Ε.ΣΥ.Π. - Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας . Προτάσεις προς τον νέο Υπουργό Παιδείας (10/4/2000) . ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΟΥ ΖΗΤΟΥΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΕΟ ΥΠΟΥΡΓΟ του Ι. Πανάρετου . Είναι κοινά αποδεκτό ότι ένας από τους τομείς - ίσως ο σημαντικότερος -στον οποίο το ΠΑΣΟΚ αντιμετώπισε προβλήματα στις εκλογές ήταν ο τομέας της παιδείας. Ατυχείς επιλογές από την πλευρά του Υπουργείου και εμμονή σε αυτές έφεραν σε σύγκρουση την Κυβέρνηση με όλους τους εμπλεκόμενους στα θέματα παιδείας (μαθητές, γονείς, καθηγητές και δασκάλους). Αποτελεί ατυχή σύμπτωση ότι οι αδυναμίες αυτές εμφανίστηκαν σε μια εποχή που η κοινωνία ήταν ώριμη για μια συνολική μεταρρύθμιση στην παιδεία με σωστούς στόχους αλλά και αποδεκτή εφαρμογή. Η νέα Κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από προβλήματα τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα στον τομέα αυτό. Πρέπει επίσης να βρει τον τρόπο να επιφέρει τις απαραίτητες μεταβολές που θα αποκαταστήσουν την εύρυθμη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος χωρίς ταυτόχρονα να οδηγήσουν σε ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης. Λόγω της μακρόχρονης ενασχόλησής μου με τα θέματα παιδείας αλλά και του ενδιαφέροντός μου, αισθάνομαι την ανάγκη αλλά και την υποχρέωση να καταγράψω ορισμένες απόψεις και προτάσεις για την αντιμετώπιση των κυριοτέρων προβλημάτων. . Θέματα που άμεσα απαιτούν αντιμετώπιση. (Αναφέρονται κυρίως στους μαθητές της Β΄ και Γ΄ Λυκείου). .
Άμεσο είναι το πρόβλημα των εξετάσεων στην Β΄ και Γ΄Λυκείου. Όσο αφορά την Γ΄ Λυκείου, είναι απαραίτητο να μειωθεί ο αριθμός των εξεταζομένων μαθημάτων σε πανελλήνια κλίμακα ή, τουλάχιστον, να αποφασισθεί ο μη συνυπολογισμός της απόδοσης των μαθητών σε μερικά από τα εξεταζόμενα μαθήματα. Πρέπει επίσης να δίνεται διαφορετική βαρύτητα στα μαθήματα τα οποία συνυπολογίζονται, ανάλογα με το τμήμα που επιδιώκει να εισαχθεί ο φοιτητής. Αυτό μπορεί να γίνει με τον καθορισμό συντελεστών βαρύτητας στα εξεταζόμενα μαθήματα από τα τμήματα των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Αποτελεί όμως ερώτημα αν οι αλλαγές αυτές πρέπει να ισχύσουν από φέτος ή αν θα πρέπει να διαμορφωθούν μέσα στο καλοκαίρι για να ισχύσουν από του χρόνου. Με δεδομένο ότι οι μαθητές έχουν περάσει ήδη δύο δύσκολα χρόνια, θα ήταν ίσως ενδεδειγμένο, έστω και αν αυτό δεν είναι ευχάριστο, να γίνουν την στιγμή αυτή οι ελάχιστες δυνατές αλλαγές. Οι άμεσες αλλαγές θα πρέπει ίσως να αναφέρονται στον μη συνυπολογισμό στον τελικό βαθμό της απόδοσης στα μαθήματα των Θρησκευτικών και της Ιστορίας των Επιστημών. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να μην συνυπολογισθεί για φέτος η απόδοση στο τέστ δεξιοτήτων. Οι μαθητές, ιδιαίτερα της επαρχίας που έχουν πληρώσει περισσότερο το κόστος των αλλαγών, δεν έχουν καμιά ουσιαστική εμπειρία από αυτό το τέστ και είναι άδικο να επηρεασθεί το ενδεχόμενο εισαγωγής τους στα Πανεπιστήμια από αυτό.
Όσο αφορά τους μαθητές της Β΄ Λυκείου, είναι φανερό ότι θα πρέπει να επανεξετασθεί το θέμα της αξιοποίησης της απόδοσης στις εξετάσεις σε πανελλήνια κλίμακα. Το γεγονός ότι ο συνυπολογισμός του βαθμού για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια γίνεται μόνο εφόσον ευνοεί τον μαθητή δεν λύνει το ουσιαστικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές. Το πρόβλημα αυτό είναι το μεγάλο ποσοστό αποτυχίας στις εξετάσεις (κάτι που με τα ισχύοντα σήμερα δεν μπορεί να διορθωθεί αφού δεν δίνεται η δυνατότητα επανεξέτασης) και το οποίο οδηγεί σε ψυχολογία αποτυχίας και σε στροφή στα ΤΕΕ ή οπουδήποτε αλλού. Δεν νομίζω ότι η κατάργηση των εξετάσεων σε πανελλήνια κλίμακα είναι η σωστή λύση στο πρόβλημα. Μια ενδιάμεση αντιμετώπιση θα ήταν αν, ο βαθμός της Β΄ Λυκείου δεν συνυπολογίζεται σε καμιά περίπτωση για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια.
Θα πρέπει να ανακοινωθεί άμεσα η εξεταστέα ύλη για την Β΄ και Γ΄ Λυκείου. Είχε λεχθεί ότι αυτό θα γίνει τον Μάϊο. Νομίζω όμως ότι θα βοηθήσει ψυχολογικά τους μαθητές αν αυτό γίνει πριν τις διακοπές του Πάσχα, ώστε να έχουν την δυνατότητα να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα τον χρόνο αυτό για μελέτη.
Είναι απαραίτητη η άμεση τροποποίηση του νόμου, ώστε οι μαθητές σε όλες τις τάξεις να έχουν την δυνατότητα επανεξέτασης το Σεπτέμβρη. Θα πρέπει επίσης να προβλεφθεί ότι, μετά και την εξέταση του Σεπτεμβρίου, το ποσοστό απόρριψης δεν θα υπερβαίνει το 8% των μαθητών κάθε τάξης ή κάθε τμήματος. Αν το ποσοστό αποτυχίας είναι μεγαλύτερο, αυτό δεν είναι ένδειξη αποτυχίας των μαθητών αλλά του συστήματος. Δεν μπορεί λοιπόν την αποτυχία του συστήματος να την πληρώνουν οι μαθητές.
Μια άλλη ρύθμιση που αναφέρεται στις εξετάσεις και στην εισαγωγή στα Πανεπιστήμια είναι η τροποποίηση της διάταξης ώστε να επιτρέπεται στους αποφοίτους του Λυκείου να επαναλαμβάνουν το σύνολο των εξετάσεων της Γ΄ Λυκείου όσες φορές επιθυμούν, ώστε να έχουν την δυνατότητα επανάληψης της προσπάθειας εισαγωγής σε πανεπιστημιακά τμήματα της επιλογής τους περισσότερο από μια φορά.
Τέλος, θα πρέπει άμεσα - και πάντως πριν την έναρξη της επόμενης σχολικής χρονιάς - να επανεξετασθεί το θέμα της διδακτέας ύλης και του τρόπου που αυτή διδάσκεται, ώστε οι μαθητές και οι καθηγητές τους να μπορούν με άνεση να καλύπτουν τα απαραίτητα στοιχεία που πρέπει να γνωρίσει ένας μαθητής.
Άμεση αντιμετώπιση χρειάζεται και το θέμα του καθορισμού των εισακτέων και της αναλογίας θέσεων που θα δοθούν στους νέους υποψηφίους και στους υποψηφίους που θα εισαχθούν με Γενικές Εξετάσεις. Η πολιτεία, δια του απελθόντος Υπουργού, έδωσε υποσχέσεις οι οποίες δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν. Είναι απαραίτητο, οι διαθέσιμες θέσεις σε κάθε τμήμα να επιμερισθούν δίκαια στις δύο κατηγορίες.
Άμεση, επίσης, αντιμετώπιση χρειάζεται το θέμα της πρόσληψης εκπαιδευτικών για την επόμενη χρονιά. Διενέργεια νέου διαγωνισμού του ΑΣΕΠ τον Μάϊο θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένες. Επίσης, οι προσλήψεις εκπαιδευτικών για το επόμενο έτος θα πρέπει να γίνουν στα ποσοστά που έχει καθορίσει ο νόμος από την επετηρίδα και από τον διαγωνισμό, αλλά, όσο αφορά τον διαγωνισμό, είναι δίκαιο ο αριθμός αυτών που θα προσληφθούν να προέλθει από όσους συμμετείχαν στον προηγούμενο διαγωνισμό. Θα πρέπει, επίσης, μελλοντικά, να επανεξετασθεί ο τρόπος επιλογής των εκπαιδευτικών ώστε ο διαγωνισμός να μην αποτελεί το μοναδικό κριτήριο. Μακροπρόθεσμα θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο η πρόσληψη των εκπαιδευτικών να γίνεται για τα συγκεκριμένα σχολεία όπου υπάρχουν κενά και η όποια επιθυμία για μετακίνηση να ικανοποιείται μόνο μέσω της ίδιας διαδικασίας.
Η τεχνική εκπαίδευση αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες της υπάρχουσας κατάστασης. Τα ΤΕΕ, ο ρόλος τους, αλλά κυρίως η οργάνωσή τους είναι θέμα που απαιτεί προσεκτική μελέτη. Άμεσα όμως πρέπει να καθορισθεί η εξεταστέα ύλη για τους μαθητές τους στις επικείμενες εξετάσεις. Πρόβλημα, επίσης, αποτελεί ο τρόπος απόκτησης του απολυτηρίου των μαθητών της Δ΄ τάξης των Εσπερινών Λυκείων.
Επανεξέταση χρειάζεται και το όλο πλέγμα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Όλοι δέχονται ότι η αξιολόγηση είναι απαραίτητη. Είναι όμως βέβαιο ότι η επιλογή του Υπουργείου Παιδείας, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην σχετική νομοθετική ρύθμιση, βρίσκει απόλυτα αντίθετους τους εκπαιδευτικούς. Η παγκόσμια εμπειρία έχει δείξει ότι καμιά αξιολόγηση δεν είναι επιτυχής αν δεν έχει, τουλάχιστον, την ανοχή αυτών που αξιολογούνται. Πρέπει, κατά την γνώμη μου, η όποια αξιολόγηση, στην πρώτη της φάση, να περιορισθεί στην αυτοαξιολόγηση των εκπαιδευτικών και των σχολικών μονάδων. Αυτή η διαδικασία δεν αποτελεί απειλή για τους εκπαιδευτικούς. Αντίθετα, τους δίνει την ευκαιρία να αντιληφθούν την σημασία και την χρησιμότητα της αξιολόγησης για τους ίδιους. Θα πρέπει, επίσης, προκειμένου η πρακτική της αξιολόγησης να γίνει περισσότερο αποδεκτή, αυτή να επεκταθεί στην αξιολόγηση και άλλων δραστηριοτήτων σχετικών με την εκπαίδευση (σχολικά βιβλία, εκπαιδευτικές διαδικασίες, αξιολόγηση του ρόλου του ΥΠΕΠΘ κ.λ.π.).
Επανεξέταση και έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επιμόρφωση δασκάλων και καθηγητών. Η πρακτική που είχε επιλεγεί είναι φανερό ότι απέτυχε (αφού τα λίγο επιμορφωτικά προγράμματα που γίνονταν μέσω του ΕΠΕΑΕΚ σταμάτησαν). Το σημαντικό θέμα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών θα πρέπει να τεθεί σε νέα βάση, ώστε η επιμόρφωση να είναι ουσιαστική αλλά και η λειτουργία των εκπαιδευτικών μονάδων να μην διαταράσσεται κατά την διάρκεια της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών.
Η εκκλησιαστική εκπαίδευση, όσο και αν δεν φαίνεται να είναι ένα από τα επείγοντα θέματα, χρειάζεται αναμόρφωση. Η μεγάλη αποτυχία των μαθητών των Εκκλησιαστικών Λυκείων στις εξετάσεις με το νέο σύστημα, που αποκάλυψε η έρευνα του ΕΣΥΠ, αναδεικνύει το πρόβλημα.
Όσο αφορά θέματα σχετικά με τα Πανεπιστήμια και τις Πανεπιστημιακές Σχολές, κατ’ αρχήν, όσο και αν αυτό φαίνεται δύσκολο, χρειάζεται επανεξέταση του ενδεχομένου λειτουργίας νέων τμημάτων που θα δεχθούν φοιτητές για πρώτη φορά το επόμενο ακαδημαϊκό έτος. Η εμπειρία από παλαιότερα, αλλά και από το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος, έδειξε ότι για τα τμήματα αυτά δεν υπάρχει η παραμικρή προετοιμασία, αλλά ούτε και προσφέρουν ουσιαστικές διεξόδους στους νέους. Αν τα τμήματα αυτά δεχθούν φοιτητές του χρόνου, αυτό θα εξυπηρετεί ίσως την σκοπιμότητα αύξησης του αριθμού των εισακτέων, αλλά θα είναι άνευ ουσίας για τους νέους φοιτητές που θα εισαχθούν σε αυτά αφού ούτε οργάνωση έχουν και ούτε γνωρίζει κανείς πού θα οδηγήσουν οι σπουδές σε αυτά.
Μελοντικά πρέπει να εξετασθούν οι προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες οι φοιτητές θα μπορούν να μετακινούνται από τμήμα σε τμήμα, αν διαπιστώνουν ότι αυτό στο οποίο εισήλθαν δεν τους ικανοποιεί, χωρίς να χρειάζεται να ξαναδώσουν εξετάσεις.
Επανεξέταση απαιτείται για το θέμα της ετεροαπασχόλησης και των αμοιβών των καθηγητών Πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Οι ρυθμίσεις που έγιναν προ τριετίας απεδείχθη ότι προτρέπουν τους καθηγητές σε απομάκρυνση από τα καθήκοντά τους και τους ωθούν στο κυνήγι εξωπανεπιστημιακών δραστηριοτήτων.
Απαιτείται άμεση επανεξέταση του θεσμού των Προγραμμάτων Σπουδών Επιλογής. Τα προγράμματα αυτά δεν εξυπηρετούν κανένα στόχο, δημιούργησαν έντονες αντιθέσεις στο εσωτερικό των Πανεπιστημίων και ταυτόχρονα τάραξαν την συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της ισότητας ευκαιριών, όπως και το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε. Αν η Πολιτεία θέλει να χρησιμοποιήσει την λογική τέτοιων προγραμμάτων ως μέσο για την δια βίου εκπαίδευση, θα πρέπει να αποσυνδέση την λειτουργία τους από την χορήγηση ισότιμου τίτλου προς αυτούς που απονέμονται από τα Πανεπιστήμια. Η αντιμετώπιση του προβλήματος που θα δημιουργηθεί με όσους έχουν ήδη εισαχθεί σε τέτοια προγράμματα θα πρέπει να γίνει με τρόπο που να μην καταργεί την συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της ισότητας των ευκαιριών.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο σεβασμό του Συμβουλίου της Επικρατείας. Όχι μόνο λόγω του θεσμού, αλλά και διότι δεν επιτρέπεται να ταλαιπωρούνται οι πολίτες από επιλογές της διοίκησης οι οποίες είναι εκ των προτέρων φανερό ότι θα ανατραπούν αφού αντίκεινται στις συνταγματικές επιταγές. Η εκ των υστέρων αντιδικία με το ΣτΕ κλονίζει την εμπιστοσύνη του πολίτη στους θεσμούς.
Εξίσου σημαντικό είναι το πρόβλημα της εναρμόνισης της νομοθεσίας με την κοινοτική οδηγία για την αναγνώριση των επαγγελματικών δικαιωμάτων, όπως επίσης και των σχέσεων Πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Είναι φανερό ότι οι ρυθμίσεις που έγιναν πριν τις εκλογές για τα θέματα αυτά όχι μόνο δεν αποτελούν λύση του προβλήματος, αλλά μακροπρόθεσμα θα δημιουργήσουν νέα δυσεπίλυτα προβλήματα. Οι λύσεις εδώ δεν είναι εύκολες και μόνο ένας ουσιαστικός και ειλικρινής διάλογος είναι δυνατόν να οδηγήσει σε αντιμετώπιση του προβλήματος με τις λιγότερες δυνατές αρνητικές κοινωνικές συνέπειες.
. Η τελευταία αυτή παρατήρηση αναδεικνύει και το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα που υπήρξε την προηγούμενη τετραετία στον τομέα της παιδείας: Την έλλειψη ουσιαστικού και συγκροτημένου διαλόγου. Είναι απαραίτητο, πέραν του αμέσου διαλόγου με τις Ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών, να λειτουργήσει Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας με συμμετοχή όλων των φορέων που εμπλέκονται στα εκπαιδευτικά πράγματα. Το Συμβούλιο αυτό θα πρέπει να έχει ουσιαστικό και όχι διακοσμητικό ρόλο. Γι’ αυτό θα πρέπει να είναι ανεξάρτητο και να συμβουλεύει την Βουλή (και όχι μόνο τον Υπουργό Παιδείας). Δεν είναι δυνατόν, όταν όλες οι χώρες της Ε.Ε. αναγνωρίζουν την ανάγκη συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων σε δημόσιο διάλογο για την παιδεία διαμορφώνοντας μάλιστα προ μηνών Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εθνικών Συμβουλίων Παιδείας, η χώρα μας, που πρώτη δημιούργησε τέτοιους θεσμούς, να τους έχει ουσιαστικά καταργήσει. Είναι επίσης απαραίτητο να λειτουργήσει και η θεσμοθετηθείσα από το 1995 Διακομματική Επιτροπή για την Παιδεία. Το κείμενο αυτό αποτελεί καταγραφή των σημαντικότερων, κατά την γνώμη μου, θεμάτων που απαιτούν αντιμετώπιση από την νέα Κυβέρνηση. Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν και πολλά άλλα που απαιτούν φροντίδα, μελέτη, διάλογο και λύση. Ελπίζω ότι λόγω του μεγέθους και της πολυπλοκότητας των προβλημάτων της παιδείας θα επιλεγούν πρακτικές και λύσεις που θα συμβαδίζουν με τις μεγάλες προσδοκίες της ελληνικής κοινωνίας για ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα. . Ιωάννης Πανάρετος Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών . (Ο κ. Ι. Πανάρετος έχει διατελέσει Γ.Γ. του Υπουργείου Παιδείας, Πρόεδρος του Συμβουλίου Ανώτατης Παιδείας καθώς και Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας)
Διαφόρων Φορέων 
διαφόρων Φορέων
Αποστολή σελίδας 
Εκτυπώσιμη μορφή σελίδας
Προσθήκη σελίδας στα Αγαπημένα
Επιστροφή