|
 |
|
|
ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
οι αθέατες πλευρές
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑΣ 2003
Οι γνώσεις μας για τους Ολυμπιακούς αγώνες στην αρχαία Ελλάδα, στην υπερχιλιόχρονη πορεία τους, είναι αρκετά πλούσιες. Προέρχονται από περιγραφές δεκάδων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, από απεικονίσεις αθλητικών σκηνών σε αρχαία έργα τέχνης καθώς και από τα ευρήματα των ανασκαφών.
Οι αγώνες ήταν συνδεδεμένοι με την αγωγή των νέων και με την κοινωνική ζωή στην αρχαία Ελλάδα. Μέσα στα στάδια και τις παλαίστρες οι αρχαίοι Έλληνες καλλιεργούσαν το σύνολο που λέγεται άνθρωπος για να το αναδείξουν σε προσωπικότητα χρήσιμη στην πολιτεία και γι΄ αυτό κατόρθωσαν να πλάσουν τον υπέροχο εκείνο σωματικό τύπο, που μόνο η ελληνική αρχαιότητα μας άφησε σαν Ερμή του Πραξιτέλη, σαν Έφηβο των Αντικυθήρων ή σαν Δορυφόρο του Πολυκλείτου.
Ωστόσο αν φανταζόμαστε τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες σαν κάτι το ιδεατό, έναν «ατσαλάκωτο» αθλητικό παράδεισο όπου οι νέοι επιδίδονταν στην ευγενή άμιλλα, έχοντας αναπτύξει αρμονικά το σώμα και το νου για να κερδίσουν ένα κλαδί ελιάς πέφτουμε έξω.
Η αλήθεια είναι ότι έχουμε και εδώ όλα τα στοιχεία της συμπεριφοράς που διέπουν άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες: ευγένεια, ήθος, πολιτισμό αλλά και ματαιοδοξία, απληστία, δωροδοκία, απάτη, φθόνο. Η φιλολογική έρευνα στα κείμενα των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, φωτίζοντας τα παρασκήνια, προσφέρει μια πλούσια σοδειά των αθέατων πλευρών των Ολυμπιακών αγώνων καθώς φέρνει στην ημερήσια διάταξη τα αποτυπώματα των πολεμικών συγκρούσεων για τον έλεγχο των αγώνων, περιπτώσεις πολιτικής εκμετάλλευσης της νίκης είτε από τη μεριά κρατών και ηγεμόνων είτε από τη μεριά αθλητών, παράνομες πολιτογραφήσεις αθλητών, δωροδοκίες και χρηματισμό, παραβιάσεις των κανονισμών, εξαπατήσεις των ελλανοδικών, έντονη βία, νίκες χωρίς συμμετοχή, χρησιμοποίηση της Ολυμπίας και των αγώνων για τη νομιμοποίηση παράνομων πράξεων ηγεμόνων, σφαγών και κατακτητικών ενεργειών.
ΟΙ ΠΗΓΕΣ : ΑΡΧΑΙΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Πλούταρχος, Γαληνός, Αθήναιος, Πίνδαρος, Αριστοτέλης, Παυσανίας,
Λουκιανός, Αρτεμίδωρος, Δημοσθένης, Βακχυλίδης, Φιλόστρατος, Ξενοφών, Διόδωρος ο Σικελιώτης, Λουκίλιος, Αιλιανός, Ισοκράτης, Ευριπίδης, Πλάτων, Ξενοφάνης, Ιπποκράτης
Στην είσοδο για το στάδιο της αρχαίας Ολυμπίας υπήρχαν κάποια χάλκινα αγάλματα του Δία που ονομάζονταν Ζάνες. Η κατασκευή τους έγινε με χρήματα που εισέπρατταν οι Ελλανοδίκες μετά από πρόστιμα που επέβαλαν για διάφορες παρανομίες.
Δεν είναι καθόλου τυχαία η τοποθέτηση των Ζανών λίγο πριν την είσοδο των αθλητών στο Στάδιο. Επρόκειτο για μια τελευταία υπενθύμιση σε όσους είχαν στο νου τους να κάνουν κάποια παράβαση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ
O ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ
Το ποιος θα οργανώνει και θα εκμεταλλεύεται τα ωφελήματα των αγώνων μετέτρεψε αρκετές φορές το ιερό της Ολυμπίας σε πεδίο αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων. Η συγκέντρωση πλούτου από τη συρροή χιλιάδων πλουσίων και από τα αφιερώματα από όλες τις μεριές της Μεσογείου έγιναν η αιτία των αντιδικιών μεταξύ Πίσας (πόλη της Ηλείας έξι στάδια ανατολικά της Ολυμπίας), Ήλιδας (η μεγαλύτερη πόλη της Ηλείας), και Αρκάδων που φαίνεται ότι ήταν οι κύριοι διεκδικητές της οργάνωσης των Ολυμπιακών αγώνων. Ο Παυσανίας, ο Ξενοφών, ο Ηρόδοτος, ο Αθήναιος και άλλοι περιγράφουν τις αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα στους διεκδικητές της οργάνωσης των Ολυμπιακών αγώνων.
Π.χ το 364 π.Χ. στη διάρκεια της 104ης Ολυμπιάδας που διοργάνωναν οι Αρκάδες και ενώ, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα (Ελληνικά Ζ, 28-29) ήδη είχαν τελεστεί οι ιπποδρομίες και το πένταθλο, εισβάλουν οι Ηλείοι με στρατό στον ιερό χώρο της Ολυμπίας και άρχισε μεγάλη μάχη κοντά στους αθλητικούς χώρους αλλά και γύρω από το Βουλευτήριο και το ναό του Δία, μπροστά στα κατάπληκτα μάτια των χιλιάδων θεατών.
ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ ΠΟΛΙΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΞΕΝΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ
Αρκετές ελληνικές πόλεις και ηγεμόνες για να εξασφαλίσουν Ολυμπιακές νίκες δεν δίσταζαν να εξαγοράσουν αθλητές από άλλες πόλεις και να τους εμφανίσουν ως δικούς τους πολίτες. Ιδιαίτερα οι τύραννοι Ελληνικών πόλεων της Σικελίας πρωταγωνιστούσαν στις περισσότερες συναλλαγές αυτού του τύπου με κύριο στόχο την προβολή και ανάδειξή τους. Από την άλλη αρκετοί αθλητές προκειμένου να κερδίσουν χρήματα παραχωρούσαν σε άλλες πόλεις την εκπροσώπηση της νίκης τους.
Π.χ ο Σωτάδης από την Κρήτη αναγορεύτηκε το 384 π.Χ. στην 99η Ολυμπιάδα, νικητής στο Δόλιχο δρόμο. Στην επομένη, όμως, 100η Ολυμπιάδα το 380 π.Χ. παίρνοντας χρήματα από τους Εφέσιους αγωνίζεται ως Εφέσιος και κερδίζει την πρώτη θέση στο Δόλιχο δρόμο. Σύμφωνα με τον Παυσανία η στάση του αυτή τιμωρήθηκε από τους συμπατριώτες του Κρήτες με εξορία (Πηγή Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Ηλιακά Β΄ 18.6)
ΔΩΡΟΔΟΚΙΑ - ΧΡΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Στην πορεία των Ολυμπιακών αγώνων παρουσιάστηκαν κρούσματα δωροδοκίας. Μερικοί αθλητές προκειμένου να στεφθούν νικητές δεν δίσταζαν να δωροδοκήσουν τους αντιπάλους τους παραβαίνοντας έτσι τον όρκο τους. Από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας (Παυσανίας, Φιλόστρατος, Πλούταρχος κλπ) φαίνεται καθαρά ότι η δωροδοκία και ο χρηματισμός δεν αφορούσε μόνο κάποιους αθλητές αλλά και ορισμένους προπονητές καθώς και Ελλανοδίκες.
Π.χ Κατά την 178η Ολυμπιάδα του 368 π.Χ. κατασκευάστηκαν άλλες δύο Ζάνες από πρόστιμο που επέβαλαν οι Ελλανοδίκες σε δύο Ρόδιους αθλητές. Οι δύο αθλητές συνελήφθησαν επ΄ αυτοφώρω -όπως λέει ο Παυσανίας- ο Εύδηλος να δωροδοκείται από το Φιλόστρατο στο αγώνισμα της πάλης (Πηγή Παυσανίας, Ηλιακά Α΄, 21, 9)
Η ΒΙΑ ΣΤΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ
Σε ορισμένα αγωνίσματα των Ολυμπιακών αγώνων, κάποιοι αθλητές τραυματίζονταν βαριά, ή έμεναν ανάπηροι ή και πέθαιναν ακόμη. Κι ενώ στην καθημερινή ζωή των αρχαίων Ελλήνων υπήρχαν βαρύτατες τιμωρίες για κάθε άσκηση βίας, τραυματισμό ή θανάτωση ατόμων, στους Ολυμπιακούς αγώνες, πολλές φορές, όχι μόνο δεν τιμωρούνταν όποιος προκαλούσε τραυματισμό ή και θάνατο ακόμη στον αντίπαλό του αλλά αντίθετα σε αρκετές περιπτώσεις επιβραβεύονταν. Μάλιστα και νομοθετικά καλύπτονταν κάποιος στην περίπτωση που φόνευε στη διάρκεια των αθλητικών αγώνων τον αντίπαλό του. Ο μεγάλος ρήτορας της αρχαιότητας Δημοσθένης υπογραμμίζει ότι ο νομοθέτης θεωρεί ουσιαστικά αθώο τον αθλητή εκείνον που φονεύει ένα συναθλητή του στη διάρκεια ενός αγώνα καθώς η ευθύνη δεν βαραίνει το δράστη αλλά το θύμα το οποίο δεν είχε την κατάλληλη φυσική κατάσταση ώστε να υπομείνει π.χ. τα κτυπήματα στην πάλη, την πυγμαχία ή το παγκράτιο. Παραμορφωμένα πρόσωπα, κατάγματα, συντριβή οστών, τυφλώσεις, στραγγαλισμός, θάνατος, ήταν τα αποτελέσματα πολλών αγώνων και μάλιστα με την ανοχή των Ελλανοδικών και των θεατών.
Να μια περιγραφή ενός αγωνίσματος «Αγωνιζόταν με τον τελευταίο αντίπαλο για τον κότινο, όταν αυτός έπιασε με τα πόδια του τον Αρραχίωνα και του έσφιξε το λαιμό με τα χέρια του, ο δε Αρραχίωνας του έσπασε ένα από τα δάκτυλα του ποδιού του. Ο Αρραχίων πέθανε πνιγμένος μ΄ αυτό τον τρόπο αλλά την ίδια στιγμή ο αντίπαλός του παραδόθηκε εξαιτίας του πόνου του στο δάκτυλο (Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Αρκαδικά, 40.2)
ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ
Οι αρχαίοι συγγραφείς καταγράφουν και διάφορες μορφές εξαπάτησης αθλητών, προπονητών αλλά και ηγεμόνων στη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων. Συνηθισμένο φαινόμενο φαίνεται να ήταν οι προσπάθειες αθλητών του δρόμου να ξεκινήσουν πρώτοι, πριν από το σύνθημα, ακόμη και να σπρώξουν ή να συγκρατήσουν τους αντιπάλους τους για να έχουν το προβάδισμα. Ακόμη παλαιστές, πυγμάχοι και παγκρατιαστές δεν δίσταζαν να καταφεύγουν σε απαγορευμένες λαβές ή αντικανονικά κτυπήματα προκειμένου να επικρατήσουν των αντιπάλων τους και να πάρουν τη νίκη. Σύμφωνα με το Μιχάλη Τιβέριο, καθηγητή κλασσικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σε αρχαίες παραστάσεις παγκρατίου εικονίζονται αθλητές που επιχειρούν να δαγκώσουν τους αντιπάλους τους ή να τους βγάλουν το μάτι. Ακόμη καταγράφονται προσπάθειες ψεύτικης δήλωσης για την ηλικία των αθλητών προκειμένου να υπάρχει πλεονέκτημα στον αγώνα.
Π.χ ο Αγησίλαος ο βασιλιάς της Σπάρτης επηρέασε τους Ελλανοδίκες ασκώντας πάνω τους την πολιτική του δύναμη με σκοπό να κάνουν δεκτό το γιο του Αθηναίου Ευάλκους στο αγώνισμα του Σταδίου παρόλο που αυτός ήταν πιο μεγάλος από τα παιδιά διαγωνίζονταν (Ξενοφών, Ελληνικά Δ΄, 1,40)
ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΔΑΦΝΙΝΟ ΣΤΕΦΑΝΙ
Ο κότινος, δηλαδή, αυτό το απλό στεφάνι αγριελιάς, ήταν πράγματι το βραβείο κάθε νικητή που προσφέρονταν από τους διοργανωτές. Αυτό ήταν λοιπόν και το κίνητρο; Μόνο αυτό; Μόλις ο Ελλανοδίκης έθετε τον κότινο στο κεφάλι του νικητή, οι όροι και οι συνθήκες της ζωή του άλλαζαν ανάλογα και με τη σπουδαιότητα της πόλης που καταγόταν και στην οποία χάριζε τη νίκη του. Οι πηγές που αφορούν στους Ολυμπιακούς αγώνες επισημαίνουν ότι τον ολυμπιονίκη περίμενε ισόβια σίτιση με δημόσια δαπάνη, τιμές και αναγνώριση ίση με τους κυριότερους στρατιωτικούς ή ευεργέτες της πόλης. Εξίσου σημαντική ήταν και φορολογική απαλλαγή που του παρεχόταν.
Ο Σόλων πιστεύοντας ότι ο Αθηναίος Ολυμπιονίκης ήταν ένα σπουδαίο κεφάλαιο στην αίγλη της πόλης θέσπισε το έπαθλο των πεντακοσίων δραχμών, τεράστιο για την εποχή ποσόν. Ο Δίων ο Χρυσόστομος αναφέρει πιο μεγάλα ποσά από άλλες πόλεις. Μιλάει για το ποσό των πέντε ταλάντων. Αστρονομική αμοιβή αν σκεφτούμε ότι η αξία του αττικού ταλάντου ανερχόταν σε 6.000 δραχμές.
|
|
|
Δραστηριότητες & Eκδηλώσεις 
Αποστολή σελίδας 
Εκτυπώσιμη μορφή σελίδας
Προσθήκη σελίδας στα Αγαπημένα
Επιστροφή