!) συστήνεται στην Κ.Υ. του ΥΠΕΠΘ θέση γενικού επιθεωρητή επαγγελματικής εκπαίδευσης, ιδρύεται ανώτατο εκπαιδευτικό συμβούλιο για την ΤΕΕ και δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης επαγγελματικών κατευθύνσεων στις 3 τελευταίες τάξεις του εξαταξίου γυμνασίου.

-Με το Ν.Δ. 3973/1959 επιδιώχθηκε ο συντονισμός των διαφόρων φορέων του δημοσίου που παρείχαν ΤΕΕ, ιδρύθηκε το συντονιστικό συμβούλιο επαγγελματικής εκπαίδευσης με πρόεδρο τον γεν. γραμματέα του ΥΠΕΠΘ και μέλη εκπροσώπους υπουργείων και παραγωγικών τάξεων.

Με την εκπαιδευτική αυτή μεταρρύθμιση μπορούμε να πούμε ότι δόθηκε μια ώθηση στην επαγγελματική εκπαίδευση και θεμελιώθηκε η δημόσια ΤΕΕ στην Ελλάδα, αλλά όμως η πραγματική ισοτιμία γενικής – τεχνικής εκπαίδευσης δεν επιτεύχθηκε ούτε αξιόλογη στροφή του μαθητικού δυναμικού έγινε.

·                     ΠΕΡΙΟΔΟΣ  1964-1965

Κατά την περίοδο αυτή πρωθυπουργός και υπουργός παιδείας ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου και γεν. γραμματέας του ΥΠΕΠΘ ο Ευάγγελος Παπανούτσος. Η μεταρρύθμιση που έγινε τότε είχε σα βασική στόχευση τη δημιουργία ενός αναβαθμισμένου σχολικού δικτύου επαγγελματικής εκπαίδευσης και αύξηση του αριθμού των μαθητών που παρακολουθούσαν ΤΕΕ. Η επιδίωξη αυτή εκφράστηκε (Ν.Δ. 4379/1964) στο μεν γυμνάσιο με τη διχοτόμησή του σε γενικό και πρακτικό-τεχνικό ενώ στην ανώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τη νέα δομή που περιελάμβανε τις σχολές εξειδίκευσης τεχνιτών και τα τεχνικά επαγγελματικά λύκεια. Η μεταρρύθμιση αυτή προέβλεπε ξεχωριστό νομοσχέδιο για την ΤΕΕ που κατατέθηκε στη βουλή το Μάρτιο του 1965 αλλά μεσολάβησαν τα Ιουλιανά και δεν ψηφίστηκε ποτέ.

Η μεταρρύθμιση αυτή δεν ολοκληρώθηκε διότι επακολούθησε δικτατορία η οποία την ανέτρεψε πλήρως.

·                     ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1970

Το δικτατορικό καθεστώς κατήργησε την 9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση και καθιέρωσε τις κατώτερες επαγγελματικές σχολές 3ετούς φοίτησης και τις μέσες επαγγελματικές σχολές εργοδηγών τριετούς φοίτησης μετά το γυμνάσιο που ήταν ισότιμες με το λύκειο. Οι σχολές εργοδηγών είχαν περιεχόμενο σπουδών “τεχνολογικού χαρακτήρα” με ώρες μαθημάτων  ειδικότητας άνω του 70% και παρείχαν πτυχίο ειδικότητας ισότιμο του απολυτηρίου λυκείου.

Την εποχή εκείνη ιδρύονται πολλά τεχνικά σχολεία διορίζονται ή μετατάσσονται εκπαιδευτικοί στην ΤΕΕ και το μαθητικό δυναμικό αυξάνεται αισθητά. Ωστόσο η έλλειψη μέσων στελεχών της οικονομίας ( κυρίως τεχνιτών ) είναι μεγάλη ενώ ο κύριος όγκος των μαθητών ακολουθεί τη γενική εκπαίδευση με σκοπό συνέχεια σπουδών στα ΑΕΙ.

·                     ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1975-1977

Κατά την περίοδο αυτή επιχειρήθηκε νέα μεταρρύθμιση με τους νόμους309/1976 για τη γενική εκπαίδευση και 576/1977 για την ΤΕΕ. Η μεταρρύθμιση αυτή γνωστή και σα μεταρρύθμιση Ράλλη επανέφερε την 9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, καθιέρωσε τη δημοτική γλώσσα και επιχείρησε στροφή μέρους του μαθητικού δυναμικού προς την ΤΕΕ καθιερώνοντας εκτός του γενικού λυκείου το τεχνικό λύκειο το επαγγελματικό λύκειο και τις τεχνικές επαγγελματικές σχολές μονοετούς ή διετούς  φοίτησης.

Βασικό μειονέκτημα του τεχνικού λυκείου και του επαγγελματικού λυκείου ήταν ότι εν ονόματι της πολυπόθητης ισοτιμίας με το γενικό λύκειο αυξήθηκαν σημαντικά τα μαθήματα γενικής παιδείας σε βάρος των  μαθημάτων ειδικότητας με αποτέλεσμα τα σχολεία αυτά να μην παρέχουν ούτε ικανοποιητική γενική εκπαίδευση ούτε άρτια επαγγελματική εκπαίδευση. Οι τεχνικές επαγγελματικές σχολές είχαν λίγες ώρες μαθημάτων γενικής παιδείας και περισσότερες μαθημάτων ειδικότητας λειτουργούσαν απόγευμα ή βράδυ και είχαν λίγους μαθητές. Το εγχείρημα καθιέρωσης του τεχνικού και του επαγγελματικού λυκείων δεν είχε ευμενή απήχηση στην ελληνική κοινωνία και το μαθητικό δυναμικό της ΤΕΕ συρρικνώθηκε για το έτος 1979 στο 18.5%, το χαμηλότερο ποσοστό από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Με την πάροδο του χρόνου το μαθητικό δυναμικό αυξήθηκε όχι όμως κατά πολύ.

To μεταρρυθμιστικό εγχείρημα της περιόδου 1975 – 1977 στην ΤΕΕ εκπονήθηκε και εφαρμόστηκε με προχειρότητα, χωρίς να προηγηθεί έρευνα, καταγραφή της κατάστασης που επικρατούσε στην εκπαίδευση και την ελληνική κοινωνία ευρύτερα, προσεχτικός σχεδιασμός, σταδιακή εφαρμογή και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων σε στάδιο εφαρμογής.

Η εκπαιδευτική αυτή μεταρρύθμιση στο χώρο της ΤΕΕ, απέτυχε διότι οι δύο βασικοί της στόχοι δηλ. η  αναβάθμιση της ποιότητας της ΤΕΕ και η αύξηση του αριθμού των μαθητών της δεν εκπληρώθηκαν.

·                     ΠΕΡΙΟΔΟΣ  1985

Με το νόμο 1566/1985  επιχειρείται πάλι μεταρρύθμιση στην ΤΕΕ και καθιερώνονται τα εξής σχολεία που παρέχουν επαγγελματική εκπαίδευση:

Το τεχνικό επαγγελματικό λύκειο ( ΤΕΛ )  ( που προήλθε από συγχώνευση του τεχνικού και του επαγγελματικού λυκείου του Ν.576/77 ) το οποίο επεδίωκε να μεταδώσει στους μαθητές – εκτός των γενικών γνώσεων – και τις απαιτούμενες τεχνικές ή άλλες επαγγελματικές γνώσεις για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους, ώστε μετά την αποφοίτησή τους να μπορούν να ασχοληθούν με επιτυχία σε ένα τεχνικό ή επαγγελματικό κλάδο. Στην πράξη ο διπλός στόχος δεν επιτυγχάνονταν, κυρίως διότι τα προγράμματα σπουδών ήταν αντιφατικά με την επιταγή του νόμου (52% μαθήματα γεν. παιδείας και 48% μαθήματα ειδικότητας ) και ο απόφοιτος του ΤΕΛ υστερούσε και σε γενική παιδεία και σε επαγγελματική εκπαίδευση-κατάρτιση. Έτσι οι απόφοιτοι του ΤΕΛ είχαν μόλις 10% απορρόφηση στην αγορά εργασίας και εισαγωγή στα ΑΕΙ σε ποσοστό μικρότερο του 0,5%. Τα ΤΕΙ κάλυπταν τον αριθμό των εισαγομένων τους σε ποσοστό 25% με αποφοίτους ΤΕΛ αρχικά χωρίς εξετάσεις και αργότερα με πανελλήνιες εξετάσεις. Τα ΤΕΛ χορηγούσαν πτυχίο επιπέδου 3 ή απολυτήριο λυκείου ( με ειδική φοίτηση στο Γ΄έτος ).

Η τεχνική επαγγελματική σχολή (ΤΕΣ)  λειτουργούσε απόγευμα ή βράδυ με περιεχόμενο σπουδών εστιασμένο στην ειδικότητα ( 80% μαθήματα ειδικότητας και 20% μαθήματα γενικής παιδείας ) είχε μεγαλύτερη απορρόφηση αποφοίτων στην αγορά εργασίας από εκείνη των ΤΕΛ ήταν 2ετούς φοίτησης και δεν είχε συνέχεια σπουδών σε ΤΕΛ ή τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η ΤΕΣ παρείχε στους αποφοίτους της πτυχίο επιπέδου 2.

Το ενιαίο πολυκλαδικό λύκειο (ΕΠΛ) σε ότι αφορά την παρεχόμενη από αυτό τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση στους απόφοιτους των κλάδων προεπαγγελματικής εκπαίδευσης ( μετά από 3ετή εκπαίδευση ) δεν παρείχαν πτυχίο ειδικότητας επιπέδου 2 ή 3 αλλά απολυτήριο. Πτυχίο επιπέδου 3 έπαιρναν οι απόφοιτοι του τμήματος ειδίκευσης μετά από φοίτηση ενός επιπλέον έτους.

Επειδή είναι ενδιαφέρον να δούμε και τα στατιστικά στοιχεία του μαθητικού δυναμικού της περιόδου 1993-1997 (όταν η μεταρρύθμιση του Ν.1566/1985 ήταν σε πλήρη ανάπτυξη) παραθέτουμε τον πίνακα που ακολουθεί.

ΜΑΘΗΤΕΣ  ΣΤΑ  ΔΗΜΟΣΙΑ  ΣΧΟΛΕΙΑ  ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ  ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
		ΣΧΟΛΙΚΑ  ΕΤΗ
	1993-94	1994-95	1995-96	1996-97	ΜΕΤΑΒΟΛΗ %
ΓΥΜΝΑΣΙΑ	425.539	416.292	395.398	390.145	-9%
ΓΕΛ	241.596	236.987	237.656	230.249	-5%
ΤΕΛ	99.350	103.490	105.148	109.884	+11%
ΤΕΣ	17.842	18.030	19.869	22.067	+24%
ΕΠΛ	22.084	24623	26012	29988	+36%
ΠΗΓΗ: ΥΠΕΠΘ/ΔΙΠΕΕ

Ο Ν.1566/85 θεωρήθηκε καινοτόμος, διότι εισήγαγε νέους θεσμούς, αλλά στο χώρο της ΤΕΕ εκτός της καθιέρωσης των ΣΕΚ δημιούργησε μια πολυδιάσπαση και έκανε το σύστημα παροχής ΤΕΕ πολύπλοκο.

Το μόνιμο πρόβλημα που είχε η ΤΕΕ στην Ελλάδα δηλ. λίγους μαθητές, έλλειψη σωστής οργάνωσης, κοινωνική απαξίωση και συχνά εγκατάλειψη από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες κλπ. συνεχίστηκε και κατά την περίοδο αυτή.