Εκπαιδευτικές παρομοιώσεις

του Γιώργου Ψαχαρόπουλου

Ανεξάρτητου Βουλευτή Επικρατείας

Είτε μας αρέσει είτε αν ενοχλεί κάποιους που θηρεύουν ψήφους, η ανωτάτη εκπαίδευση στην Ελλάδα θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μία βιομηχανία που παράγει ένα προϊόν. Το προϊόν αυτό όχι μόνο έχει μεγάλη ζήτηση, αλλά είναι και άκρως εμπορεύσιμο. Παραφράζοντας ένα κλασσικό ανέκδοτο των οικονομολόγων, η ανωτάτη εκπαίδευση είναι η μόνη βιομηχανία που 

• Αυτοί που καταναλίσκουν το προϊόν της δεν το πληρώνουν

• Αυτοί που αποκτούν δωρεάν το προϊόν, στη συνέχεια το εμπορεύονται

• Αυτοί που παράγουν το προϊόν δεν το πουλάνε

• Αυτοί που χρηματοδοτούν το προϊόν δεν το ελέγχουν

Το προϊόν είναι το πτυχίο, η απόκτηση του οποίου είναι διαβατήριο για μια μόνιμη θέση στο δημόσιο ή ένα υψηλό εισόδημα στον ιδιωτικό τομέα.  Η ζήτηση  είναι μεγάλη, αν κρίνει κανείς ότι υπάρχουν σχεδόν 30 υποψήφιοι για κάθε θέση χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά. Το πανεπιστήμιο που προσφέρει αυτό το πολυπόθητο αγαθό, δεν δικαιούται να εισπράξει ούτε ένα ευρώ από τον υποψήφιο. Οι πτυχιούχοι εμπορεύονται το πτυχίο, διεκδικώντας μεγαλύτερους μισθούς από αυτούς που δεν είχαν την τύχη να το πάρουν. Οι χρηματοδότες είναι οι φορολογούμενοι, τα χρήματα των οποίων, μέσω των φόρων, πληρώνουν για  την λειτουργία του πανεπιστημίου. Όμως δεν έχουν κανένα έλεγχο στο πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιούνται τα χρήματά τους που ξοδεύονται στην παιδεία.

            Τα παραπάνω δεν είναι αστεία. Σε αυτά οφείλεται η κατάρρευση της ποιότητας των πανεπιστημίων, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και πρώην ξακουστών ιδρυμάτων, όπως της Σορβόννης και της Χαϊδελβέργης. Αντίθετα, σε χώρες όπου οι υποψήφιοι μπορούν να διαλέξουν τι θα σπουδάσουν και είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για μια καλύτερη εκπαίδευση, τα πανεπιστήμια ανθίζουν. Επίσης, οι χώρες αυτές προσελκύουν φοιτητές από άλλες όπου η παιδεία χωλαίνει.

            Η Αγγλία είναι ένα παράδειγμα ευρωπαϊκής χώρας που η εργατική κυβέρνηση αντελήφθη έγκαιρα ότι η «δωρεάν» πανεπιστημιακή παιδεία θα οδηγούσε την Οξφόρδη, το Κέιμπριτζ, και το London School of Economics στην τύχη της Σορβόννης και της Χαϊδελβέργης. Και έλαβε μια σειρά μέτρων που όχι μόνο θα βελτιώσουν την ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά θα βοηθήσουν και τους φτωχούς, μέσω φοιτητικών δανείων, να έχουν πρόσβαση σε αυτή.

            Όπως δείχνει ο Πίνακας, υπάρχει άμεσος συσχετισμός μεταξύ της πληρωμής διδάκτρων και ερευνητικού έργου.  Πρώτη η Αγγλία στην έρευνα με τα υψηλά δίδακτρα.  Πάτος η Ελλάδα με τα μηδενικά δίδακτρα.

            Ας ελπίσουμε ότι σύντομα όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποτινάξουν το λαϊκίστικο σύνθημα ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να είναι δημόσιο αγαθό, κάτι που δεν είναι στην πράξη, ούτε αποδεικνύεται από την θεωρία. Και τότε θα δούμε τι θα κάνουμε εμείς με το αναχρονιστικό μας άρθρο 16 του Συντάγματος.

Δίδακτρα και ερευνητικό έργο

Πηγές: OECD, European Commission

 Eλευθεροτυπία, 12 Ιουνίου 2003