Επειδή το σοβαρό πρόβλημα ΔΕΝ ήταν το λάθος θέμα…….

Λίγες μέρες μετά τις πολυσυζητημένες φετινές Πανελλαδικές εξετάσεις και ενώ οι αντιδράσεις συνεχίζονται, εστιασμένες κυρίως στο περίφημο “λάθος” υποερώτημα των Μαθηματικών Κατεύθυνσης της Γ΄ Εν. Λυκείου, ερχόμαστε να θίξουμε ένα ουσιαστικότερο κατά τη γνώμη μας ζήτημα, που καταδεικνύει ένα γενικότερο λάθος τακτικής στην αξιολόγηση των μαθητών (τουλάχιστον όσον αφορά τα Μαθηματικά και των δύο τάξεων, Β΄ και Γ΄ Λυκείου).


Παρότι πρόκειται για ζήτημα ιδιαίτερης σημασίας, που έχει να κάνει με το ρόλο του Δημόσιου Σχολείου, δυστυχώς ελάχιστοι προβληματισμοί διατυπώθηκαν μέχρι στιγμής (κάποιοι σχολικοί σύμβουλοι, τοπικά παραρτήματα της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας), ενώ περίσσεψαν οι αντιδράσεις για το –προσφορότερο για δημοσιογραφική εκμετάλλευση- λάθος υποερώτημα.

Η ουσία όμως είναι αλλού. Δύο τουλάχιστον ερωτήματα, με υπολογίσιμο σύνολο μονάδων, των Μαθηματικών Κατεύθυνσης της Γ΄ Εν. Λυκείου (3δ, 4β) είχαν επίπεδο δυσκολίας πολύ μεγαλύτερο από αυτό των ασκήσεων του σχολικού εγχειρίδιου και –το ένα τουλάχιστον- ήταν σαφώς έξω από το πνεύμα και του σχολικού εγχειρίδιου και των διδακτικών οδηγιών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Το τέταρτο θέμα της ¶λγεβρας Β΄ Ενιαίου Λυκείου καταστρατηγούσε τις διδακτικές οδηγίες του βιβλίου καθηγητή, που τυπώθηκε ειδικά για το σχολικό έτος 2002-03, διότι έθετε –παραπλανητικά όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων- σαν στόχο του αντίστοιχου κεφαλαίου οι μαθητές να μάθουν να επιλύουν απλές λογαριθμικές εξισώσεις και απλά λογαριθμικά συστήματα και δεν έκανε καμία αναφορά σε λογαριθμικές ανισώσεις, ούτε καν απλές. Σαν θέμα εξετάσεων όμως, η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων επέλεξε μία ιδιαίτερα απαιτητική λογαριθμική ανίσωση.

Τυχαία περιστατικά ή εκδηλώσεις του ίδιου φαινομένου;

Ελάτε τώρα στη θέση ενός –ευσυνείδητου- εκπαιδευτικού του σχολείου, που προσπάθησε, με δεδομένη τη μεγάλη πίεση του σχολικού χρόνου, να προσεγγίσει την ύλη μέσα στο πνεύμα των προτάσεων του Π.Ι. και να εξαντλήσει το σχολικό εγχειρίδιο. Δεν άφησε έκθετους του μαθητές του και μάλιστα με ευθύνη αυτών που θα όφειλαν να υπερασπίζονται το θεσμό του Δημόσιου Σχολείου;

Δεν πήρε για άλλη μια φορά η Ελληνική κοινωνία το μήνυμα ότι για να γράψεις καλά στις εξετάσεις δεν αρκεί το σχολείο, χρειάζεται το “παραπάνω” του φροντιστηρίου;

Περιμέναμε μάταια αντιδράσεις αρμόδιων φορέων. Εκτός από ελάχιστες “φωτισμένες” εξαιρέσεις, δεν τις είδαμε. Αυτή είναι η δεύτερη οδυνηρή μας διαπίστωση. Το πόσο παθητικά αποδέχτηκαν, όσοι εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με το Δημόσιο Σχολείο, το ότι τα θέματα των Μαθηματικών μπορούν να φτάσουν και πάλι, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, σε επίπεδο δυσκολίας ασύλληπτο, αναβαθμίζοντας το ρόλο της παραπαιδείας, μεγαλώνοντας τις ανισότητες, οδηγώντας τελικά στην απαξίωση του μαθήματος στην τάξη.

Χωρίς να τρέφουμε ψευδαισθήσεις για την αποτελεσματικότητα μεμονωμένων φωνών, θέλουμε τουλάχιστον σαν απλοί εκπαιδευτικοί, να δημοσιοποιήσουμε την αγωνία μας γι’ αυτές τις εξελίξεις. Και να διατυπώσουμε το –όχι ρητορικό ελπίζουμε- ερώτημα: Τι πρέπει να κάνει ο εκπαιδευτικός του Σχολείου την επόμενη σχολική χρονιά; Να διδάξει το σχολικό εγχειρίδιο, γνωρίζοντας εκ των προτέρων, ότι οι άριστοι των μαθητών του θα μπορούν να στοχεύσουν σε ένα μέτριο βαθμό; Ή να μετατρέψει το μάθημα στην τάξη σε “φροντιστηριακό”, υποβαθμίζοντας πια τελείως το σχολείο σε ένα κέντρο προετοιμασίας για τις Γενικές Εξετάσεις;

Ειδικά για τα θέματα της Β΄ Εν. Λυκείου, για τα οποία δεν υπήρξε μέχρι στιγμής καμία αντίδραση, δημοσιοποιούμε τα κυριότερα αποσπάσματα κειμένου με τίτλο "Καταστρατήγηση διδακτικού συμβολαίου", το οποίο στείλαμε σε Κ.Ε.Ε.Λ., Π.Ι., Ο.Λ.Μ.Ε. και κάποιους σχολικούς συμβούλους, χωρίς προς το παρόν να λάβουμε κάποια απάντηση.

Ελπίζουμε σε σχόλια συναδέλφων:

“ ….Το τέταρτο θέμα της ¶λγεβρας που, ως γνωστόν (αναθεωρημένο Π.Δ. 86/2001, άρθρο 15, σελ. 19) "απαιτεί στη διαδικασία επίλυσής του και την ΑΝΑΛΗΨΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΩΝ από τους μαθητές", περιελάμβανε αποκλειστικά εκθετικές και λογαριθμικές εξισώσεις και ανισώσεις με επίπεδο δυσκολίας μεγαλύτερο και από την πιο δύσκολη άσκηση της Β΄ ομάδας του αντίστοιχου κεφαλαίου του σχολικού βιβλίου (μία και μοναδική στη σελίδα 147).

Καμία ένσταση δεν θα εγείραμε ως προς αυτό υπό άλλες συνθήκες. Στις παρούσες όμως συνθήκες υπήρχαν οι αναλυτικές "οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Π.Ι.) για τη διδακτέα ύλη ειδικά για τη σχολ. Χρονιά 2002-2003" τυπωμένες σε βιβλίο στο οποίο "για την πληρέστερη ενημέρωση των διδασκόντων δίνονται ειδικότερες οδηγίες για κάθε κεφάλαιο" (σελ. 133, εισαγωγική παράγραφος). 'Έτσι σύμφωνα με τους στόχους της διδασκαλίας του αντίστοιχου με το 4ο θέμα κεφαλαίου, οι μαθητές "θα πρέπει να μπορούν να επιλύουν απλές εκθετικές εξισώσεις και ανισώσεις, απλά εκθετικά συστήματα" (σελ. 139, στόχος 3), "απλές λογαριθμικές εξισώσεις και απλά λογαριθμικά συστήματα με βάση 10 και e" (σελ. 140, στόχος 3). ΚΑΜΙΑ αναφορά σε λογαριθμικές ανισώσεις, ούτε καν απλές, πόσο μάλλον στην ιδιαίτερα απαιτητική άσκηση του 4ου θέματος!!.. Και να σκεφτεί κανείς ότι στο Π.Δ. 86/2001 (άρθρο 15) αναφέρεται ότι: "…κατά το έτος που γίνονται οι εξετάσεις, οι ερωτήσεις είναι ανάλογες προς εκείνες που υπάρχουν στα σχολικά εγχειρίδια και στις οδηγίες του Π.Ι."

Μ' άλλα λόγια αν ένας καθηγητής μελετούσε προσεκτικά τις διδακτικές οδηγίες του Π.Ι. και (με δεδομένη τη μεγάλη πίεση του σχολικού χρόνου) προσπαθούσε ευσυνείδητα να πετύχει αυτούς τους διδακτικούς στόχους, θα απέφευγε ειδικά για φέτος τη διδασκαλία λογαριθμικών ανισώσεων, οπότε σε ποια θέση θα βρισκόταν απέναντι στους μαθητές του; Σίγουρα πολύ δύσκολη: "- Κυρία μας παραπλανήσατε, δεν επιμείναμε σ' αυτά και ήταν και δύσκολα", "-Μα Κύριε, δεν μας το παραδώσατε". Σημειωτέον, στην Αμοργό, όπως και σε αρκετά μικρά μέρη της Ελλάδας, δεν υπάρχουν καθόλου φροντιστήρια.

Αναρωτιόμαστε, "ανάληψη πρωτοβουλιών" για την Κ.Ε.Ε.Ε.Λ.(Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων Ενιαίου Λυκείου) σημαίνει να επανανακαλύψουν "από το μηδέν" οι μαθητές, αβοήθητοι, την ώρα της εξέτασης, προχωρημένες τεχνικές, αυτοματισμούς, αλλά και βασικές έννοιες της ¶λγεβρας; (την ίδια στιγμή μάλιστα που και σε προηγούμενο θέμα -ερώτημα 3β- είχαν πάλι κληθεί σε ανάληψη πρωτοβουλίας). Και να' λεγε κανείς ότι δεν υπάρχουν απαιτητικά θέματα ΕΝΤΟΣ των στόχων του Π.Ι., όπου θα μπορούσαν να αναλάβουν πρωτοβουλία οι μαθητές…

Συμπέρασμα: Με μία τέτοια "αναλυτική οδηγία -διδακτικό στόχο" που έθεσε το Π.Ι., η επιλογή του 4ου θέματος από μέρους της Κ.Ε.Ε.Ε.Λ. είναι επιεικώς ασυνεπής.

Γιατί φαίνεται να είμαστε οι μόνοι που ενοχληθήκαμε; Γιατί δεν δυσφόρησε έστω, το Π.Ι; Οι σχολικοί σύμβουλοι των μαθηματικών (τους οποίους το Π.Ι. ευχαριστεί θερμά στον πρόλογο του τεύχους των αναλυτικών οδηγιών - σελ. 7) τι έχουν επισήμως να πουν γι' αυτά; Και αν τα πουν, σε ποιο βήμα θα τα πουν για να ξέρουμε να τα ακούσουμε; Σίγουρα πάντως τα φροντιστήρια, δεν έχουν κανένα λόγο να αντιδράσουν όταν μπαίνουν στις εξετάσεις κλασικά πλέον φροντιστηριακά θέματα. Επίσης οι περισσότεροι καθηγητές (ειδικά οι πιο έμπειροι) μέσα σ' ένα τέτοιο σύστημα, όπως φαίνεται από την απουσία αντιδράσεών τους, έχουν αποδεχθεί πλήρως αυτό που με δυσκολία τελικά αποδεχτήκαμε και μεις (δεν αποτελέσαμε ευτυχώς εξαίρεση), ότι δηλαδή κάποια κλασικά θέματα, ότι κι αν λένε οι "αναλυτικές διδακτικές οδηγίες", θα είναι πάντα της μόδας. Μοιραία μετά απ' όλα αυτά, οι μαθητές και οι γονείς τους, έχουν κι αυτοί με τη σειρά τους -κακώς κατά τη γνώμη μας- αποδεχτεί, ότι για να γράψεις καλά στις εξετάσεις ΔΕΝ αρκεί το σχολείο, χρειάζεται "το παραπάνω" του φροντιστηρίου. Και αυτό αναπόφευκτα είναι το δεύτερο και το οδυνηρότερο συμπέρασμά μας απ' όλη αυτή την ιστορία!

Εμείς όμως που αντιμετωπίσαμε με ιδιαίτερο σεβασμό τις οδηγίες του βιβλίου καθηγητή, προσπαθώντας, όχι μόνο να πετύχουμε εξεταστικούς στόχους, αλλά και να έχουμε μία προσέγγιση της ύλης μέσα στο πνεύμα των προτάσεων του Π.Ι., τελικά μένουμε με την απορία: Γιατί γράφτηκε αυτό το βιβλίο με οδηγίες για την προσέγγιση της διδακτέας ύλης και γιατί κάποιος να το διαβάσει, αφού στην πράξη αναιρείται και μάλιστα με τέτοια φυσικότητα; Παρεμπιπτόντως, το βιβλίο καθηγητή είναι διάσπαρτο από τέτοιες "διδακτικές" οδηγίες, για περιορισμό στα απολύτως απλά, οι οποίες μάλλον από δω και στο εξής θα πρέπει κατά βούληση να αγνοούνται. Μ' αυτό τον τρόπο βέβαια, τα θέματα κινδυνεύουν σε μικρό χρονικό διάστημα να φτάσουν και πάλι - όπως συνέβη στο παρελθόν- σε επίπεδο δυσκολίας ασύλληπτο.

Μένουμε επίσης με μια δεύτερη απορία που καλό είναι να προβληματίσει όλους μας, ειδικά τους συνδικαλιστές: Επιτέλους, μία κριτική - διάλογος από τη βάση της εκπαιδευτικής πυραμίδας (εκπαιδευτικοί σχολείων) προς την κορυφή της, στα πλαίσια ποιου θεσμοθετημένου βήματος μπορεί να αναπτυχθεί;

Εμείς -στα πλαίσια και της αυτοαξιολόγησης- να περιμένουμε μία απάντηση - διάλογο από Κ.Ε.Ε.Ε.Λ., Π.Ι. (ακόμη και σχολικούς συμβούλους) ή αυτό είναι προνόμιο που απολαμβάνει μόνο η κορυφή της εκπαιδευτικής πυραμίδας, όταν αυτή απευθύνεται και ζητά απαντήσεις από τη βάση της;”

Με τιμή,

Οι καθηγητές Κωστής Σελεβίστας, Αδαμαντία Κεραμειδά