εν κύκλω

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΑΚΡΩΝΟΣ 5-7, ΑΘΗΝΑ, Τ.Κ. 11633 – ΤΗΛ. 210-756-7171-2

e-mail: enkyklo@hotmail.com

◙

 Σεμινάρια χειμερινού εξαμήνου 2003

            Η Εταιρεία Εν Κύκλω αναγγέλλει την έναρξη των σεμιναρίων της για το χειμερινό εξάμηνο του 2003 με τους ακόλουθους θεματικούς κύκλους:

1.   Κριτική έκδοση κειμένων: Η περιπέτεια της ανασυγκρότησης του

      αυτόγραφου κειμένου (6 εβδομάδες – έναρξη αρχές Οκτωβρίου)

      Διδάσκουσα: Αθηνά Δ. Μπάζου, Δρ Κλασικής Φιλολογίας Παν/μίου

      Paris IV – Sorbonne

2.   Ξαναδιαβάζοντας τον Πλάτωνα (6 εβδομάδες – έναρξη αρχές Οκτωβρίου)

Διδάσκων: Νίκος Χαραλαμπόπουλος, Δρ Κλασικής Φιλολογίας Παν/μίου

Cambridge

     3.   Η ζωή, η εξέλιξη και ο χώρος μιας πρωτεύουσας: η Κωνσταντινούπολη

           από τον 4^ο έως τον 15^ο αιώνα (6 εβδομάδες – έναρξη αρχές Οκτωβρίου)

Διδάσκων: Στέφανος Ευθυμιάδης, Επίκ. Καθηγ. Βυζαντινής Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

4.   Ποιήματα για την Ποίηση και τον Ποιητή (6 εβδομάδες – έναρξη αρχές

      Νοεμβρίου)

      Διδάσκων: Στέφανος Διαλησμάς, φιλόλογος (Τομέας Νεοελληνικής      

      Φιλολογίας Παν/μίου Αθηνών)

5.   Αρχαία Ελληνική Μετρική  (4 εβδομάδες – έναρξη αρχές Οκτωβρίου)

Διδάσκων: Χρήστος Κ. Τσαγγάλης, Λέκτωρ Κλασικής Φιλολογίας Παν/μίου Αθηνών

6.   «Ορφικά» Χρυσά Ελάσματα (4 εβδομάδες – έναρξη μέσα Νοεμβρίου)

Διδάσκων: Σπύρος Ι. Ράγκος, Επικ. Καθηγ. Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας    Παν/μίου Πατρών

            Τα σεμινάρια θα πραγματοποιηθούν στα γραφεία της Εταιρείας (¶κρωνος 5-7, Παγκράτι) και θα είναι ολιγομελή (10 άτομα, κατ’ ανώτατο όριο). Η τιμή συμμετοχής είναι 130 ευρώ (για τα σεμινάρια 6 εβδομάδων) και 90 ευρώ (για τα σεμινάρια 4 εβδομάδων).

            Για δηλώσεις συμμετοχής απευθυνθείτε στα γραφεία της Εταιρείας τηλ. 210-7567171 και 7567172 (καθημερινά 10.30 – 1.00 μμ.) ή στο e-mail: enkyklo@hotmail.com, μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου 2003 (τα γραφεία της Εταιρείας θα παραμείνουν κλειστά κατά τον μήνα Αύγουστο).

Σεμινάρια Εν Κύκλω (χειμερινό εξάμηνο 2003)

Αθηνά Δ. Μπάζου

«ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: η περιπέτεια της ανασυγκρότησης του αυτόγραφου κειμένου»

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου θα παρουσιασθεί η μακρά περιπέτεια της κριτικής επεξεργασίας των αρχαίων ελληνικών κειμένων με αφετηρία το βασικό ερώτημα: «Ποιο κείμενο επιλέγουμε να εκδώσουμε, γιατί και πότε;». Η διαδικασία θα παρουσιασθεί βήμα-βήμα, ξεκινώντας από την αναζήτηση των πηγών της παράδοσης (άμεσης και έμμεσης), συνεχίζοντας με τη μελέτη των κειμένων, όπως παραδίδονται στις πηγές, και την αξιολογική αποτίμηση των γραφών τους, τη συγκρότηση στέμματος και τη σύνταξη κριτικού υπομνήματος, για να καταλήξουμε στην ανασυγκρότηση του αυτόγραφου κειμένου, στον βαθμό που κάτι τέτοιο είναι δυνατό. Αρχικά θα δοθούν οι απαραίτητες εισαγωγικές πληροφορίες για την ιστορία της κριτικής των κειμένων και οι μεθοδολογικές οδηγίες για την τεχνική των εκδόσεων. Στη συνέχεια το σεμινάριο θα λάβει περισσότερο πρακτικό χαρακτήρα με την ενεργητική συμβολή των συμμετεχόντων στη μελέτη αποσπασμάτων από χειρόγραφα, στη συζήτηση για την επιλογή της καταλληλότερης γραφής, καθώς και στη σύνταξη του στέμματος και του κριτικού υπομνήματος του κειμένου. Τα κείμενα που θα αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου θα αφορούν στην αρχαία ελληνική ιατρική, ειδικότερα στη σχέση μεταξύ της ιατρικής και της φιλοσοφίας.

Νίκος Χαραλαμπόπουλος

Ξαναδιαβάζοντας τον Πλάτωνα

       Ο πλατωνικός διάλογος εμφανίζεται την αυγή του τετάρτου αιώνος π.Χ. ως το νέο λογοτεχνικό είδος στο χώρο της δραματουργίας. Με σκηνοθετικό καμβά την Αθήνα του πρόσφατου παρελθόντος ο Πλάτων παρουσιάζει στο κοινό του ιστορίες όπου ο βασικός ήρωας, ο Σωκράτης, συζητά με προσωπικότητες του καιρού του (σοφιστές, στρατηγούς, ποιητές κ.α.) και φερέλπιδες νέους για θέματα όπως η ανδρεία, η ομορφιά, ο έρωτας, η δικαιοσύνη. Σκοπός των συναντήσεών μας είναι η προσέγγιση των διαλόγων με άξονα τις προσδοκίες και τις προσλαμβάνουσες των πρώτων αναγνωστών/ ακροατών/ θεατών του Πλάτωνος. Φιλοσοφικά ζητήματα  αισθητικής, ηθικής, οντολογίας εξετάζονται κατά το δυνατόν χωρίς τις «επιχωματώσεις» της νεώτερης ευρωπαϊκής σκέψης, ενώ επιχειρείται η επανασύνδεση των έργων με το ιστορικό τους πλαίσιο και η ερμηνεία τους υπό το πρίσμα της τότε λογοτεχνικής παράδοσης. Ως δραματικά κείμενα γραμμένα σε πεζό οι διάλογοι σχετίζονται ευθέως με  τα έργα του   Αττικού θεάτρου. Έμφαση επομένως δίδεται σε θέματα χαρακτηρολογίας, σκηνοθεσίας, παραστασιμότητας και ανιχνεύονται συμβάσεις του θεατρικού κώδικα γραφής. Ο Πλάτων με το έργο του αυτοπαρουσιάζεται ως ο δημιουργός της νέας ποίησης, συνεχιστής και ανταγωνιστής του Ομήρου και των δραματικών ποιητών. Και ο σύγχρονός του Αθηναίος (και Έλληνας) το ήξερε. 

Στέφανος Ευθυμιάδης

H ζωή, η εξέλιξη και ο χώρος μιας πρωτεύουσας:

 η Κωνσταντινούπολη από τον 4^ο έως τον 15^ο αιώνα.

Στον κύκλο αυτό μαθημάτων θα αναλυθεί η φυσιογνωμία της βυζαντινής πρωτεύουσας στην χιλιετή και πλέον ιστορική της διαδρομή. Πυξίδα διερεύνησης θα  αποτελέσουν οι σχετικά πλούσιες αρχαιολογικές και ιστορικές μαρτυρίες. Θα εξεταστούν θέματα όπως η επιλογή της ως πρωτεύουσας, η σύνθεση του πληθυσμού της, τα βιοτικά της προβλήματα, η καθημερινή ζωή των κατοίκων της (σε προσωπική και συλλογική βάση), οι αλλαγές στη χωροταξία της. Η μελέτη θα γίνει σε διαχρονική βάση από την ανάδειξή της ως αστικού κέντρου κατά την Ύστερη Αρχαιότητα έως την πληθυσμιακή και άλλη συρρίκνωση τον σκοτεινό 8^ο αιώνα  και την ανάκαμψή της τους μέσους και ύστερους χρόνους.

Σημαντικό στοιχείο των μαθημάτων θα αποτελέσει η μελέτη κειμένων από μετάφραση ή από το πρωτότυπο -εφόσον πρόκειται για κείμενα που δεν παρουσιάζουν δυσκολία στην κατανόηση της γλώσσας- (Ιωάννης Μαλάλας, Προκόπιος, Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Θεοφάνης Ομολογητής, ¶ννα Κομνηνή, Θαύματα Αγίου Αρτεμίου, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως, ξένοι περιηγητές, επιστολές, ιστορικοί της Αλώσεως), καθώς και η προβολή διαφανειών.

Η γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας δεν είναι απαραίτητη για την παρακολούθηση του σεμιναρίου.

Στέφανος Διαλησμάς

Ποιήματα για την Ποίηση και τον Ποιητή

Στο σεμινάριο θα συζητηθούν νεοελληνικά ποιήματα, στα οποία υπόκειται ως θέμα η παρουσία της Ποίησης ή /και του Ποιητή.

Χρήστος Τσαγγάλης

                                    Αρχαία Ελληνική Μετρική

            Σκοπός του σεμιναρίου είναι να φέρει τους φιλολόγους σε επαφή με μια παραγνωρισμένη και συκοφαντημένη πλευρά της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας, τη μετρική. Η αρχαία ελληνική ποίηση της αρχαϊκής και κλασικής εποχής, είτε πρόκειται για έπος, λυρική ποίηση, ή δράμα συνετίθετο για απαγγελία και τραγούδι και όχι για σιωπηρή ανάγνωση, όπως συμβαίνει κατά κανόνα με τη σύγχρονη ποιητική δημιουργία. Αυτή η συνθήκη εκφοράς και εκτέλεσης της ποίησης υπήρξε καθοριστική για την πρόσληψη και λειτουργία της στην αρχαιότητα. Για να την προσεγγίσουμε διαθέτουμε μόνο την αρωγή της μετρικής επιστήμης, τη μελέτη δηλαδή της προσωδίας του αρχαίου ελληνικού ποιητικού λόγου. Μπορεί να μην είμαστε σε θέση ποτέ ξανά να ακούσουμε έναν αρχαιοελληνικό στίχο όπως θα τον προέφερε ένας αρχαίος έλληνας αλλά μελετώντας τη μετρική δομή του και απαγγέλλοντάς τον (σύμφωνα με τα πορίσματα της μετρικής επιστήμης) μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα, και οπωσδήποτε πιο ζωντανά, τη λειτουργία του.

            Στο σεμινάριο αυτό θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στα βασικότερα μετρικά σχήματα που αφορούν και τα στιχικά και τα λυρικά μέτρα: δακτυλικό εξάμετρο, ελεγειακό δίστιχο, ιαμβικό τρίμετρο, τροχαϊκό τετράμετρο, στροφικά συστήματα κ.λπ.

Σπύρος Ι. Ράγκος

‘Ορφικά’ Χρυσά Ελάσματα

Μεταξύ των σωζόμενων μαρτυριών για τον αρχαϊκό και κλασικό ‘ορφισμό’ κεντρική θέση κατέχουν τα λεγόμενα ‘ορφικο-βακχικά’ χρυσά ελάσματα. Πρόκειται για ένα μικρό σώμα κειμένων που έχουν συντεθεί ως επί το πολύ σε δακτυλικό εξάμετρο και εγχαραχθεί σε λεπτά φύλλα χρυσού. Τα ελάσματα αυτά βρέθηκαν διπλωμένα σε τάφους μυστών στην Κάτω Ιταλία, την Θεσσαλία και την Κρήτη και παρέχουν πληροφορίες για μία μεταθανάτια τύχη διαφορετική από την παραδοσιακή κατάσταση των νεκρών που περιγράφει ο Όμηρος. Η ενδελεχής ανάλυσή τους έχει μέχρι στιγμής φωτίσει άγνωστες πτυχές της αρχαιοελληνικής μεταθανάτιας ιδεολογίας και της μετεξέλιξής της μέσα στον ιστορικό χρόνο. Ενώ όμως συνεχίζεται η διαμάχη για τον καθορισμό του ακριβούς χαρακτήρα αυτών των κειμένων, πολλά  επιμέρους σημεία παραμένουν σκοτεινά.

To σεμινάριο έχει θέμα τα κείμενα αυτά και στόχο την εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων αφορώντων στη σχέση των ελασμάτων με α) τις λοιπές διαθέσιμες πηγές που μας πληροφορούν για τον αρχαίο ‘ορφισμό’, β) την επική ποίηση της αρχαϊκής εποχής, γ) την προσωκρατική φιλοσοφία και ιδιαίτερα τον αρχαίο πυθαγορισμό και δ) τους εσχατολογικούς μύθους και τις μυστηριακές τελετουργίες της αρχαϊκής και κλασικής εποχής.

Τα κείμενα των ελασμάτων, τα οποία θα διανεμηθούν από τον διδάσκοντα, πρόκειται να προσεγγισθούν τόσο από καθαρά φιλολογικής όσο και από ιστορικής και φιλοσοφικής απόψεως.

Για την παρακολούθηση του σεμιναρίου απαραίτητη θεωρείται η γνώση της αρχαίας ελληνικής και η στοιχειώδης εξοικείωση με τα κείμενα της αρχαϊκής και κλασικής εποχής.