Ωστόσο, και προς τιμήν του, παραδέχεται παρακάτω ότι

"Κι εμείς [οι εκάστοτε κυβερνήσεις] έχουμε ευθύνη, διότι πολλές φορές καλλιεργήσαμε αυτή την ισοπεδωτική αντίληψη. Μας βόλευε κι εμάς να έχουμε απέναντί μας μια εκπροσώπηση των συνδικαλιστών, οι οποίοι περιορίζονται σε ορισμένα ποσοστά, αν θα είναι 3, 4, 7 ή 8% οι αυξήσεις. Διότι η αξιολόγηση θέλει δουλειά. Τώρα όμως πρέπει να δείξουμε τους νέους δρόμους τους οποίους θα ακολουθήσουμε."

Τα παραπάνω "αδειάζουν" στα μάτια του αναγνώστη, και μάλιστα παραμονή των απεργιακών κινητοποιήσεων, τα συνδικαλιστικά όργανα του κλάδου των εκπαιδευτικών και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Ωστόσοείναι δύσκολο να δεχθούμε αβίαστα ότι όλοι οι εργαζόμενοι "παζαρεύουν" μέσω των εκπροσώπων τους αποκλειστικά και μόνο αυξήσεις, περιοριζόμενοι σε ποσοστά, αρνούμενοι την όποια αξιολόγηση. Εξάλλου, ο υπουργός δεν αναφέρει ότι η αξιολόγηση καταργήθηκε ουσιαστικά το 1981, σε μια προσπάθεια συνακόλουθης κατάργησης του κυνηγιού μαγισσών που επικρατούσε σε αρκετό βαθμό έως τότε στο δημόσιο τομέα. 

Ο υπουργός συνεχίζει: "Θα ήθελα πάρα πολύ να έχω τη δυνατότητα να καλέσω τους εκπαιδευτικούς και να τους πω ότι κάποιοι δικαιούνται πολύ υψηλότερες αμοιβές ανάλογα με την επίδοσή τους με ένα σύστημα αξιολόγησης, αλλά δυστυχώς υπάρχουν και πολλοί οι οποίοι δεν δικαιούνται τις αμοιβές αυτές διότι δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Αυτό το οποίο λείπει στον δημόσιο τομέα είναι ένα σύστημα αμοιβών αντικειμενικό, το οποίο θα αξιολογεί και θα διακρίνει."

Δηλαδή ποιο είναι αυτό το σύστημα αξιολόγησης στο οποίο αναφέρετα ο υπουργός;

"Για παράδειγμα, στη μέση εκπαίδευση. Μπορούμε να χαρτογραφήσουμε ένα σύστημα ζήτησης του κάθε σχολείου, ανάλογα με την ποιότητά του. Υπάρχουν πολλά δημόσια σχολεία τα οποία είναι όχι εφάμιλλα, αλλά πολύ καλύτερα των καλών ιδιωτικών. Το ξέρει αυτό η κοινωνία, το μαθαίνει από τους μαθητές που βγάζει, από το όνομα το οποίο αποκτά. Αυτό, για παράδειγμα, είναι ένα κριτήριο που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε μια καλύτερη αμοιβή των εκπαιδευτικών που δούλεψαν για να χτίσουν τη φήμη αυτή."

Πως θα συγκρίνουμε τη ζήτηση και την ποιότητα ενός σχολείου π.χ. στο Χαλάνδρι με εκείνη του σχολείου π.χ. της ¶νω Ραχούλας; Στο πρώτο τα παιδιά είναι πιθανότερο: α) να προέρχονται από ανώτερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα σε σχέση με το δεύτερο, β) να έχουν περισσότερα και πλουσιότερα ερεθίσματα και ευκαιρίες λόγω του ευρύτερου περιβάλλοντος στο οποίο ζουν και γ) να έχουν ευκολότερη και ποιοτικότερη πρόσβαση στην πληροφορία. Τα παιδιά στο Χαλάνδρι θα σημειώσουν κατά μέσο όρο καλύτερους βαθμούς εισαγαγής τους στην εγχώρια τριτοβάθμια εκαπαίδευση, εάν δεν προτιμήσουν τελικά κάποιο πανεπιστήμιο της αλλοδαπής. 

Πως θα κρίνουμε το εκπαιδευτικό προσωπικό των δυο σχολείων; Βάσει των παραπάνω "επιτυχιών"; Που κατατάσσουμε το παιδαγωγικό έργο των εκπαιδευτικών και πως το κρίνουμε; Ή μήπως το παραβλέπουμε διότι δεν αποτελεί "κριτήριο αγοράς"; Πως αποφασίζουμε τη "χαρτογράφηση" των δυο σχολείων;

Κι ύστερα, πόσο απογοητευτική είναι, ιδίως δια στόματος υπουργού, η σύγκριση ανάμεσα σε ιδιωτικό και δημόσιο σχολείο και η κατάληξη στο "παράδοξο" συμπέρασμα ότι "Υπάρχουν πολλά δημόσια σχολεία τα οποία είναι όχι εφάμιλλα, αλλά πολύ καλύτερα των καλών ιδιωτικών". Προσωπικά το αντιλαμβάνομαι ως μια εξ ορισμού παραδοχή της υποβάθμισης του δημόσιου σχολείου. Αλήθεια είναι μόνο ο υπουργός Παιδείας ανάμεσα στους 300 βουλευτές μας ο οποίος στέλνει το παιδί του σε ιδιωτικό σχολείο; 

"Αρκεί να το πάρουμε απόφαση ότι δεν μπορούμε να ακολουθούμε στις αμοιβές των εργαζομένων τη λογική του "γκαζόν", να κόβουμε όλα τα ίδια. Δεν γίνεται αυτό. Εχει φτάσει αυτή η λογική τα όριά της. Κάποτε ήταν χρήσιμη γιατί έχει έντονα αναδιανεμητικά χαρακτηριστικά, αλλά αυτά έγιναν εις βάρος της αποτελεσματικότητας."

Ακόμη δηλαδή μια παραδοχή ότι τόσα χρόνια, κι εν γνώσει των κυβερνήσεων, το σύστημα προωθούσε την αναποτελεσματικότητα στο βωμό της "κολλεκτίβας", στην οποία τώρα γυρνάμε την πλάτη για χάρη της αποτελεσματικότητας;

Κι ο κύριος Χριστοδουλάκης συνεχίζει: "Δεν μπορούμε να αμείβουμε το ίδιο έναν καθηγητή της μέσης εκπαίδευσης ο οποίος διαβάζει, ψάχνει τη βιβλιογραφία, μιλά στα παιδιά για πολλά θέματα, τους δίνει εργασίες, τις διορθώνει, τους πηγαίνει σε μουσεία, τους οργανώνει την εξωσχολική δραστηριότητα κι έναν άλλο καθηγητή, ο οποίος είναι αδιάβαστος, τεμπέλης, φέρεται άσχημα, αυταρχικά, είναι πολύ πίσω στις σύγχρονες γνώσεις."

Καλό είναι ο υπουργός να ρωτήσει τους συναδέλφους του στο ΥΠΕΠΘ, ή καλύτερα έναν εκπαιδευτικό, σχετικά με τη δυνατότητα που δίνει στον τελευταίο το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών για όσα περιγράφει παραπάνω. Με τη δαμόκλειο σπάθη της "εξεταστέας ύλης" να κρέμεται πάνω από το κεφάλι του, με τα 30 παιδιά στην τάξη της κατέυθυνσης, τις ελλείψεις σε προσωπικό και υλικοτεχνική υποδομή. Με την υποτυπώδη έως ανύπαρκτη ουσιαστική επιμόρφωσή του και τη διαρκή ανάθεση διοικητικών καθηκόντων τα οποία είναι άσχετα προς την εκπαιδευτική διαδικασία και τον παιδαγωγικό του ρόλο.

Ο υπουργός εντοπίζει κι άλλα "τρωτά" του συστήματος:

"Δεν μπορεί ένας καθηγητής που διδάσκει οικονομικά με εγχειρίδια της δεκαετίας του 1970 να αμοίβεται το ίδιο με κάποιον που διεξάγει έρευνα και εφοδιάζει διαφορετικά τους φοιτητές, ούτε ένας περιζήτητος γιατρός να εξομοιώνεται με κάποιον που έχει σπουδάσει σε ένα αμφίβολο πανεπιστήμιο." 

Ωστόσο, η Πολιτεία είναι αυτή η οποία παρέχει σε εμάς τους εκπαιδευτικούς τα βιβλία με τα οποία διδάσκουμε τα παιδιά. Η Πολιτεία είναι αυτή η οποία μέσω των οργάνων της εξομοιώνει έναν γιατρό με έναν ο οποίος έχει σπουδάσει σε ένα αμφίβολο πανεπιστήμιο και του δίνει τη δυνατότητα διορισμού σε δημόσιο νοσοκομείο.

Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζω την ισοπεδωτική μεταχείριση των εκπαιδευτικών. Ούτε αρνούμαι την αξιολόγηση. Το αντίθετο. Όμως, επιτέλους, πρέπει να καταθέσουμε όλες οι πλευρές, κυβέρνηση και εργαζόμενοι σοβαρές προτάσεις αξιολόγησης με κριτήρια τα οποία δεν θα αφορούν του κανόνες που διέπουν στεγνά την "αγορά", αλλά την εκπαιδευτική διαδικασία και τον παιδαγωγικό χαρακτήρα της.

Το παράδειγμα του συστήματος αξιολόγησης και των συνεπειών του στα εκαπιδευτικά δρώμενα στη Μ. Βρετανία μπορεί να αποδειχθεί ένας καλός οδηγός για την αποφυγή λαθών.

Τα παραπάνω δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αποκλείουν τις σύγχρονες αντιλήψεις περί αποτελεσματικότητας. Ωστόσο το ζητούμενο οφείλει να είναι το αντικείμενο της αποτελεσματικότητας.

Αποτελεσματική αγορά ή αποτελεσματική "κοινωνία των πολιτών";

Θεόδωρος Γούτας
Καθηγητής Πληροφορικής
info@goutas.gr