ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

 

Η αλλαγή  αιώνα και χιλιετίας έθεσε τον προβληματισμό, αν αυτά που διδάσκουμε στα παιδιά ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους, στις απαιτήσεις και στις προκλήσεις της εποχής.

Τι μάθαιναν οι μαθητές της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα και της πρώτης δεκαετίας του 20ου, πιθανόν και ως ακλόνητες αλήθειες, ποια ήταν η περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα, τι πρέσβευε η επιστημονική κοινότητα και τι έγινε στην πραγματικότητα μέσα σε λίγες δεκαετίες του 20ου αιώνα!

Οι μαθητές της τρέχουσας δεκαετίας θα είναι οι ενεργοί πολίτες ως τα μέσα του 21ου αιώνα. Οι σημερινοί και αυριανοί μαθητές είναι αυτοί που θα διαμορφώσουν το νέο αιώνα. Η κοινωνία σήμερα και ένας από τους βασικούς της μοχλούς -ίσως ο σημαντικότερος- η εκπαίδευση, απλώς τους εισάγει   σ' αυτόν τον αιώνα κληροδοτώντας τους τις μεγάλες ανακαλύψεις, την έκρηξη των επιστημονικών γνώσεων και της τεχνολογίας, αλλά και τα μεγάλα και δισεπίλυτα προβλήματα του 20ου αιώνα.

Οι σημερινοί και αυριανοί μαθητές, οι πολίτες του 21ου αιώνα, καλούνται να τα λύσουν.

Έχουν βοηθηθεί, στηριχτεί, παιδαγωγηθεί, εκπαιδευτεί, καλλιεργηθεί;

Έχουν εξοπλιστεί κατάλληλα για τόσο μεγάλη και δύσκολη αποστολή;

 

Στις πιο προηγμένες εκπαιδευτικά χώρες έχει τεθεί επιτακτικά τα τελευταία χρόνια το ζήτημα "WHAT TOMORROW'S CITIZENS SHOULD HAVE BEEN TAUGHT AT SCHOOL". Η έρευνα στον τομέα αυτό κινείται υπό τον τίτλο "CITIZENSHIP FOR THE 21st CENTURY", ο οποίος έχει αποδοθεί στα Ελληνικά από την ορολογία "ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ".       Η έρευνα αυτή κινείται προς το παρόν κυρίως στο χώρο της Κοινωνιολογίας ή/και της Εκπαίδευσης, αλλά έχει καταφέρει να προσδιορίσει μεθοδολογίες και να οριοθετήσει στόχους με πολύ ευρύτερη προοπτική.

    Για την Εκπαίδευση προτείνεται διαθεματική διεπιστημονική προσέγγιση όπου οι στόχοι  επιτυγχάνονται από έννοιες, αξίες, αντιλήψεις και ικανότητες που προκύπτουν από το όλο περιεχόμενο σπουδών όλων των μαθημάτων  και όχι από ένα ξεχωριστό αντικείμενο "πολιτικής αγωγής" που θα έπρεπε να κατανοηθεί καθαυτό από τους μαθητές.

 

   "Ο διαχωρισμός των Φυσικών και των Κοινωνικών Επιστημών συνιστά ένα τυπικό καταμερισμό εργασίας μεταξύ επιστημόνων και  δε σημαίνει ότι στην πράξη δεν υπάρχει καμία διαπλοκή μεταξύ των επιστημών αυτών.   Οι δύο κατηγορίες επιστημών διαπλέκονται ιστορικά, αλλά και ουσιαστικά, στην πράξη.  Τόσο οι εξελίξεις στις Φυσικές Επιστήμες όσο και οι εξελίξεις που προέκυψαν από τις εφαρμογές τους (π.χ. ανακαλύψεις, τεχνολογία, διαπιστώσεις κτλ.) έχουν επιδράσει και συνεχίζουν να επιδρούν στην εξέλιξη των ίδιων των Κοινωνικών Επιστημών  αλλά και στην κοινωνική οργάνωση.   Σημειωτέον, ότι ως αποτέλεσμα της διαπλοκής έχουν αναπτυχθεί και  ειδικότεροι κλάδοι π.χ. κοινωνιοβιολογία, κοινωνική ιατρική, κοινωνική οικολογία, πολεοδομικός σχεδιασμός κτλ) οι οποίοι προσπαθούν να γεφυρώσουν τις διαφορές."

 

   "Οι διαπλοκές αυτές, μεταξύ των Κοινωνικών και των Φυσικών ή των Ανθρωπιστικών και των Κοινωνικών Επιστημών  θα πρέπει να διαχέονται και στην εκπαίδευση και στα σχετικά μαθήματα έτσι ώστε να παρουσιάζεται μια περισσότερο ολοκληρωμένη  εικόνα της πραγματικότητας στους μαθητές."

   "Γενικοί σκοποί των μαθημάτων Κοινωνικών Επιστημών στην Εκπαίδευση.

-Ανάπτυξη της αυτογνωσίας των μαθητών μέσα από τη μελέτη και ανάλυση του άμεσου και ευρύτερου κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος, ανάλογα με το στάδιο και επίπεδο ανάπτυξης.

-Συνειδητοποίηση της αλληλεξάρτησης μεταξύ της προσωπικής ζωής, του κοινωνικού συνόλου και των παγκόσμιας εμβέλειας θεμάτων όπως το περιβάλλον, ο πληθυσμός, οι ανθρώπινοι πόροι και τα ανθρώπινα δικαιώματα." Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών Ι   (Οικονομία, Κοινωνιολογία, Πολιτική Επιστήμη - Δίκαιο).

 

 " Γενικά για το Αναλυτικό Πρόγραμμα Χημείας του Ενιαίου Λυκείου.

    Σκοποί και στόχοι διδασκαλίας της Χημείας στο Ενιαίο Λύκειο.

  Ως προς την επιλογή της ύλης , δόθηκε μεγάλη έμφαση σε θέματα "σύγχρονα" (δεν υπάρχουν στην ύλη θέματα που είναι ξεπερασμένα ή έχουν καταργηθεί ή έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους σήμερα) , αλλά και σε θέματα που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή και το περιβάλλον , ώστε εκτός των άλλων , να αυξάνεται το ενδιαφέρον των μαθητών για το μάθημα της χημείας."

   Τα ανωτέρω αποσπάσματα από το Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών

(Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 1998)  είναι ενδεικτικά ότι παρόμοιος προβληματισμός αναπτύσσεται στους πιο υπεύθυνους φορείς και στη χώρα μας. Στην αναζήτηση και τον προβληματισμό αυτό δε συμμετέχουν αποκλειστικά φορείς που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με την εκπαίδευση αλλά και θεσμικοί, οικονομικοί, πολιτιστικοί κ.ά., αφού μεγάλο μέρος του κοινωνικού συνόλου συνειδητοποιεί τη σημασία της διαρκούς και

πολύπλευρης  εκπαίδευσης ως την πιο μεγάλη επένδυση για το μέλλον.

Τα συνεχή συνέδρια των ΑΕΙ, επιστημονικών συλλόγων, ερευνητικών  ιδρυμάτων κλπ, παρά τη σημασία τους, έχουν σημειολογικά μικρότερο ενδιαφέρον από ανακοινώσεις όπως :

   - 06.11.2001. Το Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη διοργάνωσε Συζήτηση σε Στρογγυλό Τραπέζι  με θέμα τα "Σενάρια για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα" με συμμετοχή Ελλήνων και ξένων εμπειρογνωμόνων.     

   - "21st Century Literacy Summit" Από: 07.03.2002 Έως: 08.03.2002

     Πόλη: Βερολίνο  Χώρα: Γερμανία

"Επειδή η Κοινωνία του 21ου αιώνα αλλάζει ταχύτατα και από τα βιομηχανικά μοντέλα περνάει στη κοινωνία που βασίζεται στη γνώση ("knowledge-based society"), το Συνέδριο αυτό (Σύνοδος Κορυφής για τον Αλφαβητισμό) είχε σαν στόχο να τονίσει την ανάγκη ώστε το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού να μπορέσει να συμβαδίσει με αυτές τις αλλαγές, πρέπει να δημιουργήσει και να προωθήσει "τον Αλφαβητισμό στο 21ο  Αιώνα", με την βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών που έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας."

"The Bertelsmann Foundation and the AOL Time Warner Foundation seek to promote a transatlantic dialogue of decision-makers from government, business and academia who can address these issues."

 

 

Η ΧΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

 

   Ο προβληματισμός τι, πώς και με ποιο τρόπο να διδαχτεί στη Χημεία, ώστε να συμβάλει στη διαμόρφωση της Ιδιότητας του Πολίτη του 21ου αιώνα, είναι ευρύτατος, αλλά δεν είναι πάντα προς την ίδια κατεύθυνση.

   Στην Ελλάδα, όπως και στην Αγγλία και αλλού στον κόσμο, υπάρχουν δύο αντικρουόμενες τάσεις.

- Περισσότερο θεωρητικής προσέγγισης της Χημείας

- Προσέγγισης της Χημείας μέσω της καθημερινής πρακτικής

 (Νεότερες τάσεις στη διαμόρφωση Αναλυτικών Προγραμμάτων και Διδακτικών Βιβλίων Χημείας-Α.Γεωργιάδου, Κ.Καφετζόπουλος, Ν.Προβής, Δ.Χηνιάδης, & Ν.Σπυρέλλης)

   Οι διαφορές στη θεώρηση προκύπτουν και από την προσεκτική μελέτη του  Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών του 1998. Ενώ στο Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών γίνεται η προαναφερθείσα διεπιστημονική προσέγγιση, στο Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Φ.Ε. (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 1998,σελ.179)  αναφέρεται :

   "Τα τελευταία χρόνια όπου το ενδιαφέρον για την βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου έχει αυξηθεί ιδιαίτερα και γίνεται προσπάθεια να επιλυθούν τεράστια κοινωνικά προβλήματα, οι Φυσικές Επιστήμες αναπτύσσονται ραγδαία, ως  Επιστήμες που κυρίως μπορούν να προτείνουν  λύσεις σ' αυτά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη συσσώρευση ενός πολύ μεγάλου όγκου επιστημονικών γνώσεων, που παρά το ότι είναι ενδιαφέρουσες ακόμη  και για τον απλό πολίτη, δεν είναι δυνατόν ούτε και σκόπιμο να συμπεριληφθούν στα Προγράμματα Σπουδών των σχετικών μαθημάτων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση."

   Το νέο διαθεματικό  Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Χημείας για την υποχρεωτική Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αφιερώνει λίγες  γραμμές για τη σύνδεση των επιτευγμάτων της Χημείας με την καθημερινή ζωή και τη συμβολή της στην προστασία του Περιβάλλοντος.

   Η αναφορά αυτή χρήζει συγκεκριμένης εξειδίκευσης και ανάπτυξης, αλλιώς υπολείπεται  των αναγκών της εποχής.

  -  Έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην οποία συμμετείχαν 16.000 Ευρωπαίοι έδειξε ότι θεωρούν τις φυσικές επιστήμες σημαντικές για την κοινωνία, αλλά υποστηρίζουν  ότι έχουν ελλιπή ενημέρωση. (Guardian, 07.12.2001)

  - Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Βρυξέλλες 31.01.2001), COM 59

     Οι συγκεκριμένοι μελλοντικοί  στόχοι των Εκπαιδευτικών Συστημάτων.

Το Παράρτημα 2, COM(2000)6, προτείνει ιδίως την ενθάρρυνση της επιθυμίας των νέων για την επιστημονική έρευνα και την επιστημονική σταδιοδρομία…

 -   Η "American Chemical Society" έχει ολοκληρώσει ένα πρόγραμμα Χημείας για την Κοινωνία το οποίο μετουσιώθηκε σ' ένα πρότυπο εκπαιδευτικό πακέτο "CHEMISTRY IN CONTEXT:APPLYING CHEMISTRY TO SOCIETY" (McGraw-Hill, third edition 2000)..

Αποτελεί σημείο αναφοράς για την προσέγγιση διδασκαλίας της Χημείας

"in context", σε σχέση με την καθημερινή ζωή, το φυσικό περιβάλλον και το άμεσο και ευρύτερο κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον.

 

Ξενοφώντας Βαμβακερός

                             Χημικός, καθηγητής Ε.Λ.

                             εκ. καθ. ΑΣΠΑΙΤΕ

                             MA in Science Education

                             IoE, University of London

                             ΥΔ-Διδακτική της Χημείας

                             Γεν. Χημεία-Σχολή Χημ. Μηχ. ΕΜΠ